Làn sóng rút vốn kỷ lục giữa lúc thị trường bùng nổ

Tính đến ngày 24/9, giá trị bán ròng của khối ngoại trên toàn thị trường đạt hơn 100.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 4 tỷ USD. Trong đó, sàn HOSE chiếm hơn 92.500 tỷ đồng, vượt mức 90.300 tỷ đồng của cả năm 2024. Tính gộp hai năm 2024–2025, giá trị rút vốn đã lên tới hơn 193.000 tỷ đồng, tương đương 7,4 tỷ USD. Đây là giai đoạn bán ròng mạnh nhất từ trước đến nay.

Áp lực này tập trung vào nhiều cổ phiếu vốn hóa lớn. Vingroup (VIC), FPT, Vinhomes (VHM), Vietcombank (VCB) và Hòa Phát (HPG) là những cái tên bị khối ngoại bán ròng nhiều nhất.

Riêng Vingroup ghi nhận thương vụ thỏa thuận hơn 12.600 tỷ đồng chỉ trong hai phiên đầu tháng 8, khiến tỷ lệ sở hữu nước ngoài giảm mạnh. Các mã FPT, VHM hay VCB cũng liên tục bị rút ròng hàng trăm đến hàng nghìn tỷ đồng.

Diễn biến này trở nên nghịch lý khi đặt trong bối cảnh thị trường. Năm 2024, VN-Index chủ yếu dao động trong vùng 1.200–1.300 điểm, thanh khoản chưa bứt phá. Nhưng năm nay, chỉ số đã vượt 1.600 điểm, thậm chí áp sát 1.700 điểm, với nhiều phiên ghi nhận giá trị giao dịch hơn 3 tỷ USD. Các cổ phiếu ngân hàng, bất động sản, chứng khoán đồng loạt tăng mạnh, giúp VN-Index lập đỉnh mới. Giữa lúc thị trường nội địa bùng nổ, dòng vốn ngoại lại rút ra với quy mô kỷ lục.

Số liệu theo tháng cũng cho thấy mức độ dồn dập. Trong tháng 7, khối ngoại có thời điểm quay lại mua ròng khoảng 8.500 tỷ đồng, nhưng sang tháng 8, áp lực bán tăng đột biến lên gần 43.000 tỷ đồng, tiếp tục hơn 21.000 tỷ đồng trong 24 ngày đầu tháng 9. Xu hướng này gần như diễn ra liên tục từ đầu năm, không chỉ tạo áp lực tâm lý cho nhà đầu tư trong nước mà còn đặt ra câu hỏi về triển vọng dòng vốn ngoại.

Áp lực đến từ tỷ giá, lãi suất và xu hướng toàn cầu

Một trong những nguyên nhân quan trọng là biến động tiền tệ. Đồng USD tăng giá mạnh khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) duy trì lãi suất cao trong thời gian dài, khiến tỷ giá USD/VND chịu áp lực. 8 tháng đầu năm, VND mất giá 3,45% so với USD, khiến chi phí quy đổi tăng và bào mòn lợi nhuận của nhà đầu tư ngoại. Với nhiều quỹ, việc nắm giữ tài sản bằng VND trở thành rủi ro, buộc họ phải giảm tỷ trọng để bảo toàn giá trị danh mục.

Cùng thời điểm, thị trường Mỹ trở thành điểm hút vốn lớn nhờ nhóm công nghệ. Cổ phiếu của Microsoft, Amazon, Apple, Nvidia, Alphabet, Meta và Tesla đồng loạt tăng mạnh, đưa chỉ số Nasdaq liên tục lập đỉnh mới.

Các quỹ cổ phiếu tại Mỹ hút hàng chục tỷ USD chỉ trong thời gian ngắn, có thể một phần đến từ việc rút vốn ở các thị trường mới nổi và cận biên. Ngoại trừ FPT, Việt Nam chưa có doanh nghiệp nào đủ lớn để bắt kịp xu hướng công nghệ toàn cầu, khiến khối ngoại khó tìm điểm dừng chân phù hợp.

Định giá cũng là yếu tố khiến nhà đầu tư dè dặt. Sau khi VN-Index bứt phá, hệ số P/E bình quân vào cuối tháng 8 đã lên khoảng 15 lần, mức cao nhất ba năm, nhỉnh hơn một số thị trường trong khu vực như Singapore, Malaysia hay Indonesia.

Với mức định giá này, nhiều quỹ có xu hướng chốt lời, chờ thời điểm thị trường điều chỉnh để tái cơ cấu danh mục. Khi giá cổ phiếu tăng nhanh hơn tốc độ cải thiện lợi nhuận, biên an toàn bị thu hẹp, dòng vốn ngoại sẽ trở nên thận trọng.

Ngoài ra, thị trường Việt Nam nhiều năm qua thiếu vắng những thương vụ IPO quy mô lớn. Kể từ 2018, không nhiều doanh nghiệp đầu ngành lên sàn để bổ sung “hàng hóa” mới. Nguồn cung cổ phiếu hạn chế khiến nhà đầu tư ngoại thiếu cơ hội giải ngân. Bên cạnh đó, hạn mức sở hữu nước ngoài ở nhiều cổ phiếu gần như kín, khiến việc gia tăng tỷ trọng trở nên khó khăn.

Thị trường chờ điểm ngoặt của dòng vốn ngoại

Triển vọng đảo chiều của dòng vốn ngoại trong giai đoạn tới đang gắn với nhiều yếu tố thuận lợi hơn so với bức tranh của năm 2024 và nửa đầu 2025. Việc Fed thực hiện đợt hạ lãi suất đầu tiên vào tháng 9 được xem là bước ngoặt quan trọng.

Khi mặt bằng lãi suất quốc tế bắt đầu dịch chuyển từ trạng thái “cao kéo dài” sang “nới lỏng thận trọng”, áp lực tỷ giá USD/VND sẽ hạ nhiệt. Chênh lệch lãi suất USD – VND thu hẹp cũng đồng nghĩa rủi ro nắm giữ tài sản tại Việt Nam giảm bớt, tạo điều kiện để khối ngoại xem xét quay lại.

Ngoài yếu tố lãi suất, định giá thị trường cũng được kỳ vọng trở thành chất xúc tác. Sau giai đoạn tăng mạnh, hệ số P/E bình quân của VN-Index đã lên mức cao nhất ba năm.

Tuy nhiên, bước sang quý IV, định giá có thể trở nên hợp lý hơn nhờ hai yếu tố: giá cổ phiếu điều chỉnh nhẹ trong tháng 9 và lợi nhuận quý III của doanh nghiệp dự kiến cải thiện. Nếu kịch bản này diễn ra, nhiều cổ phiếu đầu ngành sẽ trở lại vùng hấp dẫn với các nhà đầu tư dài hạn, qua đó mở ra cơ hội giải ngân mới cho dòng vốn ngoại.

Một động lực dài hạn khác là câu chuyện nâng hạng thị trường. Việt Nam đã tiến những bước lớn trong việc cải cách hạ tầng giao dịch, triển khai hệ thống KRX, loại bỏ quy định thanh toán trước và từng bước đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về công bố thông tin.

Những thay đổi này được giới phân tích đánh giá là nền tảng để FTSE Russell có thể sớm đưa Việt Nam ra khỏi danh sách theo dõi và chính thức nâng hạng lên nhóm mới nổi.

Khi đó, các quỹ chỉ số toàn cầu sẽ buộc phải phân bổ thêm vốn, ước tính hàng tỷ USD, vào thị trường Việt Nam. Không chỉ dừng ở dòng vốn thụ động, nâng hạng còn có thể kích thích dòng vốn chủ động, đồng thời tạo động lực cho các doanh nghiệp lớn đẩy mạnh IPO, bổ sung hàng hóa mới.

Kỳ vọng đảo chiều còn đến từ chính sự ổn định của dòng tiền trong nước. Việc nhà đầu tư nội chiếm tỷ trọng áp đảo trong thanh khoản giúp thị trường duy trì xu hướng tăng, đóng vai trò “đệm” quan trọng để khối ngoại có thể quay lại mà không lo biến động quá lớn. Trong bối cảnh đó, dòng vốn ngoại nếu trở lại sẽ có cơ hội hòa nhịp với xu hướng thị trường, thay vì phải bứt phá ngược dòng.

Những yếu tố về chính sách tiền tệ, định giá và nâng hạng thị trường đang cộng hưởng, hình thành bức tranh thuận lợi hơn so với giai đoạn trước. Điều này không đồng nghĩa dòng vốn ngoại sẽ lập tức đảo chiều mạnh mẽ, nhưng mở ra khả năng thị trường tiến gần hơn đến một điểm ngoặt, nơi áp lực bán ròng giảm dần và dư địa cho một chu kỳ mua ròng mới ngày càng rõ rệt.