Ví dụ với cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, ở chiều tích cực, căng thẳng về đầu tư Mỹ-Trung cũng có thể là cơ hội cho Việt Nam trong thu hút thêm đầu tư từ Mỹ. Tuy nhiên, ở chiều tiêu cực, hàng hóa Trung Quốc khó vào thị trường Mỹ sẽ chuyển hướng sang các thị trường khác, Việt Nam đứng trước nguy cơ nhập siêu trầm trọng hơn từ Trung Quốc, thị trường nội địa và cạnh tranh trên thị trường nội địa có thể sẽ phức tạp hơn nhiều.

Ngoài ra, trường hợp một phần hàng hóa lẽ ra xuất khẩu buộc phải tiêu dùng trong nội địa Trung Quốc, xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này có thể sẽ khó khăn hơn (đặc biệt rủi ro khi kim ngạch xuất khẩu vào Trung Quốc của Việt Nam 6 tháng đầu năm tăng 30% so với cùng kỳ 2017).

“Đã xuất hiện những quan ngại nhất định. Tăng trưởng xuất khẩu giảm dần qua các tháng, Đầu tư nước ngoài (vốn đăng ký mới và vốn đăng ký bổ sung) giảm. Hàng hóa xuất khẩu Việt Nam, đặc biệt là thủy sản, cũng gặp một số trở ngại mới ở các thị trường lớn”, Bản tin nhấn mạnh.

Trung tâm WTO và Hội nhập cho rằng Mỹ gia tăng biện pháp thuế chống bán phá giá với cá tra, basa, thực thi các biện pháp kiểm soát chất lượng, quy trình sản xuất thủy sản nhập khẩu. EU áp dụng thẻ vàng, kiểm tra với tần suất 100% các lô hàng, đối với hải sản Việt Nam: “Trong lâu dài, nếu cuộc chiến này lan rộng, khó ai có thể biết được điều gì. Khi xuất phát từ các nền kinh tế lớn, với diện mặt hàng đa dạng, những biện pháp này sẽ gây ra những chuyển động bất thường, khó nắm bắt cho kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng”.

Tác động đó có thể là những thị trường đột nhiên bị bỏ trống, tạo cơ hội cạnh tranh mới cho hàng hóa Việt Nam. Nhưng đó cũng có thể là luồng thương mại dịch chuyển sang các thị trường thay thế, khiến cạnh tranh phức tạp hơn, ở các thị trường  khác và trên thị trường Việt Nam. Cũng như vậy, sự chuyển dịch của dòng đầu tư có thể ảnh hưởng cả tiêu cực lẫn tích cực đến các nền kinh tế nhỏ như Việt Nam. Nguồn cung, cầu trên thế giới có thể diễn biến phức tạp. Thị trường vốn, tiền tệ, chứng khoán cũng thiếu ổn định.

Điểm sáng và yếu tố mới tích cực trong bối cảnh này là việc Việt Nam đã ký Hiệp định đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), hoàn tất rà soát pháp lý Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EVFTA), triển khai thực thi Hiệp định Tạo thuận lợi thương mại của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Cùng với 10 FTA khác mà Việt Nam đã ký đang được triển khai ổn định, đây sẽ là các cánh cửa quan trọng cho phép Việt Nam tiếp cận ổn định và thuận lợi một loạt thị trường quan trọng với Việt Nam cũng như thu hút đầu tư nước ngoài.

“Do đó, với các doanh nghiệp Việt Nam, có lẽ việc có thể làm, và cũng rất cần thiết phải làm lúc này nên tập trung vào hai hướng.

Một là, quan sát chặt chẽ động thái từ các thị trường, từ các quyết định cấp vĩ mô của các Chính phủ (ví dụ các lệnh áp thuế với những mặt hàng cụ thể), các diễn biến ở thị trường quan trọng như tài chính, thị trường mua bán hàng hóa tương lai, đến các quyết định trực tiếp của các đối tác hiện tại và tiềm năng. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp chủ động tính toán các biện pháp thích hợp tận dụng cơ hội hoặc tránh thiệt hại ở mức có thể.

Hai là, tận dụng triệt để những FTA đang hoặc sẽ có  hiệu lực. Đây là những con đường ưu tiên, ổn định và rất hiệu quả cho doanh nghiệp trong tiếp cận các thị trường”, Trung tâm WTO và Hội nhập khuyến nghị.