Kinh doanh đa cấp là phương thức kinh doanh đã xuất hiện hàng trăm năm và được thừa nhận ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, đến nay vẫn có nhiều tranh cãi về bản chất của loại hình kinh doanh này bởi có nhiều vụ việc lừa đảo xảy ra trên cơ sở lợi dụng mô hình kinh doanh đa cấp, thậm chí xảy ra ở nước châu Âu. Do vậy, nhiều quốc gia thực hiện cơ chế sàng lọc doanh nghiệp nhằm hạn chế tối đa nguy cơ xảy ra lừa đảo, gây thiệt hại cho người dân.

 

Để giải quyết vấn đề trên, Bộ Công Thương đề xuất bổ sung điều kiện nhằm quản lý chặt hơn từ khâu tiền kiểm nhằm nâng cao chất lượng đầu vào của doanh nghiệp đa cấp mới gia nhập thị trường, đảm bảo đã có kinh nghiệm hoạt động bán hàng đa cấp trước khi gia nhập thị trường Việt Nam.

Cụ thể, bổ sung điều kiện doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trước khi tham gia thị trường Việt Nam phải hoạt động bán hàng đa cấp tối thiểu 3 năm ở một quốc gia khác. Điều kiện này chỉ áp dụng đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Theo Bộ Công Thương, giải pháp này giúp sàng lọc doanh nghiệp tham gia thị trường bán hàng đa cấp - một trong những ngành nghề dễ bị lợi dụng lừa đảo ở Việt Nam - nhằm giảm nguy cơ gây thiệt hại về kinh tế đối với người dân Việt Nam.

Cụ thể, Bộ Công Thương đang dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 40/2018/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp để phù hợp với tình hình mới hiện nay.

Bộ Công Thương cho biết, từ năm 2016 đến nay, số lượng doanh nghiệp đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp giảm đến 2/3. Trong đó, 1/3 số lượng doanh nghiệp bị thu hồi giấy chứng nhận, 1/3 số doanh nghiệp chấm dứt hoạt động do không hiệu quả.

 

Mặc dù vậy, vẫn có nhiều doanh nghiệp có nhu cầu đăng ký hoạt động mới. Theo đó, từ năm 2018 đến nay, có gần 20 doanh nghiệp nộp hồ sơ đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp đến Bộ Công Thương. Trong đó, hơn 2/3 là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Theo Bộ Công Thương, việc các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài muốn tham gia vào thị trường Việt Nam là tín hiệu tốt về mặt thu hút đầu tư, tạo nhiều tác động tích cực cho nền kinh tế. Tuy nhiên, đối với lĩnh vực kinh doanh đa cấp thì cần có những đánh giá cẩn trọng khi xem xét nhu cầu gia nhập thị trường của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Cũng trong dự thảo nghị định sửa đổi, Bộ Công Thương đề xuất sửa quy định về điều kiện sử dụng tiền ký quỹ.

Theo quy định hiện hành, doanh nghiệp bán hàng đa cấp phải ký quỹ số tiền tương đương 5% vốn điều lệ, tối thiểu là 10 tỷ đồng, để đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Số tiền này được sử dụng để đảm bảo quyền lợi cho người tham gia bán hàng đa cấp khi doanh nghiệp chấm dứt hoạt động bán hàng đa cấp nhưng không thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ liên quan đối với người tham gia bán hàng đa cấp.

Để sử dụng số tiền này, cần có quyết định, bản án có hiệu lực pháp luật của cơ quan có thẩm quyền về xử lý các tranh chấp giữa doanh nghiệp bán hàng đa cấp với người tham gia bán hàng đa cấp về các nghĩa vụ liên quan.

 

Tuy nhiên, Nghị định 40 không quy định rõ như thế nào là "Các nghĩa vụ liên quan đến hoạt động bán hàng đa cấp đối với người tham gia bán hàng đa cấp". Điều này ảnh hưởng đến việc xác định trường hợp nào được sử dụng tiền ký quỹ.

Để giải quyết vấn đề này, dự thảo quy định rõ, các nghĩa vụ liên quan đến hoạt động bán hàng đa cấp bao gồm nghĩa vụ trả thưởng theo kế hoạch, nghĩa vụ mua lại hàng hóa nếu người tham gia trả lại hàng theo đúng quy định. Các nghĩa vụ phát sinh không trên cơ sở hợp đồng, kế hoạch trả thưởng, ví dụ như trả lại hàng hóa mà người tham gia đã nhận rồi gửi tạm ở công ty, không được coi là nghĩa vụ liên quan đến hoạt động bán hàng đa cấp.

Giải pháp này có tác động tích cực trong giải quyết đề nghị sử dụng tiền ký quỹ, giúp xác định rõ nghĩa vụ nào của doanh nghiệp sẽ được giải quyết bằng tiền ký quỹ, giải quyết được tình trạng lúng túng như thực tiễn hiện nay.