Ông Trump cho rằng các thỏa thuận trong khuôn khổ WTO gây cản trở chủ quyền của Mỹ; rằng Mỹ gánh vác quá nhiều các gánh nặng tài trợ và trong trường hợp của WTO, tổ chức này đã nghiêng “sân chơi” về phía các đối thủ cạnh tranh với Mỹ. Tổng thống Trump không ít lần bày tỏ sự thất vọng về WTO và đe dọa sẽ rút Mỹ khỏi tổ chức này.

Ba vấn đề căn bản

Theo Thời báo Phố Wall, WTO hiện đang phải đối mặt với ba vấn đề căn bản. Thứ nhất, thể chế này đã không hoạt động hiệu quả để giải quyết các tranh chấp cũng như nỗ lực cải tổ. Kể từ khi thành lập năm 1995, WTO chưa có bất kỳ một vòng đàm phán thương mại toàn diện mới nào, một phần bởi các quy tắc của WTO đòi hỏi sự đồng thuận để thông qua các thỏa thuận. WTO cũng thất bại trong việc giải quyết các hành xử thương mại bất công.

Thứ hai, các quy tắc WTO không bao hàm các lĩnh vực thương mại số, các dòng chảy dữ liệu xuyên biên giới và nhiều dịch vụ như hàng không thương mại. Những quy tắc này đã không giải quyết được vấn đề trợ cấp của các nước đang phát triển. Thứ ba, Mỹ đã luôn cho rằng cơ quan phúc thẩm WTO đã hoạt động vượt quá thẩm quyền của mình. Đó là giải quyết các trường hợp cụ thể bằng cách sử dụng các quy tắc được thương lượng bởi các quốc gia thành viên.

Nhiều chuyên gia đã lên tiếng cảnh báo nguy cơ nếu WTO bị “xóa sổ” thì thế giới sẽ quay trở lại thời kỳ “lý lẽ thuộc về kẻ mạnh” trong quan hệ thương mại quốc tế. Do đó, nhu cầu cải cách WTO ngày càng trở nên cấp thiết để cho phép tổ chức này vẫn là nhân tố chủ chốt trong hệ thống đa phương.

Trước đó, ngày 14/5, Tổng Giám đốc WTO Roberto Azevedo đã bất ngờ thông báo sẽ từ chức vào ngày 31/8 tới, sớm hơn một năm so với kế hoạch. Việc ông Roberto Azevedo từ chức sẽ để lại một khoảng trống ở vị trí lãnh đạo, làm tăng thêm những bất ổn thương mại toàn cầu.

Quyết định từ chức của ông Azevedo khiến cho dư luận cảm thấy bất ngờ, bởi với cương vị Tổng Giám đốc WTO, ông Azevedo từng nắm vai trò quan trọng trong quan hệ hợp tác thương mại quốc tế. Ông Azevedo từ chức sẽ khiến WTO mất đi một người đấu tranh cho thương mại tự do và hợp tác quốc tế.

Thời gian qua, Tổng Giám đốc Azevedo cùng với các nhà lãnh đạo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) đã kêu gọi các quốc gia bỏ qua sự khác biệt và cắt giảm các rào cản thương mại để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Giới quan sát nhận xét, ông Azevedo có quan điểm trái ngược với Tổng thống Mỹ Donald Trump - người ủng hộ chủ nghĩa đơn phương với trọng tâm là chính sách “Nước Mỹ trước tiên”.

Theo đánh giá của các chuyên gia, mặc dù hoạt động chưa thật sự hiệu quả nhưng không thể phủ nhận tầm quan trọng của WTO trong việc thúc đẩy chủ nghĩa thương mại đa phương với nhiều quốc gia đã được hưởng lợi lớn từ khi gia nhập tổ chức. Khi vai trò lãnh đạo của WTO bị lu mờ thì cả hệ thống thương mại toàn cầu cũng trong tình trạng nguy hiểm.