hội thảo “Kết nối và phát huy nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài hỗ trợ cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo” đã diễn ra theo hình thức trực tuyến kết hợp với trực tiếp. Sự kiện do Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao) và Cục Phát triển Thị trường và Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ, Văn phòng Đề án 844 (Bộ Khoa học và Công nghệ) phối hợp tổ chức.

Bà Lê Diệp Kiều Trang - Đồng sáng lập Quỹ Alabaster là một trong những khách mời tham gia hội thảo này.

Nguồn lực lớn nhất tại Việt Nam là nguồn lực trí thức

Chia sẻ tại hội thảo, bà Lê Diệp Kiều Trang cho biết, nếu nhìn vào chỉ số phát triển con người, Việt Nam đứng hàng 118. Tuy nhiên, nếu mọi người nhìn xếp hạng của OECD về nền giáo dục trên khía cạnh toán, khoa học và đọc hiểu thì Việt Nam xếp hạng 12.

Tương tự, nếu xem xếp hạng GDP đầu người thì Việt Nam nằm ở khoảng 120-130 trên thế giới, trong khi đó đội tuyển Việt Nam thi Olympic toán quốc tế thì lúc nào cũng trong Top 10.

“Vậy nguồn lực rõ ràng mà chúng ta có là nguồn lực về con người, đặc biệt là trong lĩnh vực toán và khoa học kỹ thuật”, bà Trang nhấn mạnh.

Đồng sáng lập Alabaster cho biết khi công ty của bà đầu tư vào Việt Nam, “vốn và công nghệ được mang từ nước ngoài về, còn con người chúng tôi đặt niềm tin vào con người Việt Nam".

"Chúng tôi tin là các bạn có thể có những đóng góp rất tích cực”, bà Trang nói. 

Để trả lời câu hỏi này, đồng sáng lập Alabaster lấy ví dụ về 2 startup mà bà đầu tư: Arevo và harrison.ai. Dù thuộc 2 ngành khác nhau nhưng 2 công ty này đều sử dụng AI và tự động hóa.Với nguồn nhân lực được đánh giá cao như vậy, bà Trang đưa ra câu hỏi “Vậy khi sử dụng AI, tự động hóa vào Việt Nam thì nó có phù hợp không? Yếu tố con người sẽ đóng vai trò thế nào và nó có lấy đi cơ hội của con người hay không?”

Arevo là công ty đến từ Thung lũng Silicon, tập trung vào lĩnh vực in 3D. Theo bà Trang, in 3D hiện nay trên thế giới rất phổ biến nhưng chỉ in ra được những vật mẫu chứ không phải sản phẩm. Arevo có những công nghệ có thể in ra những sản phẩm lên đến 1m3 với tốc độ và chi phí cạnh tranh.

“Cách đây một năm, chúng tôi đem công nghệ này về Việt Nam và mở nhà máy in 3D đầu tiên trên thế giới. Chúng tôi nhận ra rằng tự động hóa và AI đã cho ngành công nghiệp sản xuất sự đột phá lớn hơn rất nhiều so với ngành truyền thống. Việt Nam có thể tận dụng được AI và thế mạnh trong lĩnh vực sản xuất từ trước đến nay”, bà Trang nói.

Startup thứ hai được bà Trang nhắc đến là harrison.ai – công ty trong lĩnh vực y khoa được sáng lập bởi 2 anh em người Việt du học tại Australia. Bài toán đặt ra với startup này làm sao có thể tận dụng được chi phí tính toán dựa vào big data ngày càng giảm.

Sản phẩm đầu tiên của harrison.ai là annalise.ai - công cụ sử dụng AI để chuẩn đoán hình ảnh X-quang lồng ngực. Công ty này đã hợp tác với một tổ chức tại Australia có lượng big data hình ảnh y khoa của rất nhiều người bệnh. harrison.ai cũng xây dựng đội ngũ 150 bác sĩ chuẩn đoán ở Việt Nam, chủ yếu tại TP HCM để dạy máy, trong chưa đầy một năm đã cho ra đời sản phẩm đầu tay. 

“Các sản phẩm tương tự trên thị trường chỉ chuẩn đoán được 21 loại bệnh còn annalise.ai của các bác sĩ tại Việt Nam có thể chuẩn đoán được 124 loại bệnh. Sản phẩm này được công nhận và cho lưu hành ở các bệnh viện tại Australia, New Zealand, châu Âu và đang chờ được sử dụng tại Mỹ”, bà Trang chia sẻ. 

Theo bà Trang, Việt Nam là nước hiếm hoi có 2 nguồn lực lao động cùng lúc: thứ nhất là nguồn lực có trình độ kỹ thuật, thứ 2 là lao động cơ bản dồi dào. Nếu nhìn sang Indonesia, họ có nguồn lao động dồi dào nhưng nguồn lực kỹ thuật thì không còn Singapore thì ngược lại."Quay lại câu hỏi liệu trí tuệ nhân tạo và tự động hoá phù hợp ở Việt Nam hay không? Tôi tin chắc rằng có", đồng sáng lập Alabaster nhận định.

Bà Trang cho rằng, nguồn nhân lực trí thức Việt Nam có khả năng ứng dụng AI/tự động hóa vào nhiều lĩnh vực khác nhau. Bên cạnh đó, thế giới trong 10-20 năm nữa sẽ chưa vận hành hoàn toàn bằng Robot/AI mà vẫn cần con người.

"Chính vì vậy, việc phối hợp robot/tự động hóa với con người là một lĩnh vực Việt Nam có lợi thế. Nếu chỉ phát triển sản xuất mà không tận dụng AI và tự động hóa, chúng ta sẽ không cạnh tranh được với các nước lao động giá rẻ khác. Còn nếu chỉ tập trung vào AI và tự động hóa thì chúng ta còn đi sau rất xa các nước phát triển khác", bà Trang nói. 

“Tốc độ với công ty công nghệ rất quan trọng, không thể chờ chính sách thay đổi để thực thi”

Cũng tại hội thảo, bà Lê Diệp Kiều Trang cho biết đã nhận được câu hỏi của bộ Khoa học và Công nghệ về những khó khăn khi phát triển sản phẩm. 

Chia sẻ về vấn đề này, bà Trang cho biết, “chính sách hỗ trợ cho nghiên cứu phát triển tại Việt Nam là rất đáng quý, tuy nhiên chưa có sự đồng bộ. Bộ Khoa học và Công nghệ có thể hỗ trợ nhưng chúng tôi vướng rất nhiều khó khăn khác nhau khi dính tới các vấn đề khác nhau".

"Ví dụ khi Arevo được cấp phép vào khu công nghệ cao TP HCM. Theo luật công nghệ cao, chúng tôi hoàn toàn đủ điều kiện. Chúng tôi đăng ký kinh doanh theo yêu cầu của Quyết định 66/2014 với hoạt động là 'dịch vụ in 3D từ sợi carbon'. Tuy nhiên khi gặp hải quan họ nói rằng 'dịch vụ in 3D từ sợi carbon' không phải là 'sản xuất sản phẩm in 3D từ sợi carbon'. Mà nếu không có từ 'sản xuất sản phẩm in 3D' thì các thủ tục mua bán, xuất khẩu liên quan đến những sản phẩm mà chúng tôi in ra sẽ không thể thực hiện được", đồng sáng lập Alabaster nói.

Giải pháp tình thế được công ty của bà Trang đưa ra trong trường hợp này là xây dựng một nhà máy khác tại khu chế xuất Linh Trung, hoạt động như một công ty chế xuất bình thường và không nhận được những ưu đãi là công ty công nghệ cao.

“Làm sao để các chính sách ưu đãi được đồng bộ hơn, đầy đủ thì chúng tôi mới có thể triển khai được. Đặc biệt với các công ty công nghệ tốc độ vô cùng quan trọng, khi gặp phải những vấn đề như thế này chúng tôi không thể chờ chính sách được thay đổi mà phải tìm cách có thể thực thi được để mà đi tới”, bà Trang nêu quan điểm.

“Chỉ cần trễ nửa năm hay một năm thì công nghệ sẽ lỗi thời, các công ty khác sẽ đuổi kịp mình. Vì vậy chúng tôi cần chính sách thông suốt để đảm bảo có thể vận hành nhanh chóng, hiệu quả”, nữ doanh nhân này đề xuất. 

NDH