Theo Financial Times, nhiều công ty thuộc các nước Phương Tây đang rời khỏi Nga sau khi nước này có động thái thực hiện chiến dịch quân sự tại Ukraine. Thế nhưng, ngay cả khi các ngân hàng như Goldman Sachs hay các công ty năng lượng như BP tuyên bố rời Nga, họ cũng công bố rất ít thông tin về cách họ sẽ làm điều này.

4 công ty kiểm toán lớn nhất thế giới (còn được biết đến với tên gọi Big 4) cũng nằm trong nhóm doanh nghiệp sẽ rời Nga song hiện tại đều đang loay hoay với cách để thực hiện, nhiều nguồn tin nói với Financial Times. "Mọi thứ đều rất bất ngờ", một nguồn tin chia sẻ.

Deloitte, EY, KPMG và PwC hiện đang có khoảng 15.000 nhân sự tại Nga và có mối liên hệ sâu sắc với nền kinh tế quốc gia này. Khách hàng của nhóm Big 4 tại Nga là những công ty lớn. 

KPMG hợp tác với Gazprombank và Lukoil, trong khi đó EY thực hiện kiểm toán cho Rosneft, VTB Bank và Evraz. PwC ký thoả thuận quản lý tài khoản với Sberbank, PhosAgro và thậm chí còn làm việc với ngân hàng trung ương Nga. Deloitte kiểm toán Polyus, nhà sản xuất vàng lớn nhất nước Nga.

Thực tế này khiến việc Big 4 rút khỏi Nga là không hề dễ dàng.

Nhóm Big 4 đã thực sự rời Nga chưa?

Câu trả lời là chưa. Deloitte cho biết "quá trình chuyển đổi có thể mất vài tuần". PwC đặt mục tiêu "rời thị trường sớm nhất có thể và không vượt quá 6 tháng". Trong khi đó, KPMG chưa chia sẻ về thời điểm rời thị trường.

Các lãnh đạo toàn cầu của EY chia sẻ với hàng nghìn đối tác trong một cuộc trao đổi hôm 8/3 rằng quá trình rời thị trường Nga có thể mất từ 8 đến 12 tháng, nguồn tin nội bộ nói với FT.

EY nói thêm rằng quyết định cũng có thể sẽ được đảo ngược nếu tình hình ở Nga thay đổi. Một nguồn tin thân cận với EY nói rằng khả năng thay đổi quyết định mà lãnh đạo EY chia sẻ không được ghi lại và điều này có thể bị nhìn nhận là EY đang chần chừ với việc rời Nga.

Vấn là nằm ở chỗ Big 4 là một mạng lưới các công ty quốc gia được sở hữu độc lập. Các công ty này trả phí hàng năm để sử dụng chung thương hiệu, hệ thống và công nghệ với tập đoàn mẹ. Cấu trúc này khiến các công ty quốc gia rất khó rời thị trường và quá trình rời thị trường có thể mất nhiều hơn 1 năm.

Việc xử lý quá trình rời thị trường cần phải đi qua nhiều các rào cản về pháp lý và hoạt động, ví dụ như liệu các thành viên Nga có thể tiếp tục sử dụng hệ thống kiểm toán toàn cầu của Big 4 theo như hợp đồng.

Deloitte lo ngại rằng công ty ở Nga có thể sẽ phải chuyển sang chế độ dùng "giấy và bút" vì những hạn chế liên quan đến chia sẻ công nghệ với công ty không nằm trong mạng lưới, một nguồn tin thân cận chia sẻ.

Microsoft dừng hoạt động bán hàng mới ở Nga có nghĩa là các công ty địa phương có thể sẽ không có cả các công nghệ cơ bản nhất trừ khi họ giữ được giấy phép phần mềm hiện tại.

Các công ty kiểm toán đang cố gắng thực hiện đợt rút khỏi thị trường theo cách giảm thiếu tối đa rủi ro về việc các công ty Nga độc lập mới sẽ bị Nga trừng phạt.

Liệu nhân viên có mất việc và Big 4 có mất tiền không?

Về cơ bản, nhân viên sẽ không mất việc song sẽ gián tiếp mất việc. Nhiều công ty thành viên Nga sẽ tiếp tục hoạt động như một pháp nhân độc lập sau khi các công ty Phương Tây rời đi. Dù vậy, việc nền kinh tế Nga ngày càng bị cô lập đồng nghĩa với việc nhiều công việc sẽ biến mất.

Khoảng một nửa doanh thu PwC Nga đến từ các dự án do mạng lưới toàn cầu của nó giới thiệu, một nguồn tin thân cận nói.

"Nếu bạn không còn được làm việc với một nửa số khách hàng, hãy tính toán đi. Mọi người sẽ phải rời đi", một người tại một công ty khác nhận xét.

Lợi nhuận ở Nga thường không được công bố và phần lớn được giữ lại Nga nên sẽ không có quá nhiều ảnh hưởng đến các con số tài chính của Big 4 trên toàn cầu.

Thực tế, doanh thu của các công ty Nga cũng chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong 167 tỷ USD doanh thu toàn cầu hàng năm của Big 4. Lý do chính để họ xuất hiện tại đây là trở thành một "điểm đến thuận tiện" cho các công ty đa quốc gia.

KPMG Nga ghi nhận doanh thu hơn 15 tỷ rúp trong năm 2020, đương đương khoảng 127 triệu USD.

PwC có doanh thu 5,8 tỷ rúp (43 triệu USD) từ hoạt động kiểm toán trong năm 2021 trong khi EY ghi nhận doanh thu 6,2 tỷ rúp (46,2 triệu USD) trong năm 2019, dù vậy doanh thu của EY được cho là tăng rất mạnh sau đó. Cả 2 công ty này đều không chia sẻ doanh thu ở các mảng dịch vụ thuế và tư vấn. Deloitte trong khi đó không công bố số liệu kinh doanh.

Các công ty Big 4 tại Nga cũng giới thiệu dự án cho các đồng nghiệp ở nước ngoài. Doanh thu từ nhóm khách hàng này không được tiết lộ nhưng lãnh đạo một công ty Big 4 nói rằng chúng ở mức thấp của 8 chữ số ở công ty của ông và con số này không cao bằng chi phí phát sinh do rời thị trường Nga.

Big 4 có còn làm việc với các khách hàng Nga?

Các công ty Nga sẽ không liên quan đến các lệnh trừng phạt của Phương Tây và sẽ tiếp tục phục vụ các khách hàng nội địa. "Nguyên tắc và quy định làm việc với khách hàng ở Nga không thay đổi", PwC Nga nói.

Bên ngoài nước Nga, Big 4 được yêu cầu dừng hợp tác với các công ty bị trừng phạt, cấm vận.

PwC cho biết họ còn tiến xa hơn bằng cách từ chối làm việc ở bất kỳ khu vực pháp lý nào đối với các khách hàng Nga bị trừng phạt, ngay cả khi các lệnh trừng phạt đó chỉ áp dụng ở một số ít quốc gia.

EY và PwC nói rằng họ sẽ không làm việc cho các cơ quan chính phủ và các doanh nghiệp quốc doanh Nga. Deloitte cho biết sẽ không hợp tác với chính phủ trung ương Nga. Trong khi đó, KPMG từ chối chia sẻ cách tiếp cận của mình.

Điều gì sẽ xảy ra với các khách hàng quốc tế đang ở Nga?

Các công ty Nga của nhóm Big 4 được kỳ vọng sẽ tiếp tục phục vụ các khách hàng này song có nhiều vấn đề phát sinh. Tiêu chuẩn kiểm toán nói rằng một kiểm toán viên tập đoàn cần giám sát công việc của đối tác tại địa phương. Tuy nhiên, với các lệnh hạn chế di chuyển hiện tại, điều này gần như không thể.

Câu hỏi cũng đặt ra là liệu Big 4 có tiếp tục hỗ trợ các khách hàng như Danone, Toyota hay Mars tiếp tục hoạt động kinh doanh ở Nga. Big 4 chưa chia sẻ cụ thể về kế hoạch của mình song một người tại một công ty kiểm toán nói rằng vẫn còn một số công việc cần giải quyết, ví dụ như giúp khách hàng hoàn thành nghĩa vụ thuế.

Một lãnh đạo tại một công ty khác cũng nói rằng các khách hàng lớn sẽ cần hỗ trợ để rời thị trường Nga.

"Nếu chúng tôi không làm điều đó, ai sẽ làm điều đó để các công ty quốc tế có thể rời Nga một cách hiệu quả?", ông chia sẻ.