Nỗ lực mới nhằm truất ngôi của đồng USD phần lớn dựa vào sức mạnh công nghệ của Trung Quốc. Bắc Kinh hy vọng rằng sự phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng tài chính cần thiết, hệ thống thanh toán di động cạnh tranh trên thế giới và việc ra mắt thành công phiên bản kỹ thuật số của đồng Nhân dân tệ, sẽ giúp việc sử dụng và thúc đẩy tiền tệ ra ngoài biên giới Trung Quốc dễ dàng hơn.

Phương pháp Trung Quốc áp dụng là không chính thống. Nhưng nếu Bắc Kinh thành công trong nhiệm vụ của mình, điều đó sẽ làm suy yếu trật tự toàn cầu do đồng USD dẫn đầu - Ít nhất là trong phạm vi ảnh hưởng địa chính trị của Trung Quốc. Điều này cũng sẽ thách thức cách Mỹ phóng chiếu quyền lực của mình trên thế giới.

Do Trung Quốc là nền kinh tế đứng thứ 2 toàn cầu và là quốc gia thương mại lớn nhất thế giới, đồng Nhân dân tệ nên được sử dụng rộng rãi hơn so với hiện tại. Tuy nhiên, quyết tâm duy trì quyền kiểm soát vốn của Bắc Kinh đã ngăn cản đất nước này đi theo con đường truyền thống là chuyển tiền tệ sang trạng thái là một đồng tiền dự trữ.

Trung Quốc vẫn đang áp dụng các biện pháp hạn chế dòng tiền, vậy tại sao triển vọng của đồng Nhân dân tệ lại sáng sủa?

Đồng tiền dự trữ phải đóng vai trò như một phương tiện trao đổi, một kho lưu trữ giá trị và một đơn vị kế toán. Theo Mark Carney, cựu thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh quốc, lịch sử đã chỉ ra rằng điều quan trọng nhất trong những thuộc tính này là thuộc tính đầu tiên.

Kể từ lần đầu thất bại trong việc thách thức đồng USD từ năm 2009 đến năm 2015, hiện Trung Quốc đã đạt được tiến bộ trong việc thiết lập hệ thống thanh toán bằng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số, bằng cách tiết kiệm chi phí và dễ sử dụng. Điều này đáp ứng tiêu chí của Carney về tính hữu dụng trong trao đổi.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc PBOC đang rất tích cực trong việc chuẩn bị cho đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số, vốn ban đầu sẽ phục vụ nền kinh tế nội địa. Nhưng PBOC cũng đang làm việc với các đối tác của mình ở Hồng Kông, Thái Lan và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, cùng với Ngân hàng Thanh toán Quốc tế, về việc sử dụng sổ cái kỹ thuật số trong các giao dịch với các đối tác. Mục đích là khai thác tiền tệ kỹ thuật số của các ngân hàng trung ương để làm cho các khoản thanh toán xuyên biên giới, đa tiền tệ trở nên đơn giản hơn và rẻ hơn.

Thương mại hàng hóa của Trung Quốc được tính bằng đồng Nhân dân tệ tính theo % tổng thương mại hàng hóa từ 2012-2020. Ảnh: FT.

Thành công sẽ phụ thuộc một phần vào việc các quốc gia khác sẵn sàng đón nhận những đổi mới tài chính của Trung Quốc. Các quốc gia phương Tây có thể sẽ chống lại điều này. Nhưng dự án của Bắc Kinh mang lại những lợi ích đặc biệt hấp dẫn đối với các thị trường mới nổi.

Bởi các thị trường này hiện được đáp ứng kém trong các thỏa thuận hiện tại - Một ngân hàng "đại lý" thường đóng vai trò trung gian cho một ngân hàng khác để tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển tiền.

Trung Quốc cũng đã đạt được những tiến bộ trong việc tăng cường sức hấp dẫn của đồng Nhân dân tệ như một phương tiện lưu trữ giá trị, thiết lập chứng chỉ nước này là một nền kinh tế ổn định, lạm phát thấp ngay cả khi các thị trường tài chính lo ngại rằng kích thích tài khóa và tiền tệ chưa từng có sẽ giải phóng lạm phát ở Mỹ, làm tổn hại đồng USD.

Điều quan trọng là, các ngân hàng trung ương và các tổ chức tài chính coi đồng Nhân dân tệ như một kho lưu trữ giá trị đáng tin cậy, giờ đây đã kiềm chế hơn khi thể hiện quan điểm của mình. Trung Quốc đã mở cửa thị trường vốn nhiều hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài, kích hoạt dòng vốn khổng lồ vào cổ phiếu và trái phiếu trong vài năm qua.

Sự thật là Trung Quốc vẫn giữ quyền kiểm soát vốn. Nhưng việc triển khai thành công đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số, nằm dưới sự kiểm soát của PBOC, có thể sẽ khiến Bắc Kinh thoải mái hơn trong việc nới lỏng các biện pháp kiểm soát vì các nhà chức trách sẽ có toàn bộ tầm nhìn về các dòng chảy hai chiều.

Cuối cùng, các chức năng của đồng Nhân dân tệ như một đơn vị kế toán cũng đã tăng lên kể từ lần nỗ lực đầu tiên để quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ. Việc lập hóa đơn thương mại bằng đồng Nhân dân tệ vẫn chưa đạt được mức đỉnh như năm 2015. Nhưng trong thời gian này, Trung Quốc đã tung ra các hợp đồng tương lai bằng đồng Nhân dân tệ cho một số mặt hàng, bao gồm dầu và vàng.

Những người nghi ngờ đồng Nhân dân tệ sẽ trở thành đồng tiền dự trữ sẽ chỉ ra rằng Trung Quốc thiếu các thể chế độc lập và hoạch định chính sách không rõ ràng và khó đoán.

Nhưng những người cho rằng đồng USD có thể vẫn là đồng tiền đỉnh cao không thể tranh cãi sẽ phải xem xét đến các cuộc tấn công gần đây ở Mỹ vào các thể chế dân chủ, vốn cũng được coi là nền tảng không thể thiếu của trạng thái tiền tệ dự trữ.

Trung Quốc hiện đang cố gắng tận dụng danh tiếng về sự đổi mới trong thanh toán để tạo ra một phạm vi ảnh hưởng của tiền tệ, được xác định không phải bởi lợi ích chung hay văn hóa chính trị mà bởi cơ sở hạ tầng và tiêu chuẩn kỹ thuật được chia sẻ.

Trong khi lợi ích có thể thay đổi, kết nối kinh tế và kỹ thuật số khó bị phá vỡ hơn rất nhiều khi đã được thiết lập. Và chính Trung Quốc mới được hưởng lợi thế là nước đi trước.

Tiệp Nguyễn