Phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh Liên minh Nguyên liệu thô Châu Âu, Cao ủy Châu Âu về Thị trường Nội bộ, Thierry Breton, đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự phụ thuộc của EU vào các nước thứ ba đối với 99 sản phẩm - chủ yếu là nguyên liệu thô - cần thiết cho hệ sinh thái của các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng.

Breton đã đưa ra trường hợp về nguồn cung đất hiếm, 98% trong số đó được chuyển đến Châu Âu từ Trung Quốc, dưới dạng thô hoặc tinh chế.

Vị Cao ủy nói:

“Đó không phải là một vị trí đáng mong muốn để bước vào, nhưng chúng ta không đơn độc: Mỹ, Nhật Bản, Anh, Canada, Úc, Ấn Độ và những nước khác cũng đang gấp rút giải quyết lỗ hổng này... Tôi tin rằng chúng ta đang ở trong tình huống tương tự với đất hiếm và nam châm vĩnh cửu như cách đây vài năm với pin và lithium:

Phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc, sản lượng rất hạn chế của EU, không có quy định của châu Âu để khuyến khích tìm nguồn cung ứng đất hiếm đúng quy cách, tạo ra nhu cầu đối với vật liệu tái chế hoặc tạo lợi thế cạnh tranh cho các nhà sản xuất Châu Âu thông qua các yêu cầu về lượng khí thải carbon và các ngành công nghiệp hạ nguồn được hưởng lợi từ tình hình hiện tại về tỷ lệ chi phí/lợi ích”.

Dự án đất hiếm tại Kvanefjeld, Greenland. Ảnh: Tetra Tech.

Trước bối cảnh này, Breton cho rằng điều quan trọng là các quốc gia thành viên và khu vực phải tuân theo các hướng dẫn được thiết lập trong Kế hoạch Hành động của EU về Nguyên liệu thô quan trọng và cùng nhau xác định các dự án khai thác, chế biến và định giá chất thải nguyên liệu thô và đất hiếm có thể đưa vào hoạt động vào năm 2025.

Cựu Bộ trưởng Bộ Kinh tế Pháp chỉ ra rằng để hướng tới mục tiêu này, Ủy ban Châu Âu EC đã thành lập Liên minh Nguyên liệu thô Châu Âu, ERMA, để ưu tiên giải quyết vấn đề nam châm đất hiếm và chuỗi giá trị động cơ.

Theo Breton, ERMA đã chuẩn bị một nguồn đầu tư dự kiến ​​sẽ góp phần giải quyết vấn đề phụ thuộc: “Nếu những dự án này thành hiện thực, từ con số 0, 20% nhu cầu đất hiếm của Châu Âu có thể được lấy từ EU. Điều cần thiết bây giờ là tìm nguồn tài chính, cả nhà nước và tư nhân”.

Theo quan điểm của ông, các kế hoạch khôi phục quốc gia có thể cung cấp kinh phí về mặt này, sẽ được hỗ trợ bởi các Dự án Quan trọng của Lợi ích Chung Châu Âu, IPCEI. Sáng kiến ​​này dành cho các quốc gia thành viên để  giảm thiểu rủi ro đầu tư và huy động các tổ chức tư nhân.

Ông Breton nói: “Thứ 2, tôi cũng sẽ mở một cuộc đối thoại với những người tham gia thị trường hạ nguồn. Tôi đã nói chuyện với các nhà sản xuất đất hiếm và nam châm, vì vậy tôi biết rằng EU có thể đa dạng hóa trong toàn bộ chuỗi cung ứng, từ đất hiếm đến tái chế nam châm. Bây giờ đã đến lúc nói chuyện với các nhà sản xuất hạ nguồn trong lĩnh vực ô tô, năng lượng gió, quốc phòng và kỹ thuật số sử dụng các nam châm này về mối quan tâm của họ là gì và cách họ có thể đóng góp vào chuỗi giá trị bền vững của EU”.

Với trụ cột thứ ba trong chiến lược giảm sự phụ thuộc của Châu Âu vào Trung Quốc, Cao ủy Thị trường Nội bộ cho biết, trong khuôn khổ Kế hoạch Hành động của EU, văn phòng của ông đã thúc đẩy một số quan hệ đối tác với các quốc gia giàu tài nguyên để đảm bảo nguồn cung đa dạng bền vững, tránh việc phụ thuộc vào các nguyên liệu thô quan trọng từ một nguồn duy nhất. Các quan hệ đối tác này tập trung vào việc tích hợp chuỗi giá trị nguyên liệu thô giữa EU và các nước thứ ba, hợp tác trong lĩnh vực nghiên cứu và đổi mới và các tiêu chí xã hội và môi trường.

Breton nhấn mạnh một thỏa thuận gần đây đã ký với Canada nhưng nói rằng mục tiêu cũng là kết nối với một số nước Châu Phi, trong khi các quan hệ đối tác trên thực tế sẽ được thực hiện bởi các thành viên của Liên minh Nguyên liệu Châu Âu và Viện Sáng tạo và Công nghệ Châu Âu.

Tuy nhiên, đối với Breton, không có đủ quan hệ đối tác để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của đại lục già đối với các nguyên liệu thô quan trọng. Do đó, ông kêu gọi các quốc gia thành viên bắt đầu xem xét việc tìm nguồn cung ứng trong nước. Đề xuất này không chỉ đề cập đến việc tăng cường tuần hoàn, tái chế và tăng cường sử dụng nguyên liệu thô thứ cấp mà còn hỗ trợ cho các dự án khai thác.

Ông cho biết: “Tôi tin rằng các lý do để tìm cách khai thác bền vững ở EU không chỉ có bản chất về kinh tế và địa chính trị. Chúng ta cũng có nghĩa vụ đạo đức... Nếu chúng ta không có một cuộc tranh luận cởi mở về khai thác bền vững ở Châu Âu, không có những điều cấm kỵ, chúng ta sẽ tiếp tục kẹt trong tình trạng nhập khẩu nguyên liệu thô từ các mỏ xa nhà và 'ngó lơ' về nguồn gốc của chúng”.

Tiệp Nguyễn