Thỏa thuận, được các Bộ trưởng Tài Chính các nước đồng ý trong cuộc họp ở London ngày 5/6, giải quyết căng thẳng kéo dài giữa Mỹ và các nền kinh tế lớn của châu Âu. Trước đây, những căng thẳng này đã đẩy hệ thống thuế quốc tế vào hỗn loạn và châm ngòi cho một cuộc xung đột thương mại xuyên Đại Tây Dương.

Theo thỏa thuận, các thành viên G-7 sẽ đặt mức thuế tối thiểu toàn cầu đối với lãi doanh nghiệp và một cách mới để chia sẻ doanh thu từ việc đánh thuế các công ty lớn nhất và có lợi nhuận cao nhất trên thế giới.

G-7, bao gồm Canada, Pháp, Đức, Ý, Nhật Bản, Anh và Mỹ, đã đồng ý rằng các doanh nghiệp phải trả mức thuế tối thiểu ít nhất là 15% ở mỗi quốc gia mà họ hoạt động.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ, Janet Yellen cho biết: “Các bộ trưởng tài chính G-7 đã đưa ra một cam kết quan trọng, chưa từng có ngày hôm nay, tạo động lực to lớn hướng tới việc đạt được mức thuế tối thiểu toàn cầu mạnh mẽ với mức ít nhất là 15%”.

Bộ trưởng Tài chính Anh, Rishi Sunak trong cuộc họp G7. Ảnh: WSJ.

Vẫn còn những chi tiết quan trọng cần được giải quyết và thỏa thuận chưa đủ để các quy tắc mới được áp dụng trên toàn cầu. Để có thể áp dụng, thỏa thuận sẽ cần sự hỗ trợ từ Nhóm 20 nền kinh tế hàng đầu - bao gồm Trung Quốc và Ấn Độ, trong số các nền kinh tế đang phát triển khác - cũng như sự ủng hộ của 135 quốc gia đã và đang đàm phán các quy tắc mới, một phần của Khung toàn diện (Inclusive Framework). Các Bộ trưởng Tài chính G-20 sẽ họp tại Venice vào ngày 9-10 tháng 7.

Mỹ đã hình thức đánh thuế tối thiểu đối với các công ty có trụ sở tại quốc gia này, muốn làm cho mức thuế đó trở nên cao hơn, tăng thuế suất trong nước để trả cho các chương trình mới của chính quyền tổng thống Biden. Nếu Mỹ đơn phương làm như vậy sẽ làm tăng chi phí đặt trụ sở tại quốc gia này.

Nhưng nếu các quốc gia khác áp thuế tương tự đối với các công ty của họ, thì lợi ích của việc thoát khỏi Mỹ sẽ giảm đi. Để thúc đẩy các quốc gia khác đạt được thỏa thuận, Mỹ đã đề xuất từ ​​chối các khoản khấu trừ thuế nhất định đối với hoạt động của các công ty ở Mỹ có trụ sở tại các quốc gia không áp đặt mức thuế tối thiểu.

Mục tiêu chính của các quốc gia Châu Âu là tăng thuế đối với các doanh nghiệp kỹ thuật số lớn như Google Alphabet Inc. và Facebook Inc. Hầu hết các công ty này có trụ sở tại Mỹ. Để làm được điều đó, cần phải sửa đổi các quy tắc hiện hành. Bởi các quy tắc cũ được thiết kế cho thời đại mà các doanh nghiệp phải có sự hiện diện thực tế ở một quốc gia — chẳng hạn như một nhà máy — để có thể tạo ra lợi nhuận ở đó.

Bộ trưởng Tài chính Pháp, Đức, Ý và Tây Ban Nha cho biết trong một tuyên bố chung vào ngày 4/6: “Chỉ vì hoạt động kinh doanh của họ trực tuyến không có nghĩa là họ không phải nộp thuế ở các quốc gia nơi họ hoạt động và từ đó thu được lợi nhuận... Sự hiện diện thực tế là cơ sở lịch sử của hệ thống thuế trước đây. Cơ sở này phải phát triển lại khi các nền kinh tế của chúng ta đang dần chuyển dịch sang trực tuyến".

Một số quốc gia Châu Âu đã "tăng cược" trong các cuộc đàm phán kéo dài bằng cách công bố các khoản thuế quốc gia riêng biệt đối với các doanh nghiệp kỹ thuật số, hy vọng điều đó sẽ gây áp lực buộc Mỹ phải đồng ý với một thỏa thuận quốc tế.

Để trả đũa những gì họ coi là phân biệt đối xử với các công ty Mỹ, chính phủ Mỹ đã công bố một loạt các mức thuế trừng phạt đối với hàng nhập khẩu từ các nước Châu Âu, mặc dù họ đã đình chỉ các mức thuế đó cho đến cuối năm nay.

Thỏa thuận G-7 mang đến một bước tiến gần hơn về luật thuế đối với một số doanh nghiệp kỹ thuật số. Giải pháp thay thế cho một thỏa thuận có thể là một loạt các khoản thuế quốc gia chồng chéo lên nhau mà có thể có cùng một khoản lợi nhuận bị đánh thuế nhiều lần ở các quốc gia khác nhau. Đây là kết quả mà các doanh nghiệp kỹ thuật số muốn tránh.

Các công ty công nghệ lớn từ lâu đã bày tỏ sự ủng hộ đối với một nghị quyết quốc tế về cách phân chia thuế giữa các quốc gia. Các giám đốc điều hành của các công ty lập luận rằng họ cần sự chắc chắn trong các quy tắc thuế, thay vì một sự chắp vá của các loại thuế quốc gia như đã được thông qua ở một số quốc gia châu Âu - và một số tư nhân chấp nhận một thỏa thuận toàn cầu có thể đồng nghĩa với việc tăng hóa đơn thuế của họ.

Người phát ngôn của Amazon.com Inc. cho biết: “Một giải pháp đa phương sẽ giúp mang lại sự ổn định cho hệ thống thuế quốc tế... Thỏa thuận của G-7 đánh dấu một bước tiến đáng hoan nghênh trong nỗ lực đạt được mục tiêu này”.

Phát ngôn viên của tập đoàn Alphabet (Google) nói: “Chúng tôi hy vọng các quốc gia tiếp tục làm việc cùng nhau để đảm bảo một thỏa thuận cân bằng và lâu dài sẽ sớm được hoàn tất”.

Người phát ngôn của Apple Inc. từ chối bình luận. Facebook đã không trả lời khi được yêu cầu bình luận về tin tức này.

Câu hỏi hóc búa nhất trong các cuộc đàm phán về thuế là việc xử lý ngũ đại gia công nghệ lớn của Mỹ. Các nước Châu Âu muốn các công ty này đóng thuế nhiều hơn ở các quốc gia nơi họ kinh doanh.

Nhưng Mỹ đã từ chối thỏa thuận chỉ tập trung vào các công ty công nghệ, vì nó vừa phân biệt đối xử, vừa lỗi thời do tính chất kỹ thuật số ngày càng tăng của hầu hết các lĩnh vực. Đó là quan điểm nhất quán dưới thời của cả 2 chính quyền Trump và Biden.

Thay vào đó, các nước G-7 đã đồng ý tập trung các quy định thuế mới vào các doanh nghiệp lớn, toàn cầu có tỷ suất lợi nhuận ít nhất 10%. Họ đồng ý rằng quyền đánh thuế 20% lợi nhuận trên ngưỡng đó sẽ được chia cho các chính phủ.

Cách tiếp cận mới đó, do Mỹ đề xuất, có thể vấp phải sự phản đối tại nghị viện nước này, vì một số nhà lập pháp đang cảnh giác với việc thay đổi trước các quốc gia khác. Một số thay đổi cụ thể cần Thượng viện Mỹ phê chuẩn. Để làm được điều này cần có 2/3 số phiếu bầu và do đó cần phải có ít nhất một số sự ủng hộ của Đảng Cộng hòa.

Nếu được sự ủng hộ của G-20 và nhóm các quốc gia rộng lớn hơn tham gia vào các cuộc đàm phán, các quy tắc mới sẽ đánh dấu sự sửa đổi triệt để nhất trong thuế quốc tế kể từ những năm 1920, khi các quốc gia bắt đầu đàm phán với hàng nghìn hiệp ước thuế đã được tạo ra trong hệ thống hiện có.

Đối với những người ủng hộ, một mức thuế tối thiểu sẽ chấm dứt những gì họ nói là “cuộc đua tới đáy” trong những thập kỷ gần đây khi các quốc gia tham gia vào các vòng cắt giảm thuế cạnh tranh để thu hút các doanh nghiệp tách xa nhau.

Chính quyền của ông Biden đã đề xuất tăng thuế suất doanh nghiệp lên 28% từ 21% và tăng thuế tối thiểu hiện hành đối với lợi nhuận nước ngoài của các công ty có trụ sở tại Mỹ từ 10,5% lên 21%, đồng thời thắt chặt các quy định về thuế. Vẫn chưa rõ liệu chính phủ Mỹ có đủ sự ủng hộ trong nghị viện, ngay cả trong số các đảng viên Đảng Dân chủ, để tăng thuế nhiều như vậy hay không.

Tiệp Nguyễn