Ngày 27/6/2025, Quốc hội đã chính thức thông qua việc sửa đổi Luật Các Tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2024, qua đó nhằm hỗ tợ khả năng thu hồi nợ xấu của các ngân hàng và trao quyền cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) nhằm kịp thời hỗ trợ các TCTD đang gặp khó khăn.

Một trong những điểm nổi bật là việc khôi phục quyền thu giữ tài sản bảo đảm (TSBĐ) không có tranh chấp và không bị kê biên trong một số vụ án hình sự – cơ chế từng được quy định tại Nghị quyết 42 (hiệu lực từ 2017 đến 2023).

Dẫn số liệu từ báo cáo VIS Rating, giai đoạn Nghị quyết 42 có hiệu lực đã chứng minh hiệu quả rõ rệt khi quy mô nợ xấu được xử lý hàng tháng tăng 65%, tỷ lệ khách hàng tự trả nợ trên tổng nợ xấu nội bảng xử lý tăng từ 23% (giai đoạn 2012–2017) lên 36%.

Tuy nhiên, sau khi Nghị quyết hết hiệu lực vào cuối năm 2023,việc thu hồi tài sản đảm bảo từ các khoản nợ xấu của ngân hàng phụ thuộc vào sự hợp tác của khách hàng hoặc thông qua thủ tục tố tụng kéo dài, làm tỷ lệ thu hồi nợ tại các ngân hàng giảm mạnh. 

Trong nửa đầu năm 2024, một nửa số nợ xấu được các ngân hàng xử lý thông qua hoạt động trích lập dự phòng và xóa nợ, trung bình chiếm khoảng 30-40% tổng vốn chủ sở hữu.

Ngoài ra, thị trường bất động sản trầm lắng khiến thu nhập từ xử lý nợ trên tổng nợ xấu xử lý bằng dự phòng rủi ro (write-off) giảm từ mức 40% của giai đoạn 2021- 2022 xuống 27% của năm 2024. 

Thêm vào đó, theo một số ngân hàng như VPBank, dưới 30% hồ sơ khởi kiện nợ xấu được tòa án tiếp nhận và giải quyết, trong khi quy trình tố tụng thường kéo dài 5–7 năm.

Với việc luật sửa đổi khôi phục quyền thu giữ tài sản bảo đảm, các chuyên gia VIS Rating nhận định đây là bước tiến quan trọng giúp rút ngắn thời gian thu hồi nợ xấu, cải thiện chất lượng tài sản và khả năng sinh lời cho các ngân hàng – đặc biệt là các ngân hàng bán lẻ và ít cho vay các dự án phân khúc đầu cơ. 

Từ năm 2022 đến 2025, tỷ lệ nợ có vấn đề tại các ngân hàng như ACB, HDBank, OCB, VIB, VPBank và MB đã tăng từ 1,6% lên 2,2%. Phần lớn nợ xấu phát sinh đến từ các khoản vay mua nhà thế chấp và cho vay hộ kinh doanh.

Trong khi việc thanh lý bất động sản nhà ở có dấu hiệu tích cực nhờ nhu cầu ở thực ổn định, thì các tài sản bảo đảm thuộc phân khúc nghỉ dưỡng/đầu cơ lại khó xử lý hơn do dư cung và tâm lý thị trường thận trọng.

Một điểm quan trọng khác của luật sửa đổi là quy định cho phép NHNN cấp các khoản vay đặc biệt với lãi suất 0% cho các TCTD gặp khó khăn. Điều này tạo điều kiện để cơ quan quản lý can thiệp sớm, bảo vệ sự ổn định của hệ thống tài chính.

VIS Rating kỳ vọng rằng luật sửa đổi sẽ hỗ trợ lợi nhuận của các ngân hàng thông qua việc cải thiện thu từ xử lý nợ và giảm chi phí vận hành. Điều này cũng được thúc đẩy thêm nhờ sự phục hồi của thị trường bất động sản trong năm 2025.