Cuộc chiến thanh toán số tại Việt Nam từ lâu đã được xem là cuộc so găng nảy lửa giữa các ví điện tử và ứng dụng ngân hàng. Hàng nghìn tỷ đồng đã được đổ vào các chiến dịch khuyến mãi để giành giật từng người dùng.

Nhưng trong khi mọi sự chú ý đổ dồn vào "chiến trường" bề nổi đó, một cuộc cách mạng khác, âm thầm hơn nhưng sâu sắc hơn, đã diễn ra. Một công ty tên là VNLife, bằng cách cung cấp "vũ khí" công nghệ cho chính các ngân hàng, đã xây dựng nên một mạng lưới thanh toán QR có độ phủ lớn nhất thị trường. Họ không tham gia cuộc chiến, họ định hình lại nó. Đây là cách một công ty B2B đã vươn lên để trở thành một thế lực định đoạt trong cuộc chơi B2C.

Hành trình huy động vốn - vị thế kỳ lân 

Bloomberg trích dẫn các phân tích cho rằng hệ sinh thái fintech này có thể được định giá ở mức 1 tỷ USD trở lên. Mức định giá này cho thấy sự trưởng thành của VNLife và sức hấp dẫn của thị trường công nghệ tài chính Việt Nam.

Thông tin thu hút sự chú ý đặc biệt trong bối cảnh thị trường fintech Việt Nam đang tăng trưởng bùng nổ, được dự báo sẽ mở rộng quy mô từ 15,67 tỷ USD trong năm 2024 lên 50,21 tỷ USD vào năm 2030.

Sự tăng trưởng hơn 180% trong các khoản đầu tư vào lĩnh vực fintech của Việt Nam từ 2018 đến 2022 là một minh chứng cho thấy thị trường đã đủ chín muồi cho những thương vụ exit lớn như thế này.

Được thành lập vào năm 2007, VNLife đã âm thầm vươn lên trở thành kỳ lân công nghệ thứ hai của Việt Nam, sau VNG. Theo dữ liệu từ Tech in Asia, số vốn công ty đã huy động và công bố là khoảng 550 triệu USD. Trước năm 2021, VNLife đã nhận được khoản đầu tư 300 triệu USD từ GIC Pte. và SoftBank Vision Fund 1.

Tiếp đó, vào năm 2021, công ty đã hoàn thành vòng gọi vốn Series B trị giá hơn 250 triệu USD do hai nhà đầu tư đến từ Mỹ là General Atlantic và Dragoneer Investment Group đồng dẫn dắt, với sự tham gia của PayPal Ventures và EDBI. Mức định giá tiềm năng hơn 1 tỷ USD lần này phản ánh vị thế của VNLife là công ty fintech được tài trợ tốt nhất Việt Nam.

Hệ sinh thái VNLife

Điểm cốt lõi làm nên giá trị của VNLife không nằm ở một ứng dụng duy nhất mà là một hệ sinh thái phức tạp, đa ngành, hoạt động ở "cấp độ cơ sở hạ tầng" và len lỏi sâu vào nền kinh tế số của Việt Nam.

Giám đốc điều hành Niraan De Silva từng mô tả chiến lược của công ty với Tech in Asia là "không làm rùm beng; chúng tôi hoạt động một cách thầm lặng".

Trái tim của hệ sinh thái là VNPay, đơn vị cung cấp nền tảng công nghệ cho ứng dụng di động của 22 ngân hàng lớn tại Việt Nam, bao gồm những "ông lớn" như Agribank, Vietcombank, VietinBank và BIDV.

Thay vì xây dựng một siêu ứng dụng cạnh tranh trực tiếp, VNLife chọn một con đường độc đáo: xây dựng một "chòm sao các siêu ứng dụng", mỗi ứng dụng cho một đối tác ngân hàng. Cách tiếp cận này giúp VNLife tiếp cận hàng chục triệu người dùng trung thành của các ngân hàng, cho phép họ thực hiện một loạt giao dịch từ chuyển tiền, thanh toán hóa đơn, nạp tiền điện thoại, đến đặt vé xe, mua sắm hàng tạp hóa ngay trên ứng dụng ngân hàng quen thuộc.

Mảnh ghép quan trọng thứ hai là mạng lưới thanh toán VNPay-QR. Đây không chỉ là một phương thức thanh toán mà còn là một chuẩn QR có khả năng tương tác cao, được chấp nhận bởi 33 ngân hàng và 8 ví điện tử khác nhau tại Việt Nam.

Tính đến tháng 5/2024, mạng lưới này đã phục vụ hơn 30 triệu người dùng và có mặt tại hơn 400.000 điểm bán lẻ. Sự phổ biến rộng rãi này đã khiến ông Niraan De Silva tự tin tuyên bố trong một bài phỏng vấn năm 2020 với Tech in Asia rằng: "Chúng tôi đã chiến thắng trong lĩnh vực thanh toán không dùng tiền mặt bằng mã QR".

Hệ sinh thái của VNLife còn vươn xa hơn lĩnh vực tài chính. VNTravel, ra mắt năm 2015, là một doanh nghiệp du lịch vận hành mạng lưới đại lý trực tuyến và cung cấp dịch vụ đặt vé máy bay, khách sạn, tour du lịch. Đáng kể, VNTravel còn là đơn vị vận hành ứng dụng di động của Vietnam Airlines.

Mảng "bán lẻ mới" (New Retail), được thúc đẩy bởi quỹ đầu tư Teko Ventures do VNLife thành lập năm 2018, cung cấp các giải pháp công nghệ như hệ thống điểm bán hàng (POS) cho hơn 100.000 nhà bán lẻ, giúp họ số hóa hoạt động.

Nền tảng thương mại điện tử VNShop cũng được tích hợp song song, vừa là một trang web độc lập, vừa là một tính năng bên trong các ứng dụng ngân hàng.

Tất cả các mảnh ghép này được kết nối với nhau bằng dữ liệu. Mục tiêu cuối cùng của VNLife là thu thập dữ liệu giao dịch đa dạng để "vẽ nên một bức chân dung hoàn chỉnh về mỗi khách hàng", từ đó tạo ra nền tảng để phát triển các sản phẩm tài chính phức tạp hơn như cho vay và bảo hiểm.

IPO VNLife không hấp dẫn và tham vọng mở rộng qua nông nghiệp

Khi được hỏi về khả năng IPO, CEO Niraan De Silva đã thẳng thắn chia sẻ những thách thức to lớn đối với một công ty công nghệ tài chính Việt Nam. Tại sự kiện Saigon Summit vào tháng 5/2024, ông cho biết việc niêm yết ở thị trường quốc tế là "quá phức tạp".

Ông giải thích rằng có "sự thiếu quan tâm thực sự" từ các nhà đầu tư Mỹ, những người đã quen với các đợt IPO trị giá hàng tỷ USD và "không thực sự quan tâm nhiều đến một công ty công nghệ mới nổi của Việt Nam".

Ngay cả việc niêm yết trong nước cũng không hề dễ dàng. Theo ông De Silva, các rào cản pháp lý tại Việt Nam, chẳng hạn như yêu cầu công ty phải có lãi trong ít nhất hai năm liên tiếp và không lỗ tại thời điểm niêm yết, là một trở ngại lớn cho các công ty công nghệ đang trong giai đoạn đầu tư mạnh mẽ cho tăng trưởng.

Thêm vào đó, các nhà đầu tư trong nước cũng có xu hướng ưa thích các lĩnh vực truyền thống như bán lẻ và bất động sản và có thể chưa sẵn sàng cho các mô hình kinh doanh công nghệ phức tạp, nơi lợi nhuận chỉ đến trong dài hạn.

"Khi bạn nói về công nghệ và giải thích rằng bạn đang đầu tư cho 5 năm tới nên hiện tại chưa có lợi nhuận, điều đó không hấp dẫn lắm với các nhà đầu tư," ông nói, được Tech in Asia trích dẫn.

Tuy nhiên, tầm nhìn của VNLife không chỉ giới hạn ở fintech. Ông De Silva nhìn thấy những cơ hội khổng lồ chưa được khai thác ở Việt Nam. Ông xem nông nghiệp, thủy sản và lâm nghiệp là "số một", nhưng cho rằng "mức độ đổi mới trong các ngành này còn rất nhỏ". Ông chỉ ra sự tương phản với Indonesia, nơi đã có "kỳ lân" trong lĩnh vực agritech.

Một lĩnh vực "nhàm chán" nhưng đầy tiềm năng khác là tự động hóa quy trình kinh doanh, đặc biệt là chữ ký số. Ông nhấn mạnh rằng Việt Nam vẫn là một "nền kinh tế dựa trên giấy tờ" và việc số hóa các quy trình là cực kỳ quan trọng.

VNLife đang nắm bắt cơ hội này thông qua công ty con VNPay-CA. Với mục tiêu của Chính phủ là 50% dân số có chữ ký số vào năm 2025, ông De Silva nhận định: "Bạn chỉ cần làm một phép toán để thấy cơ hội đó lớn như thế nào.".

Thanh toán xuyên biên giới cũng là một lĩnh vực đầy hứa hẹn và gắn với sự bùng nổ của hoạt động dropshipping tại Việt Nam trong thời gian gần đây, nhờ vị trí gần Trung Quốc và năng lực sản xuất trong nước.