Trong 15 năm qua, thị trường ô tô nhập khẩu từ Mỹ vào Việt Nam đã chứng kiến một sự thay đổi cấu trúc sâu sắc. Dữ liệu từ Tổng cục Hải quan cho thấy, trong khi lượng xe nguyên chiếc (CBU) nhập khẩu có xu hướng giảm và biến động mạnh, giá trị nhập khẩu linh kiện để phục vụ lắp ráp trong nước lại trên đà tăng, đặc biệt trong những năm gần đây.

Nhìn lại giai đoạn 2009-2024, chi tiêu của người Việt cho xe ô tô nguyên chiếc nhập khẩu từ Mỹ cho thấy sự biến động rất lớn. Năm 2009 là đỉnh cao của thị trường này, với số lượng xe nhập về kỷ lục là 10.509 chiếc, tương đương giá trị kim ngạch lên tới 269,9 triệu USD.

Tuy nhiên, ngay sau đỉnh cao này, thị trường đã nhanh chóng sụt giảm. Lượng xe nhập khẩu giảm xuống chỉ còn 3.798 chiếc vào năm 2010 và tiếp tục giảm sâu, chạm mức đáy 706 chiếc vào năm 2013. Tương ứng, giá trị nhập khẩu cũng lao dốc từ 269,9 triệu USD (2009) xuống còn 96 triệu USD (2010) và chỉ còn 37 triệu USD (2013).

Thị trường có những giai đoạn phục hồi ngắn, đáng chú ý là vào năm 2015 (3.288 chiếc, 127,4 triệu USD) và năm 2023 (2.432 chiếc, 135,9 triệu USD). Dù vậy, xu hướng chung vẫn không ổn định. 

Số liệu năm 2024 cho thấy sự sụt giảm mạnh khi chỉ có 654 xe được nhập về, với giá trị 23,5 triệu USD - một trong những mức thấp nhất trong 15 năm qua.

Trái ngược hoàn toàn với bức tranh của xe nguyên chiếc, kim ngạch nhập khẩu linh kiện ô tô từ Mỹ lại cho thấy một xu hướng tăng trưởng rõ rệt, đặc biệt là từ năm 2018 trở đi.

Nếu như năm 2009, Việt Nam chỉ chi 6,5 triệu USD để nhập khẩu linh kiện ô tô từ Mỹ, thì con số này đã tăng lên 13,4 triệu USD vào năm 2015. Bước ngoặt thực sự đến vào năm 2019, khi giá trị nhập khẩu linh kiện tăng vọt lên 26,9 triệu USD.

Bất chấp những biến động của thị trường, đà tăng này vẫn tiếp tục. Năm 2021, kim ngạch đạt 39,6 triệu USD và thiết lập đỉnh cao mới vào năm 2022 với 49,9 triệu USD. Sau một sự điều chỉnh nhẹ vào năm 2023 (45,2 triệu USD), đến năm 2024, giá trị nhập khẩu linh kiện đã lập kỷ lục mới, đạt 51,7 triệu USD.

Sự đối lập hai biểu đồ trên đã chỉ ra một xu hướng dịch chuyển quan trọng trên thị trường: Giảm phụ thuộc vào xe nhập khẩu nguyên chiếc từ Mỹ và tăng cường nhập khẩu linh kiện để lắp ráp trong nước.

Sự đối lập này được thể hiện rõ nhất khi so sánh năm 2009 và năm 2024: Nếu như năm 2009 giá trị nhập khẩu xe nguyên chiếc đạt đỉnh (269,9 triệu USD) thì giá trị nhập linh kiện lại ở mức rất thấp (6,5 triệu USD).

Năm 2024, giá trị nhập khẩu xe nguyên chiếc rơi xuống mức thấp (23,5 triệu USD) thì giá trị nhập linh kiện lại đạt đỉnh cao nhất lịch sử (51,7 triệu USD).

Giai đoạn từ 2018-2024 càng củng cố cho nhận định này. Năm 2018, khi lượng xe nguyên chiếc nhập về giảm mạnh (894 chiếc, 34,4 triệu USD), thì kim ngạch nhập linh kiện bắt đầu tăng tốc (11,3 triệu USD) và bùng nổ trong các năm tiếp theo.

Sự trái ngược giữa xu hướng nhập khẩu xe nguyên chiếc và linh kiện cho thấy có khả năng doanh nghiệp tại Việt Nam đang dịch chuyển chiến lược. Thay vì nhập khẩu xe nguyên chiếc từ Mỹ, họ có thể chuyển sang nhập khẩu linh kiện để lắp ráp trong nước. Việc này có thể nhằm giảm chi phí, tận dụng ưu đãi thuế, hoặc phù hợp hơn với năng lực sản xuất trong nước.