Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) cho biết, trong quá trình xây dựng, Bộ Công Thương đã nghiên cứu, bổ sung một số quy định nhằm thắt chặt hơn nữa đối với các hoạt động kinh doanh đa cấp không phép.

Trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 đang gây nhiều biến động tới đời sống kinh tế xã hội, khiến nhiều người lao động mất việc làm, nhàn rỗi trong thời gian cách ly xã hội, các hoạt động bán hàng đa cấp bất hợp pháp, các hình thức đa cấp biến tướng lại càng có cơ hội phát triển trên môi trường không gian mạng, gây nhiều bức xúc trong dự luận. 

Các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành đã có những quy định chặt chẽ để xử lý các hoạt động kinh doanh đa cấp không phép, biến tướng, bao gồm cả quy định về quản lý hành chính cũng như quy định về xử lý hình sự. Tuy nhiên, các quy định vẫn cần được bổ sung, hoàn thiện để nâng cao hơn nữa hiệu quả quản lý nhà nước, đặc biệt là trước những biến tướng phức tạp, nhanh chóng của hoạt động kinh doanh đa cáp bất chính.

Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương đã xây dựng hồ sơ đề nghị xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 40/2018/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Hồ sơ đề nghị xây dựng Nghị định đã được Thủ tướng Chính phủ đồng ý, giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan liên quan xây dựng Dự thảo Nghị định.

Kiểm soát hoạt động bảo trợ quốc tế

Một trong những chính sách quan trọng được bổ sung vào Nghị định số 40/2018/NĐ-CP là kiểm soát chặt đối với hoạt động bảo trợ quốc tế.

Trong hoạt động bán hàng đa cấp, một số người tham gia bán hàng đa cấp được bảo trợ bởi người tham gia bán hàng đa cấp ở một nước khác. Với vai trò là tuyến trên, bảo trợ và đào tạo, hỗ trợ những người tham gia tuyến dưới ở Việt Nam, người tham gia bán hàng đa cấp ở nước ngoài sẽ được hưởng các loại hoa hồng, tiền thưởng phát sinh trên cơ sở doanh thu của hệ thống tuyến dưới ở Việt Nam. Thông thường, khoản hoa hồng này là khá lớn vì những người được người nước ngoài bảo trợ là những người đầu tiên phát triển hệ thống bán hàng đa cấp ở Việt Nam, có mạng lưới người tham gia tuyến dưới đông đảo, doanh thu lớn và mang lại hoa hồng lớn. Đây là lý do khiến những người tham gia bán hàng đa cấp ở nước ngoài luôn mong muốn vào Việt Nam để làm tiền thị trường, xây dựng hệ thống ban đầu khi doanh nghiệp chưa đăng ký hoạt động chính thức ở Việt Nam.

Khi doanh nghiệp này đầu tư vào thị trường Việt Nam, thành lập doanh nghiệp và triển khai hoạt động, những người nước ngoài này đã có sẵn hệ thống ở Việt Nam, chỉ cần hợp thức hóa là nghiễm nhiên có một hệ thống mạng lưới tuyến dưới ở Việt Nam mặc dù hệ thống này hình thành một cách bất hợp pháp, tức là đã trải qua thời gian hoạt động bất hợp pháp khi doanh nghiệp chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp ở Việt Nam.

Để ngăn chặn tình trạng này, Bộ Công Thương dự kiến sẽ bổ sung quy định cấm người tham gia bán hàng đa cấp ở Việt Nam được bảo trợ quốc tế bởi người tham gia ở nước khác. Quy định này sẽ có tác động trực tiếp vào những người có ý định làm tiền thị trường, hoạt động không phép ở Việt Nam. Bởi vì sau khi doanh nghiệp đăng ký hoạt động chính thức, với việc không được thực hiện bảo trợ quốc tế, những người tiên phong xây dựng hệ thống sẽ không được trở thành tuyến trên và hưởng thành quả từ hoạt động của hệ thống người tham gia ở Việt Nam.

Nâng cao chất lượng doanh nghiệp có nhu cầu gia nhập thị trường

Nhằm nâng cao chất lượng đầu vào của doanh nghiệp mới gia nhập thị trường, đảm bảo đã có kinh nghiệm hoạt động bán hàng đa cấp trước khi gia nhập thị trường Việt Nam, Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 40/2018/NĐ-CP bổ sung điều kiện nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp hoặc góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp tại doanh nghiệp có đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp ở Việt Nam phải có thời gian hoạt động bán hàng đa cấp tối thiểu là 03 năm liên tục ở một quốc gia khác trên thế giới.

Việc yêu cầu doanh nghiệp có kinh nghiệm hoạt động ở nước ngoài một mặt giúp cơ quan cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp có cơ sở đánh giá uy tín của doanh nghiệp, một mặt cũng chọn lọc được các doanh nghiệp có kinh nghiệm quản lý tốt vì hoạt động này thực hiện thông qua mạng lưới hàng chục, hàng trăm nghìn người tham gia.

Với quy định này, các doanh nghiệp mới thành lập, chưa có uy tín, hay các doanh nghiệp đã có nhiều tai tiếng ở các nước khác trên thế giới, sẽ khó khăn hơn khi gia nhập thị trường Việt Nam một cách chính thống.

Ảnh minh hoạ.

Ngoài ra, còn đề xuất xem xét không cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp cho DN đã từng hoạt động không phép. Bởi trong những thực trạng phổ biến xảy ra trong thời gian vừa qua là các doanh nghiệp vừa triển khai thủ tục đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp tại cơ quan có thẩm quyền, đồng thời triển khai các hoạt động tiền thị trường, thậm chí hoạt động bán hàng đa cấp khi chưa được cấp giấy chứng nhận. 

Do đó, để hạn chế nguy cơ này, Bộ Công Thương dự kiến bổ sung quy định nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để cơ quan quản lý đấu tranh chống tình trạng bất chấp pháp luật nêu trên. 

Trả lời Tạp chí Doanh nhân Việt Nam, PGS.TS Nguyễn Trọng Điều, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, nguyên Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, nguyên Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, Chủ tịch Hội Doanh nhân Tư nhân Việt Nam cho biết: Kinh doanh đa cấp là một phương thức kinh doanh đã được thừa nhận bởi pháp luật Việt Nam. Giống như các phương thức bán hàng khác, mục tiêu của bán hàng đa cấp là đưa hàng hóa từ nhà sản xuất trực tiếp đến tay người tiêu dùng nhằm thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng của thị trường. Hoạt động bán hàng đa cấp có đặc thù khác biệt với các phương thức bán hàng khác đó là việc tiếp thị bán hàng được thực hiện bằng truyền miệng, không thực hiện các hình thức quảng cáo, marketing như bán hàng truyền thống.

Kinh doanh đa cấp cũng được thế giới, các doanh nghiệp bán hàng đa cấp chính thống ở Việt Nam đã tồn tại, phát triển trong gần 20 năm qua và đến nay ngành bán hàng đa cấp đã cơ bản được định hình, hoạt động trong quy củ, dưới sự quản lý chặt chẽ của nhà nước. 

Cụ thể, tính đến hết năm 2020, trên thị trường có 22 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận hoạt động bán hàng đa cấp hoạt động hợp pháp, đạt doanh thu hơn 15.400 tỷ đồng năm 2020 với tổng số lượng người tham gia hơn 800.000 người. Tổng số thuế các doanh nghiệp đã nộp về ngân sách nhà nước đạt hơn 1.800 tỷ đồng.

Tuy nhiên, bên cạnh các doanh nghiệp hoạt động chính thống, còn có rất nhiều doanh nghiệp lợi dụng hình thức kinh doanh theo phương thức đa cấp để thu hút đầu tư, hoạt động bất hợp pháp và nguy hiểm nhất là kinh doanh đa cấp theo kiểu huy động  dưới các mô hình đầu tư tài chính, ngoại hối như Lion Group, Liber Forex…

Hoạt động kinh doanh đa cấp hợp pháp có thể mang lại thu nhập và cơ hội thành công cho nhiều người có đạo đức trong kinh doanh, không nói quá về sản phẩm hay thu nhập. Để không bị lừa người dân cần tỉnh táo phân biệt mô hình kinh doanh đa cấp chính thống và kinh doanh đa cấp bất chính để có nhận thức đúng đắn, tránh các rủi ro không đáng cả về tài sản và pháp lý.

Với cương vị là Chủ tịch Hội Doanh nhân Tư nhân Việt Nam (VPBA), ông Điều cho biết sẵn sàng đón nhận những doanh nghiệp đáp ứng đủ yêu cầu cũng như quy định của pháp luật Việt Nam về kinh doanh đa cấp gia nhập làm hội viên của Hội. Đồng thời lên án một số doanh nghiệp lợi dụng hình thức kinh doanh này để lừa đảo khiến cho rất nhiều người rơi vào thảm cảnh tiền mất và  ảnh hưởng nặng nề tới uy tín bản thân.

Bên cạnh đó, PGS.TS Nguyễn Trọng Điều nhấn mạnh, cần đề cập tới trách nhiệm quản lý của các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện công tác phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm, vi phạm pháp luật trong hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Hiện nay tình trạng biến tướng mô hình bất chính, tiềm ẩn hành vi có tính chất lừa đảo núp bóng loại hình kinh doanh theo phương thức đa cấp đang diễn biến rất phức tạp. Các đối tượng với nhiều thủ đoạn tinh vi, đánh vào lòng tham và sự thiếu hiểu biết của nhiều người, đã lôi kéo được nhiều thành phần, nhất là các bạn trẻ gia nhập vào mạng lưới đa cấp phi pháp. Những vụ việc này không chỉ gây mất an toàn trật tự xã hội mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín của ngành kinh doanh đa cấp được pháp luật điều chỉnh và bảo vệ tại Việt Nam cũng như trên thế giới.

Những doanh nghiệp lợi dụng vào mô hình kinh doanh đa cấp để lừa đảo thường có những biểu hiện: Không có giấy chứng nhận kinh doanh bán hàng đa cấp; Sử dụng mô hình bán hàng đa cấp để huy động vốn, tiền ảo; Không có hàng hóa hoặc hàng hóa chỉ là công cụ để lôi kéo người tham gia; Nói quá thông tin về cơ hội làm giàu, khởi nghiệp để dụ dỗ người khác tham gia. 

Những doanh nghiệp này thường yêu cầu người tham gia mua hàng, đặt cọc, nộp tiền mới tham gia; trả hoa hồng cho việc tuyển dụng; Thông tin gian dối về hoa hồng tiền thưởng, sản phẩm; Duy trì nhiều hơn 1 mã số đối với 1 người tham gia; Từ chối quyền lợi của người tham gia; Mua bán, chuyển giao mạng lưới người tham gia; Tổ chức các trung gian thương mại phục vụ cho việc duy trì, mở rộng, phát triển mạng lưới. Để tránh bị lừa đảo tham gia vào hoạt động kinh doanh đa cấp phi pháp người dân cần hết sức tỉnh táo, tìm hiểu kỹ thông tin về các doanh nghiệp mà mình chuẩn bị tham gia.

Ly Na – Hoa Trần

Xem thêm: Vì sao nhà đầu tư tham gia sàn Forex có thể bị xử lý hình sự?