Việt Nam đang khao khát vươn lên làm chủ kinh tế số

Phát biểu tại Hội thảo, Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, Việt Nam đang khao khát vươn lên, phát triển mạnh mẽ hơn. Cách đây 2 năm chỉ số sáng tạo của Lào xếp hạng cao hơn Việt Nam làm cho chúng ta tỉnh hơn, thấy phải cố gắng nhiều hơn.

Vị chuyên gia này đưa ra 3 khía cạnh cũng là thách thức đối với thương mại Việt Nam hiện nay: Vấn đề dữ liệu vẫn còn thiếu vắng thông tin, số liệu vẫn công bố tương đối chậm. Về pháp luật, từ năm 2015 trở lại đây, chúng ta đưa ra khá nhiều quy định hoặc ở tầng luật, hoặc ở tầng nghị định về khuyến khích phát triển công nghệ cao với khát vọng lớn ứng dụng công nghệ vào Việt Nam, thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam phát triển công nghệ, từ đó có năng lực cạnh tranh mới, tạo ra năng suất lao động cao hơn cho nền kinh tế. Tuy nhiên, căn bệnh hệ thống luật pháp thường nằm ở chỗ ngay cả những quy định mới được đưa ra chưa đủ độ minh bạch, độ nhất quán giữa văn bản này, văn bản khác có vênh nhau.

Bên cạnh đó, bà Lan cho rằng, thương mại điện tử ở Việt Nam vẫn còn nhiều doanh nghiệp lúng túng do vướng mắc về thanh toán điện tử, chữ ký điện tử... Mặt khác vấn đề về tập quán kinh doanh, văn hóa kinh doanh, 98% doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa có nhiều hạn chế như quy mô, thương mại bán buôn bán lẻ nhiều mặt hàng làm phân tán, thiếu đi tính chuyên môn cần thiết, quản trị...  hoặc việc liên kết nội ngành, giữa các ngành với nhau vẫn yếu...

Chuyên gia nhấn mạnh, chính từ những thách thức này, chúng ta càng phải nhìn nhận để vươn lên. Đồng thời, bà Lan cũng đưa ra những cơ hội lớn để Việt Nam có thể tiếp cận được với thương mại số, kinh tế số nói chung. Đơn cử như: Việt Nam đang thay đổi mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất và khoa học công nghệ. Thứ hai là quyết tâm của Chính phủ trong phát triển kinh tế số. Thứ ba là áp lực về hội nhập không có lý do gì Việt Nam không làm  và cơ hội từ  dân số vàng. Nguồn lực lớn nhất của Việt Nam nằm ở những người trẻ. Bà Lan nhấn mạnh trong 5-10 năm tới, chúng ta sẽ đạt được nhiều thành tựu trong thương mại số.

Bên cạnh đó, TS. Konstantin Matthies, Công ty AlphaBeta nhấn mạnh, 2 thành tố của thương mại số là giá trị trong nước và giá trị nước ngoài. Trước đây, người ta quan tâm tìm kiếm nhiều hơn đến giá trị nước ngoài – cơ hội xuất khẩu từ thương mại điện tử - nhưng có lúc quên đi giá trị tìm kiếm được ngay trên sân nhà.

Thương mại trên nền tảng số hỗ trợ cho năng suất, tăng trưởng và hiệu quả chi phí qua 6 kênh chính: Xác định và gia nhập thị trường mới; Giảm chi phí và tăng tốc độ lưu trữ, xử lý và truy cập dữ liệu; Hỗ trợ cộng tác; Đưa ra những hiểu biết sâu hơn dựa vào dữ liệu; Giới thiệu các thực hành kinh doanh hiệu quả hơn; Tạo và hợp lý hóa các chuỗi giá trị toàn cầu. TS. Matthies khẳng định, Việt Nam đã và đang thu về được giá trị đáng kể từ thương mại trên nền tảng số nhưng giá trị này trong tương lai còn có thể cao hơn nhiều.

Tuy nhiên, theo TS. Matthies để phát triển thương mại trên nền tảng số, các chuyên gia kinh tế cho rằng, Việt Nam nên có hành động trong 3 lĩnh vực quan trọng để giải quyết những lo ngại liên quan đến thương mại số.

Theo đó, những hành động chính cần đảm bảo sự rõ ràng liên quan đến loại dữ liệu sẽ được chia sẻ, ranh giới chia sẻ và hình thức chấp thuận của người dùng cần phải có; khuyến khích khả năng tương tác giữa các khung cơ sở kỹ thuật số; giảm bớt những yêu cầu nghiêm ngặt về việc thiết lập ở địa phương xem xét việc giảm thuế suất tối đa cho mặt hàng công nghệ thông tin; đồng thời, giảm bớt những hạn chế về đầu tư nước ngoài, chính sách cạnh tranh và luồng dữ liệu xuyên biên giới…

Kiến nghị chính sách về phát triển thương mại trên nền tảng số cho Việt Nam, ông Konstantin Matthies cho rằng, Chính phủ và các nhà tạo lập chính sách cần cân nhắc tầm quan trọng của thương mại trên nền tảng số đối với cả nền kinh tế trong nước lẫn bên ngoài trong quá trình xây dựng chính sách kinh tế và thương mại.

Với vai trò nhà nghiên cứu kinh tế, ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương nhìn nhận: Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã đem tới nhiều thay đổi đột phá, trong đó, kinh tế số đã và đang nhanh chóng bao phủ các lĩnh vực của nền kinh tế. Đặc biệt, thương mại trên nền tảng số là một xu thế phát triển chung ở nhiều quốc gia, có tiềm năng hỗ trợ cho năng suất, tăng trưởng và hiệu quả chi phí.

Theo Báo cáo "Cách mạng dữ liệu: Việt Nam có thể nắm bắt cơ hội thương mại trên nền tảng số ở trong và ngoài nước như thế nào" của Công ty AlphaBeta, thương mại trên nền tảng số tạo ra cho nền kinh tế quốc nội giá trị kinh tế lên đến 81.000 tỷ đồng vào năm 2017 tại Việt Nam và tiềm năng có thể tăng lên đến 953.000 tỷ đồng vào năm 2030. Bên cạnh đó, giá trị của xuất khẩu kỹ thuật số cũng đã mang lại 97.000 tỷ đồng; dự kiến tiềm năng của kỹ thuật số sẽ tăng 570% đến trước năm 2030, với giá trị 652.000 tỷ đồng.