Cánh Diều là bộ
sách giáo khoa xã hội hoá đầu tiên ở Việt Nam kể từ sau năm 1975, do Nhà xuất bản Đại học Sư phạm, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm TP HCM và CTCP Đầu tư Xuất bản thiết bị giáo dục Việt Nam (VEPIC) tổ chức biên soạn, xuất bản.
Năm 2014, trước làn sóng dư luận phản ứng về việc kéo dài tình trạng độc quyền sách giáo khoa (SGK), Nghị quyết số 88 của Quốc hội đã chủ trương thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK. Sau hơn 2 năm tích cực thực hiện, bộ sách xã hội hóa đầu tiên mang tên “Cánh Diều” đã ra đời. Năm 2018, đã có thêm 6 nhà xuất bản (NXB) được cấp phép xuất bản SGK để thực hiện chủ trương xã hội hóa, xóa bỏ độc quyền về SGK. Đến nay, đã có 2 trong 6 NXB đó tổ chức biên soạn, xuất bản SGK.
Bộ sách giáo khoa cánh diều đang là vấn đề gây nhiều tranh cãi.
Dù bộ sách mới ra mắt từ tháng 12/2019, theo kết quả chọn sách giáo khoa lớp 1 mới vào cuối tháng 5/2020, với 9 cuốn có mức giá là 199.000 đồng, qua đó trở thành bộ sách có giá cao nhất trong 5 bộ sách giáo khoa mới và cũng đầy bất ngờ là bộ sách giáo khoa "Cánh diều" là bộ sách có nhiều sự lựa chọn hơn hẳn bốn bộ còn lại trong năm bộ sách giáo khoa (SGK) lớp 1 được Bộ GD-ĐT phê duyệt để các trường lựa chọn.
Tuy nhiên trong thời gian gần đây, bộ sách này đã xuất hiện nhiều bất cập được phản ánh như sử dụng phương ngữ, hình ảnh minh hoạ chưa chuẩn xác,…khiến nhiều người đặt dấu hỏi về chất lượng biên soạn sách của các đơn vị tham gia. Đáng chú ý, ngoài Đại học Sư phạm và Đại học Sư phạm TP HCM là hai NXB đã có kinh nghiệm, thì VEPIC là công ty tư nhân lần đầu tham gia biên soạn, xuất bản sách giáo khoa.
Liệu có phải là "sân sau"?
Theo hệ thống thông tin đăng ký doanh nghiệp quốc gia, Công ty Cổ phần đầu tư xuất bản -thiết bị giáo dục Việt Nam (VEPIC) đăng ký thành lập ngày 27/7/2016, người đại diện theo pháp luật là ông Ngô Trần Ái. Hoạt động trong các lĩnh vực xuất bản sách và các ấn phẩm giáo dục, cung ứng thiết bị giáo dục, dịch vụ thiết kế và chế bản sách, kinh doanh bán lẻ,…
thời điểm thành lập VEPIC, ông Ngô Trần Ái vẫn đang là Cố vấn cấp cao Hội đồng thành viên và Ban Tổng giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Đặc biệt, ông Ngô Trần Ái lúc này vẫn đang giữ cương vị Trưởng ban chỉ đạo biên soạn sách giáo khoa mới.
VEPIC khi mới thành lập gồm 3 đơn vị thành viên và 7 cổ đông
Vốn điều lệ ban đầu là 33,3 tỉ đồng, trong số 7 cổ đông sáng lập VEPIC, có 3 đơn vị thành viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Các cổ đông sáng lập gồm:
Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển giáo dục phương Nam, góp 12 tỷ đồng, chiếm 11,038% cổ phần theo nghị quyết số 349/NQ-HĐQT ngày 14/9/2016;
Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển giáo dục Đà Nẵng, góp 6 tỷ đồng, chiếm 5,519% cổ phần theo văn bản số 416/CV-DEIDCO ngày 18/7/2016, cử ông Nguyễn Quang Dũng - Phó tổng giám đốc công ty làm người đại diện phần vốn góp tại VEPIC.
Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển giáo dục Hà Nội (HEID), góp 12 tỷ đồng, chiếm 11,038% cổ phần, góp vốn theo Nghị quyết số 05/2016/NQ-HĐQT ngày 21/7/2016 với sự nhất trí 100% của 5 thành viên Hội đồng quản trị (5 thành viên này gồm các ông bà: ông Ngô Trần Ái - Chủ tịch danh dự Hội đồng quản trị; ông Mạc Văn Thiện - Chủ tịch Hội đồng quản trị; ông Vũ Bá Khánh - Phó chủ tịch Hội đồng quản trị; bà Trần Thị Như Hà - Ủy viên; Bà Dương Thị Việt Hà - Ủy viên). Quyết định cử ông Vũ Bá Khánh làm người đại diện phần vốn góp của Công ty Cổ phần Đầu tư và phát triển giáo dục Hà Nội tại VEPIC.
Các cá nhân chiếm 9,9% vốn điều lệ ban đầu của VEPIC. Bao gồm ông Phạm Thanh Nam, người từng giữ chức Thành viên HĐQT DAD nắm 9% vốn.
Ngoài ra, ông Dương Xuân Mộc - người từng giữ chức vụ Thành viên HĐQT kiêm Kế toán trưởng Công ty Cổ phần In Sách giáo khoa tại TP Hà Nội (TPH) nắm 0,6% và ông Vũ Gia Hưng - Thành viên BKS TPH đồng thời là Phó trưởng phòng tài chính kế toán thuộc ban Kế hoạch Tài chính - Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam nắm 0,3% cổ phần còn lại.
Chỉ 2 tháng sau đó, VEPIC cũng đã tiến hành chuyển giao chức Chủ tịch HĐQT từ ông Lê Thành Anh (SN 1974) sang ông Ngô Trần Ái (SN 1951), đồng thời thay đổi trụ sở chính thành tòa nhà Green Park Tower, đường Dương Đình Nghệ, phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy, Hà Nội. Được biết, lúc VEPIC mới được thành lập, ông Ngô Trần Ái đang là Chủ tịch danh dự Hội đồng quản trị của Công ty Cổ phần đầu tư và phát triển giáo dục Hà Nội (HEID), đồng thời đảm nhiệm vai trò Trưởng ban chỉ đạo biên soạn sách giáo khoa mới kiêm Cố vấn cao cấp Hội đồng thành viên, Tổng giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
Mặc dù ông Ngô Trần Ái từng nhấn mạnh rằng “VEPIC không phải là đơn vị của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) nên không bị chi phối”, song các cổ đông lớn của công ty xuất bản này đều là thành viên của NXBGDVN.
Cụ thể, tính đến ngày 31/12/2019, VEPIC đã thực hiện tăng vốn điều lệ gấp 3 lần số vốn ban đầu lên 108,7 tỉ đồng, tỷ lệ sở hữu mà NXBGDVN nắm giữ tại SED, DAD, EID lần lượt là 46,8%, 44,5% và 40,16% . Tuy nhiên, tại Đại hội đồng cổ đông thường niên 2019, các doanh nghiệp này đã đồng loạt thông qua các thỏa thuận khung (với các điều khoản có nội dung khá tương đồng) về Hoạt động chung trong Tổ hợp công ty mẹ - công ty con Công ty TNHH MTV Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN), thỏa thuận khung này đều có những điều lệ ngầm khẳng định rằng dù giữ tỷ lệ cổ phần chưa đủ mức chi phối nhưng NXBGDVN lại sở hữu quyền chi phối tại các
doanh nghiệp này.
Liên tiếp lỗ 3 năm kể từ khi thành lập
Riêng năm 2019, doanh thu VEPIC ghi nhận 4 tỉ đồng và lỗ sau thuế 14,4 tỉ đồng. Tuy nhiên, các con số này rất có thể đảo chiều tăng vọt trở lại trong năm nay sau khi bộ sách giáo khoa Cánh Diều được đưa vào sử dụng.
Tính đến cuối năm 2019, tổng tài sản của VEPIC đạt 116,2 tỷ đồng, vốn góp chủ sở hữu là 108,5 tỷ đồng, tuy nhiên vốn chủ sở hữu chỉ ở mức 82,4 tỷ đồng.Có thể thấy, nguồn thu của VEPIC trước thời điểm ra mắt bộ sách Cánh Diều là không đáng kể. Sau khi trang trải các chi phí, công ty đã liên tục lỗ từ 2017 - 2019.
Tình hình kinh doanh của VEPIC sau 3 năm thành lập
Hiện tại, ngoài đồng biên soạn, xuất bản bộ sách giáo khoa Cánh Diều, VEPIC còn chịu trách nhiệm tái bản một số sách thuộc chương trình tiểu học do NXB Đại học Quốc gia Hà Nội phát hành, các sách dành cho giáo viên thuộc bộ Cánh Diều.
Đến nay, theo VEPIC, đã có 20 tỉnh đặt bộ sách giáo khoa Cánh Diều để giảng dạy trong năm học 2020 - 2021, với hơn 3 triệu bản sách được cung ứng cho các đơn hàng này. Trong đó nhiều địa phương có tỉ lệ chọn bộ sách giáo khoa Cánh Diều cao như: Long An 100%, Phú Thọ 100%, Sơn La 100%, Thái Nguyên 100%, Tây Ninh 95%, Tiền Giang 75,86 %, Thái Bình: 64,08%, Hậu Giang 77%
Hiện Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phê duyệt 5 bộ sách giáo khoa để sử dụng trong năm học 2020 - 2021. Trong đó NXB Giáo dục Việt Nam đã có 4 bộ là "Kết nối tri thức với cuộc sống"; Bộ SGK "Chân trời sáng tạo"; Bộ SGK "Cùng học để phát triển năng lực"; Bộ SGK "Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục". Riêng "Cánh Diều" là bộ sách giáo khoa duy nhất do tư nhân đứng ra chịu trách nhiệm biên soạn, xuất bản.
Nguyễn Dung
