Bản tin trái phiếu những ngày cuối tháng 8 vừa được Công ty chứng khoán Bảo Việt (BVSC) công bố cho thấy, trong tuần qua không có hoạt động bơm/hút ròng mới nào được thực hiện trên các kênh tín phiếu và OMO của thị trường mở. Lượng OMO và tín phiếu đang lưu hành ở thời điểm hiện tại tiếp tục duy trì ở mức 0.

Ảnh minh họa.

Diễn biến này tiếp tục cho thấy thanh khoản của hệ thống ngân hàng vẫn đang ở trạng thái dồi dào, khi lãi suất liên ngân hàng của 3 loại kỳ hạn qua đêm, 1 tuần và 2 tuần (chiếm hơn 95% tổng doanh số) đều đã đồng loạt giảm xuống dưới mức 1%, mức thấp nhất kể từ cuối tháng 4 tới nay. Cụ thể, lãi suất qua đêm, 1 tuần và 2 tuần hiện chỉ còn lần lượt 0,66%; 0,74% và 0,90%/năm.

Không chỉ lãi suất mà doanh số giao dịch liên ngân hàng cũng giảm mạnh. Theo BVSC, diễn biến phức tạp của đại dịch Covid-19 ở Việt Nam vẫn tiếp tục gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp cũng như đầu tư của nhà nước và tư nhân. Yếu tố này phần nào đã làm giảm nhu cầu tín dụng, qua đó tiếp tục giữ cho thanh khoản của hệ thống ngân hàng vẫn ở trạng thái dồi dào.

Trước đó, trong báo cáo thị trường tiền tệ (khoảng thời gian đến giữa tháng 6/2021), Chứng khoán Bảo Việt chỉ ra rằng tín dụng đang có dấu hiệu tăng chậm lại khi mức tăng tín dụng so với cùng kỳ (tăng 13,7%) đang thấp hơn so với 3 tháng trước đó. Mức tăng trưởng tại thời điểm tháng 3, tháng 4 và tháng 5 so với một năm trước lần lượt là 13,93%; 14,3% và 15,07%.

"Diễn biến căng thẳng trở lại của dịch bệnh COVID-19 cùng những tác động tiêu cực đối với hoạt động sản xuất kinh doanh nhiều khả năng đã làm giảm nhu cầu tín dụng trong các tuần vừa qua", BVSC đánh giá.

Theo đó, nhóm phân tích cho rằng nhu cầu tín dụng giảm đã phần nào hỗ trợ giảm căng thẳng thanh khoản và giúp cho lãi suất liên ngân hàng giảm nhẹ trở lại trong các tuần gần đây.

Theo giới quan sát, thị trường liên ngân hàng đi xuống thời gian qua nhờ thanh khoản của hệ thống dồi dào. Tiền gửi vào ngân hàng vẫn tăng trưởng đều đặn trong khi nhu cầu tín dụng giảm sút trong bối cảnh dịch bệnh căng thẳng. Tiền gửi thậm chí còn tăng hơn giai đoạn trước bởi nhiều doanh nghiệp không hoạt động được hoặc hoạt động cầm chừng, phải đem tiền nhàn rỗi gửi vào ngân hàng lấy lãi.

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, ở Việt Nam, lạm phát bình quân hiện nay khoảng 3,5% (lạm phát kỳ vọng năm nay là 4%). Nếu lãi suất tiền gửi bằng với lạm phát hoặc bằng với kỳ vọng lạm phát thì lãi suất thực bằng 0, vì đồng tiền mất giá 4%/năm. Nếu lãi suất tiền gửi tiết kiệm là 5%/năm thì lãi suất thực chỉ 1%.

“Trong trường hợp lãi suất tiền gửi bằng không hoặc âm, thì người gửi có xu hướng rút tiền về để kinh doanh ngoài ngân hàng như chứng khoán, mua trái phiếu, mua vàng, mua ngoại tệ, mua bất động sản… Khi đó, hệ thống ngân hàng cũng như nền kinh tế rơi vào cái gọi là “bẫy thanh khoản”, có thể bị rút tiền ồ ạt. Đây là giới hạn cuối cùng của giảm lãi suất huy động để cân nhắc về chính sách” – TS Lê Xuân Nghĩa nói.

Trên thực tế, theo thống kê từ đầu năm đến nay tiền gửi tại các tổ chức tín dụng tăng chậm hơn khá nhiều so với cùng kỳ các năm trước và so với tăng trưởng tín dụng.

Tính đến cuối tháng 6, tiền gửi tại các tổ chức tín dụng là 12,64 triệu tỉ đồng, tăng 4,43% so với cuối năm 2020. Trong đó, tiền gửi của các tổ chức kinh tế là 5,111 triệu tỉ đồng, tăng 4,78%, còn tiền gửi của dân cư là 5,293 triệu tỉ đồng, tăng 2,94%.

Trong đó, trong tháng 1 tiền gửi dân cư trong hệ thống tổ chức tín dụng giảm hơn 16.500 tỉ đồng so với cuối năm 2020; sau đó tăng đột biến vào tháng 2 thêm hơn 111.300 tỉ đồng. Tuy nhiên, sang tháng 3 lại giảm 13.365 tỉ đồng và từ tháng 4 đến tháng 6 tăng từ 11.000 - 17.000 tỉ đồng/tháng.

Theo TS Lê Xuân Nghĩa, lãi suất tiền gửi hiện nay của Việt Nam đã rất gần giới hạn cuối cùng. Nguyên nhân do giãn, hoãn nợ, nên các ngân hàng chưa thể thu được tiền về để cho vay tiếp, vì vậy, tại một số ngân hàng nhỏ, thanh khoản đã bắt đầu có dấu hiệu áp lực hơn.

Trước tác động khó lường của dịch COVID-19, rủi ro tín dụng được dự báo “tăng” mạnh hơn trong những tháng cuối năm 2021. Rủi ro tín dụng tổng thể năm 2022 được kỳ vọng “giảm nhẹ” so với năm 2021.

Mặc dù mặt bằng rủi ro được nhận định tiếp tục tăng nhẹ trong 6 tháng đầu năm 2021, nhóm 17 ngân hàng thương mại (NHTM) trọng yếu cho biết có xu hướng “nới lỏng” hơn tiêu chuẩn tín dụng đối với khách hàng doanh nghiệp và giữ “không đổi” đối với khách hàng cá nhân trong 6 tháng đầu năm 2021.

Đánh giá những tháng cuối năm 2021, các TCTD dự kiến “nới lỏng nhẹ” tiêu chuẩn tín dụng tổng thể của đơn vị mình đối với hầu hết các nhóm khách hàng, trong đó, ưu tiên “nới lỏng” đối với nhóm khách hàng là cá nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa; và áp dụng với hầu hết các lĩnh vực, ngành nghề ưu tiên, trong khi vẫn dự kiến “thắt chặt” đối với lĩnh vực: Đầu tư kinh doanh chứng khoán; đầu tư kinh doanh bất động sản; kinh doanh tài chính, ngân hàng và bảo hiểm; đầu tư, kinh doanh du lịch.

Xuân Tùng