Trồng 2.000 ha cà phê robusta tại Lào

Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai (HAGL) đang chuẩn bị bước vào một lĩnh vực nông nghiệp mới: trồng cà phê arabica. Theo ông Đoàn Nguyên Đức – Chủ tịch HĐQT HAGL, doanh nghiệp sẽ triển khai trồng 2.000 ha cà phê arabica trong năm nay và dự kiến mở rộng lên 4.000 ha đến năm 2028. Lý do chọn arabica mà không phải robusta là vì giá cao hơn nhiều.

Giống cà phê arabica mà HAGL lựa chọn có thời gian thu hoạch ngắn hơn đáng kể so với mặt bằng chung, chỉ khoảng 2 năm cho thu hoạch.

Điểm khác biệt lớn của HAGL so với các đơn vị khác là lợi thế về quỹ đất và đội ngũ nhân sự. “Nếu ai đó muốn đầu tư 2.000 ha cà phê thì cũng không thể vì không có đất và không có người làm. HAGL có hàng trăm cán bộ kỹ sư nông nghiệp đang hoạt động ở vùng sâu – họ sẽ trực tiếp thực hiện dự án này,” ông nói.

Dự án trồng cà phê sẽ được triển khai tại cao nguyên Bolaven của Lào – khu vực có độ cao trên 1.000 mét, phù hợp với yêu cầu sinh trưởng của cà phê arabica. “Việt Nam rất ít nơi đạt được độ cao này, trong khi Lào thì có và HAGL triển khai tại đó,” ông Đức cho biết.

Kỳ vọng từ xu hướng dịch chuyển từ trà sang cà phê tại Trung Quốc

Ý tưởng đầu tư vào cà phê của bầu Đức đến từ một chuyến đi thực tế tại Trung Quốc, nơi ông nhận thấy thói quen tiêu dùng đang thay đổi mạnh mẽ.

“Trước đây người Trung Quốc chỉ uống trà, nhưng nay giới trẻ đã chuyển sang uống cà phê. Tôi kỳ vọng xu hướng này sẽ phát triển tương tự như sầu riêng – cách đây 12 năm họ không thích sầu riêng, nhưng giờ lại rất chuộng,” ông nói.

Không chỉ nhắm đến thị trường Trung Quốc, HAGL còn đặt mục tiêu mở rộng xuất khẩu sang những thị trường khác trong đó có cả Châu Âu.

“Nếu Trung Quốc thực sự chuyển sang uống cà phê thì sẽ không bao giờ đủ hàng để bán – họ có 1,4 tỷ dân. Nếu xu hướng này xảy ra thì giá cà phê sẽ rất khó giảm,” ông Đức nhận định.

Thị trường cà phê tại Trung Quốc đang tăng trưởng mạnh mẽ, khi làn sóng mở rộng chuỗi và cạnh tranh về giá giúp loại đồ uống này tiếp cận được đông đảo người tiêu dùng hơn bao giờ hết. Bên cạnh đó, tuyên bố ủng hộ từ Chủ tịch Tập Cận Bình cũng góp phần thúc đẩy sự quan tâm đến cà phê nội địa, theo South China Morning Post. 

Trong vòng một năm qua, Trung Quốc đã ghi nhận 66.920 cửa hàng cà phê mới được mở, tương đương với mức tăng ròng gần 12.000 cửa hàng sau khi trừ đi số lượng đóng cửa, theo dữ liệu từ Canyan.com – nền tảng dữ liệu chuyên về ngành thực phẩm và đồ uống.

Đợt tăng trưởng mạnh mẽ này diễn ra trong bối cảnh chính phủ Trung Quốc thúc đẩy tiêu thụ cà phê nội địa, đặc biệt là sau khi Chủ tịch Tập vào tháng 3 năm nay phát biểu rằng “cà phê tỉnh Vân Nam đại diện cho Trung Quốc”.

Suốt nhiều thế kỷ, Phổ Nhĩ (Puer) thuộc tỉnh Vân Nam, Trung Quốc nổi tiếng với sản phẩm trà lên men đậm vị, được ưa chuộng tại Đông Á và nhiều nơi khác trên thế giới. Thế nhưng, khi giới trẻ Trung Quốc ngày càng chuộng hơn espresso, latte hay flat white, nhiều nông dân trồng chè ở đây đã mạnh dạn chuyển hướng sang “đối thủ truyền thống” của trà: cà phê.

Theo số liệu của chính phủ, mỗi năm Phổ Nhĩ cung ứng hàng chục nghìn tấn cà phê cho các thành phố lớn như Bắc Kinh và Thượng Hải – nơi các quán cà phê đang mọc lên ngày một nhiều với nhóm khách hàng chủ yếu ở độ tuổi 20-40.

Phần lớn tăng trưởng về số lượng quán cà phê hiện nay đến từ các thành phố cấp hai và những nơi được xếp hạng “cận hạng nhất” – là các đô thị đang mở rộng nhanh chóng về dân số và sức mạnh kinh tế, dù ít kết nối quốc tế hơn so với Bắc Kinh hay Thượng Hải.

Năm ngoái, Thành Đô -  thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên - ghi nhận 1.995 cửa hàng cà phê mới, đứng thứ ba toàn quốc. Hàng Châu, trung tâm công nghệ miền Đông Trung Quốc, xếp thứ 6 với 1.725 cửa hàng.

Ông Quách Tinh Quân, nhà sáng lập kiêm CEO của chuỗi Nowwa Coffee – một trong những thương hiệu cà phê nội địa lớn nhất với hơn 2.000 điểm bán – cho biết sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng đã thúc đẩy làn sóng mở rộng. “Từ biểu tượng cho tầng lớp sang trọng, cà phê đang trở thành đồ uống thiết thực hơn,” ông nhận định. Cà phê cũng dần được giới trẻ ở tầng lớp lao động ưa chuộng.

“Lấy Thượng Hải làm ví dụ – nơi phát triển kinh tế nhất Trung Quốc, với dân số 24 triệu người, thì chỉ khoảng 8 triệu là dân văn phòng,” ông Quách nói. “16 triệu người còn lại là những người làm việc trong trung tâm thương mại, bán hàng cho các thương hiệu như Chow Tai Fook hay tài xế giao hàng. Trước đây họ dùng nước tăng lực, giờ họ chuyển sang cà phê”.

Theo báo cáo tháng 11/2024 của iiMedia Research, ngành cà phê Trung Quốc đã đạt quy mô 624 tỷ nhân dân tệ (86 tỷ USD) và dự kiến sẽ cán mốc 1.000 tỷ nhân dân tệ trong năm nay.

Theo số liệu từ Trung tâm Thương mại Quốc tế, năm ngoái Trung Quốc nhập khẩu 236.330 tấn cà phê, tăng 19% so với năm 2023. So với cách đây 10 năm, con số này gấp 2,6 lần.

Những bài toán cần giải

Hiện tại thị phần cà phê Lào tại Trung Quốc vẫn còn khiêm tốn. 4 tháng đầu năm nay, Lào chỉ xuất khẩu 164 tấn cà phê sang Trung Quốc, chiếm một phần rất nhỏ trong lượng nhập khẩu 82.109 tấn của thị trường tỷ dân này. Nguồn cung arabica chủ yếu cho Trung Quốc đến từ Brazil, Ethiopia, Colombia,…

Ngoài ra, hạt arabica còn chịu sự cạnh tranh trực tiếp từ hạt robusta bởi giá cao.

Trao đổi với chúng tôi, một chuyên gia lâu năm ngành cà phê cho biết ban đầu, Trung Quốc chủ yếu dùng arabica nhập từ Mỹ và Ethiopia... Tuy nhiên, việc giá cà phê arabica cao khiến nhiều nhà rang xay chọn mua cà phê robusta về để phối trộn.

Bên cạnh đó, những năm gần đây, hệ thống nhà máy cà phê hòa tan của họ phát triển mạnh, dẫn đến thiếu hụt nguồn robusta.

“Do đó, họ đã tăng cường mua robusta từ Việt Nam, đặc biệt từ năm ngoái đến nay. Ngoài cà phê đặc sản, chất lượng cao, họ còn mua cả cà phê thương mại thông thường để phục vụ nhu cầu cà phê hòa tan. Đây là một cơ hội "sáng" cho cà phê robusta của Việt Nam”, ông cho biết.

Tính đến tháng 4 năm nay, Việt Nam đứng thứ hai về thị phần cà phê nhập khẩu tại Trung Quốc với 17%, đứng sau Brazil. Tuy nhiên, so sánh với cùng kỳ năm ngoái, thị phần của Việt Nam tăng khoảng 4 điểm phần trăm, trong khi Brazil thu hẹp xuống 32% so với mức 55%.

“Họ vẫn tiếp tục tiêu thụ arabica. Nhưng sự phát triển của cà phê hòa tan và cà phê tiện lợi đã thúc đẩy nhu cầu robusta. Khi không có đủ nguồn robusta nội địa, họ nhập khẩu từ Việt Nam là gần và tốt nhất”, ông  nói.

Nói về việc trồng cà phê tại Lào, vị chuyên gia này này cho biết thực tế, khi khởi đầu ngành cà phê, Lào đã trồng arabica chứ không phải robusta. Điều kiện tự nhiên của họ phù hợp, ví dụ vùng Bolaven có độ cao 800-1.200m, nhiệt độ bình quân 20-22°C, rất phù hợp cho arabica. Gần đây họ mới phát triển thêm robusta ở vùng thấp.

Tuy nhiên, theo ông arabica Lào vẫn có dư địa ở Trung Quốc với điều kiện đảm bảo được chất lượng. Nếu doanh nghiệp Việt Nam sang Lào đầu tư arabica quy mô lớn, vấn đề không nằm ở điều kiện tự nhiên mà là ở lao động và quản lý. Thu hái, phơi phóng, chế biến đòi hỏi nhiều lao động có kinh nghiệm và chăm chỉ.

“Với quy mô nhỏ hiện tại thì không sao, nhưng nếu phát triển lớn sẽ gặp vấn đề lớn về nhân công. Nếu phát triển ồ ạt mà thiếu nhân công, chất lượng sẽ đi xuống. Vấn đề ở đây là yếu tố xã hội nhiều hơn là tự nhiên. Đã có nhiều cây trồng Việt Nam sang Lào thất bại vì vấn đề lao động”, ông nói.

Theo ông, việc chế biến cà phê arabica đòi hỏi kỹ thuật cao và phải có kinh nghiệm trong vấn đề xử lý môi trường. Thông thường, cà phê arabica được chế biến ướt. Nhưng phương pháp này dễ có những tác động không tốt đến môi trường hơn là phương pháp chế biến khô. Trong khi đó, phương pháp chế biến khô lại mất nhiều thời gian hơn, làm chậm vòng xoay của mùa vụ.

Bên vào đó, yếu tố về giá cũng đang tiềm ẩn rủi ro khi đã tăng quá mạnh trong thời gian qua. Theo vị chuyên gia giá cà phê tăng mạnh trong suốt hai năm qua và có thời điểm đã đạt kỷ lục. Khi giá cao, nông dân sẽ đổ xô trồng. Ví dụ, Indonesia gần đây tuyên bố sẽ tăng gấp ba sản lượng để giành vị trí thứ hai của Việt Nam. Nếu họ làm được, thị trường có thể sẽ thừa cung. Brazil cũng còn nhiều dư địa phát triển.

"Giá tốt có thể kéo dài 4-5 năm rồi sẽ điều chỉnh xuống. Tuy nhiên, vấn đề là giá sẽ không xuống đáy như hồi xưa nữa, vì các yếu tố đầu vào, giá trị đồng tiền đã khác. Giá có thể xuống nhưng vẫn ở mức cao hơn giai đoạn trước đây", ông cho biết.