Theo số liệu tổng hợp của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiện cả nước có khoảng 22.860 HTX, trong đó có 13.860 HTX nông nghiệp, còn lại là phi nông nghiệp, thu hút khoảng 6 triệu thành viên tham gia. So với năm 2013, số lượng HTX tăng thêm 8.500 đơn vị nhưng số thành viên lại giảm 358.000 người. Trong đó, giai đoạn 2013-2018 (thực hiện Luật HTX năm 2012) thành lập mới 11.200 HTX, giải thể 5.980 đơn vị.

Trong 5 năm trở lại đây, từ khi có Luật HTX năm 2012, số lượng HTX tăng nhanh qua từng năm. Nếu như năm 2003 chỉ có thêm 969 HTX thành lập mới thì đến năm 2018 con số này là 2.520 đơn vị, tức là tăng gấp 2,6 lần. Các HTX thu hút 1,2 triệu lao đọng, tăng 157.000 người so với năm 2003.

Trao đổi tại buổi họp báo, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Võ Thành Thống cho biết sau 15 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW, khu vực HTX lại hoạt động khá ổn định. Số lượng HTX tăng theo từng năm, phát triển khá đồng đều trên khắp các vùng miền, chất lượng hoạt động được nâng lên. Bên cạnh đó, các HTX từng bước hoạt động đúng bản chất, ngày càng tập trung hơn vào việc hỗ trợ kinh tế hộ thành viên thông qua cung cấp các dịch vụ hoặc việc làm cho thành viên, nhất là HTX nông nghiệp.

Quy mô, vốn và các lĩnh vực hoạt động của HTX được mở rộng, nhiều HTX có quy mô toàn xã, huyện. Nhiều loại hình HTX mới được thành lập như HTX môi trường, HTX trường học, HTX y tế… Đây là những dấu hiệu đáng mừng, cho thấy KTTT, HTX đang phục hồi và phát triển đúng hướng. Chính nhờ vào sự phục hồi và phát triển đúng hướng, đến nay cả nước có 22.861 HTX, thu hút gần 6 triệu thành viên tham gia. Đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, dịch vụ đã làm tăng cố lượng HTX được thành lập mới, góp phần đẩy mạnh mục tiêu đặt ra trong Nghị quyết 24/2016/QH14 là phát triển 15.000  HTX nông nghiệp kiểu mới hoạt động có hiệu quả.

Không chỉ tăng về số lượng mà chất lượng hoạt động của các HTX cũng ngày càng được cải thiện khi doanh thu luôn tăng theo từng năm. Nếu như năm 2003 doanh thu, lãi bình quân của một HTX là 74 triệu đồng/HTX/năm thì đến 2018 đạt 240,5 triệu đồng/HTX/năm, tăng khoảng 225%. Nhờ đó, thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX cũng tăng lên đáng kể, góp phần thực hiện xoa đói giảm nghèo, ổn định an ninh, chính trị tại cộng đồng.

Tuy nhiên, ông Thống nhìn nhận, hiện nay, các HTX phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Nhiều HTX, liên hiệp HTX vẫn ở trong tình trạng khó khăn, năng lực nội tại của các HTX còn yếu, cơ sở vật chất còn nghèo nàn, trình độ công nghệ lạc hậu; năng lực, trình độ cán bộ quản lý trong khu vực HTX còn hạn chế khó đáp ứng được nhiệm vụ sản xuất kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường. Ngoài ra, sự liên kết, hợp tác giữa các HTX chưa chặt chẽ, hiệu quả còn thấp, vai trò liên hiệp HTX chưa được phát huy. Công tác kế toán, tài chính của HTX chưa thường xuyên. Việc xây dựng báo cáo tài chính, phương án sản xuất kinh doanh còn hạn chế.

Đến từ Vĩnh Phúc, bà Nguyễn Thị Hương, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc HTX Dịch vụ nông nhiệp Nhân Lý cho biết, từ kinh nghiệm 22 năm liên tục làm lãnh đạo HTX, bà thấy rằng tham gia vào HTX, các thành viên là người được hưởng lợi rất lớn.

Nhưng trên thực tế, các HTX hiện nay còn gặp rất nhiều khó khăn như đất đai, tài chính, tiếp cận vốn tín dụng, khoa học-kỹ thuật… và nguồn nhân lực. Nguồn nhân lực của HTX chủ yếu làm việc theo kinh nghiệm, có nhiệt huyết nhưng không có trình độ vì không được đào tạo bài bản. Chúng tôi rất mong muốn được hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực là cán bộ của HTX. Nếu có những người có kinh nghiệm, trình độ, được đào tạo cơ bản cộng thêm tâm huyết thì chắc chắn mô hình HTX sẽ thành công, Luật HTX năm 2012 chắc chắn đi vào cuộc sống.

Do đó, để tháo gỡ những khó khăn vướng mắc cho kinh tế hợp tác, kinh tế chia sẻ hiện nay, ông Nguyễn Văn Đoàn, Cục trưởng Cục Phát triển Hợp tác xã, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ phối hợp với Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tổ chức Diễn đàn Kinh tế hợp tác, hợp tác xã và Hội nghị Tổng kết toàn quốc Nghị quyết số 13-NQ/TW vào ngày 14/10.

Diễn đàn kinh tế hợp tác, hợp tác xã với chủ đề “Cơ chế chính sách thúc đẩy và khơi thông tiềm năng phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã”. Diễn đàn được tổ chức nhằm tạo điều kiện cho các hợp tác xã, liên hiệp hợp tác x, tổ hợp tác, thành viên của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã phản ánh nguyện vọng, thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh. Đồng thời nêu lên những khó khăn vướng mắc, những kinh nghiệm phát triển mô hình, cũng như đề xuất về chính sách với các cơ quan quản lý Nhà nước.