Thông báo kết quả khảo sát công khai ngân sách (OBS) do Tổ chức Hợp tác Ngân sách Quốc tế (IBP) phối hợp với Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) thực hiện, TS. Ngô Minh Hương, Giám đốc CDI cho biết: Việt Nam đã đạt được những tiến bộ về công khai minh bạch ngân sách cấp quốc gia và cấp bộ ngành nhưng vẫn có thể cải thiện thêm để thực hiện tốt hơn Luật Ngân sách nhà nước 2015.

Kể từ khi tham gia khảo sát OBS năm 2006, sau 7 kỳ khảo sát, chỉ số công khai ngân sách (OBI) của Việt Nam có xu hướng tăng và giảm nhẹ qua các kỳ đánh giá 2010-2017, và tăng nhanh trong khảo sát OBS 2019. 

Chính phủ và Bộ Tài chính Việt Nam đã nỗ lực thực hiện các cam kết công khai thông tin về quản lý và sử dụng nguồn lực công để người dân có thể tham gia thảo luận về ngân sách với những cải cách về pháp luật và thể chế quản trị ngân sách theo hướng minh bạch hơn. Kết quả của khảo sát OBS 2019 cho thấy điểm xếp hạng của Việt Nam có sự cải thiện ở cả 3 trụ cột: Minh bạch, sự tham gia và giám sát ngân sách.

Theo đó, ở trụ cột về công khai minh bạch ngân sách, Chỉ số công khai ngân sách quốc gia (OBI 2019), điểm xếp hạng về trụ cột công khai ngân sách của Việt Nam năm 2010 được đánh giá ở mức 14/100 điểm, năm 2012 đạt 19/100 điểm, năm 2015 đạt 18/100 điểm, năm 2017 đạt 15/100 điểm.

Đặc biệt, từ năm 2015, khi Luật NSNN được sửa đổi (có hiệu lực từ năm ngân sách 2017), với nhiều điều khoản thúc đẩy mạnh mẽ công khai minh bạch ngân sách, đã góp phần cải thiện đáng kể chỉ số công khai ngân sách của Việt Nam.

Kết quả của kỳ khảo sát OBS năm 2019 đã ghi nhận những chuyển biến rõ rệt đó, nhờ vậy điểm xếp hạng của trụ cột công khai ngân sách đã tăng mạnh đạt 38/100 điểm, tăng 23 điểm so với kỳ đánh giá 2017.

Sự tăng điểm mạnh ở trụ cột công khai ngân sách đã góp phần giúp Việt Nam tăng 14 bậc xếp hạng về công khai minh bạch ngân sách, đưa Việt Nam lên vị trí 77/117 nước.

Việt Nam đã thực hiện công bố 7 trong 8 tài liệu ngân sách chủ chốt cần được công khai, gồm có Định hướng xây dựng dự toán ngân sách, Dự thảo dự toán ngân sách trình Quốc hội, Dự toán ngân sách đã được Quốc hội quyết định, Báo cáo ngân sách công dân, Báo cáo tình hình thực hiện dự toán ngân sách quý, Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách năm và Báo cáo kiểm toán ngân sách. Nội dung thông tin được cung cấp trong 7 tài liệu được công bố cũng đầy đủ hơn so với kỳ khảo sát OBS 2017. 

Ở trụ cột về sự tham gia trong OBS 2019, điểm trung bình về sự tham gia của 117 quốc gia tham gia khảo sát là 14 trên 100 điểm. Việt Nam đạt 11 điểm, tăng 4 điểm so với kỳ khảo sát OBS 2017. Tuy nhiên, kết quả này cho thấy, người dân được tham gia hạn chế vào tiến trình phê chuẩn ngân sách của Quốc hội trong quy trình ngân sách. Người dân cũng ít hoặc không được tham gia vào việc lập, thực hiện dự toán và kiểm toán ngân sách.

Ở trụ cột về giám sát ngân sách, Việt Nam là 1 trong số 30 nước có xếp hạng đầy đủ về vai trò giám sát của Quốc hội và Kiểm toán nhà nước trong giám sát ngân sách nhà nước, với điểm xếp hạng chung là 74/100 điểm, tăng 2 điểm so với kỳ khảo sát 2017. Trong đó điểm về vai trò giám sát của Quốc hội đạt 72/100 điểm và của Kiểm toán Nhà nước đạt 78/100 điểm.

Chia sẻ tại buổi Công bố, ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính Ngân sách, Văn phòng Quốc hội đánh giá: “Chúng tôi thấy có sự tiến bộ lớn ở cả 3 trụ cột, về minh bạch ngân sách được 38 điểm, tăng 14 bậc, trụ cột tham gia của người dân quốc tế 14 điểm, ta 11 cũng là một tiến bộ. Ba là giám sát ngân sách hay là sự tham gia của Quốc hội và kiểm toán thì thấy tiến bộ cao, giám sát Quốc hội được 72 điểm, kiểm toán 78 điểm là sự tiến bộ đáng mừng và chúng tôi ghi nhận điểm đó”.

NHNN đứng đầu bảng xếp hạng MOBI 2019

Báo cáo kết quả khảo sát về chỉ số MOBI 2019 của Việt Nam năm 2019, TS. Ngô Minh Hương cho biết, mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương đã có sự cải thiện so với năm 2018: “Điểm số trung bình đạt 21,2 điểm, tăng 10,2 điểm so với MOBI 2018. Trong số 44 bộ, cơ quan Trung ương tham gia khảo sát MOBI 2019, có 1 đợn vị đạt mức công khai tương đối, 8 đơn vị đạt mức công khai chưa đầy đủ thông tin về ngân sách. Năm 2018, 37 bộ, cơ quan Trung ương tham gia khảo sát MOBI 2018 đều ít hoặc không công khai thông tin về ngân sách”.

Báo cáo cũng chỉ rõ: Có 31 trên tổng số 44 bộ, cơ quan Trung ương có điểm khảo sát của kỳ MOBI 2019 (chiếm tỉ lệ 70,45%), cao hơn con số 17 bộ, cơ quan Trung ương trong kỳ khảo sát MOBI 2018 (tỉ lệ 45,95%). 

Trong xếp hạng MOBI 2019, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có thứ hạng cao nhất với 73,17 điểm. Đây là đơn vị đạt điểm cao nhất về tính đầy đủ và tính thuận tiện của 5 trên 6 loại tài liệu được công khai đó là Dự toán năm 2020, Báo cáo tình hình thực hiện dự toán quý I, 6 tháng, 9 tháng năm 2019 và quyết toán năm 2018. Xếp thứ hai là Đài Truyền hình Việt Nam với 49,56 điểm quy đổi. 

Tuy nhiên, trong số 18 đơn vị có công bố tài liệu về Dự toán ngân sách năm 2020, chỉ có duy nhất 4 đơn vị công bố đúng thời hạn theo quy định là trong vòng 15 ngày kể từ ngày 31/12/2019. Đối với tài liệu về Quyết toán ngân sách năm 2018, chỉ có duy nhất một đơn vị (Thanh tra Chính phủ) trên tổng số 17 đơn vị có công khai thông tin công bố đúng thời hạn theo quy định. Các tài liệu còn lại gồm Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách đơn vị 3 tháng, 6 tháng, 9 tháng và cả năm 2019 chỉ có được công khai đúng hạn bởi lần lượt 2, 4 và 2 đơn vị. Không có đơn vị nào không khai đúng hạn Báo cáo tình hình thực hiện cả năm 2019.

“Đây là những điểm cần khắc phục để tăng thêm niềm tin của người dân với Nhà nước. Khi Nhà nước minh bạch ngân sách, đặc biệt là minh bạch việc phân bổ và sử dụng NSNN, cũng sẽ giúp người dân giám sát được việc tiền đóng thuế của họ được sử dụng một cách hợp lý, hiệu quả hơn”, Giám đốc CDI nhấn mạnh.