5 dự án yếu kém, thua lỗ được khắc phục và bắt đầu có lãi

Tại Tọa đàm: "Xử lý các dự án yếu kém, bài học kinh nghiệm và hướng đi tiếp theo" do Cổng Thông tin Điện tử Chính phủ tổ chức sáng 5/4; ông Hồ Sỹ Hùng, Phó chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp cho biết hiện đã có 5 dự án được đưa ra khỏi danh mục theo dõi của Ban Chỉ đạo nhờ khắc phục được thua lỗ, thậm chí có lãi.

Cụ thể, DAP-1 Hải Phòng thuộc Tập đoàn Hóa chất cơ bản khắc phục các tồn tại yếu kém, sản xuất kinh doanh có lãi. Bốn dự án, doanh nghiệp khác thuộc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam - PVN (gồm Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Phú Thọ; Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Bình Phước; Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Dung Quất; Nhà máy sản xuất xơ sợi Polyester Đình Vũ) cơ bản không còn vướng mắc về cơ chế.

Ông Hùng cho biết thêm, để đưa 5 dự án ra khỏi danh sách yếu kém, phải bàn đi bàn lại bám sát theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, cả 5 dự án đều được gỡ vướng mắc, tôn trọng pháp nhân độc lập của doanh nghiệp, không vì mấy chục phần trăm vốn nhà nước mà can thiệp thô bạo, tôn chỉ vẫn là tính hiệu quả, bám sát thị trường.

Đối với các dự án không còn khả năng khắc phục vì các lý do như sản phẩm đưa ra không còn thị trường, không cạnh tranh được với các sản phẩm nhập khẩu thì xử lý tài chính, cơ cấu vốn, giải pháp cuối cùng là phá sản.

Nói về 12 dự án yếu kém, Thứ trưởng Bộ Công thương Đặng Hoàng An cho biết, khó khăn trong việc xử lý các vấn đề của 12 dự án rất nhiều, vướng mắc nhất là vốn, đầu ra, tranh chấp hợp đồng. Trong quá trình xử lý các dự án, tổng cộng đã có tới 20 cuộc họp chỉ đạo được tổ chức bởi Chính phủ khoá trước và khoá này.

"Trong một quá trình dài xử lý các dự án này, kéo dài nhiều năm, việc xử lý cụ thể với từng dự án là không dễ dàng vì các dự án không giống nhau, phải bám sát thực tiễn về thị trường đến khung khổ pháp lý để có báo cáo, đưa ra giải pháp tình thế, không thể cứng nhắc", ông An chia sẻ.

Tuy nhiên đến nay, những vấn đề liên quan đến chính sách, cơ chế cho các dự án này đã được tháo gỡ, một số dự án đã có khởi sắc thực sự với tinh thần quyết liệt và sát sao của Chính phủ và các ban ngành liên quan.

Trong danh sách 12 dự án thua lỗ, yếu kém, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) có mặt trong 5 dự án. Nhưng ông Nguyễn Hùng Dũng, Thành viên HĐTV PVN thông tin rằng thực chất 5 dự án này không hoàn toàn của Tập đoàn.

Đầu tiên, ở dự án Bình Phước, Tập đoàn PVN chỉ chiếm 29%, phía nước ngoài nắm cổ phần chi phối.

Thứ hai là Dự án Nhiên liệu sinh học Phú Thọ, Tập đoàn nắm 35%, 65% là các doanh nghiệp bên ngoài nắm. Chính vì không hoàn toàn của PVN nên việc tham gia chỉ đạo, điều hành hoặc có can thiệp để hỗ trợ các doanh nghiệp này cực kỳ khó, ông Dũng cho biết.

Thứ ba là Dự án Nhiên liệu sinh học miền Trung do các công ty con của Tập đoàn chi phối.  Khi triển khai Dự án này, giá dầu là 120-130 USD/thùng. Nhưng khi hoàn thành, do khủng hoảng năng lượng, giá dầu giảm và dự án không hiệu quả. Thêm vào đó, lãi suất đầu tư xây dựng dự án rất cao, có thời điểm các doanh nghiệp của PVN tham gia góp vốn vào phải vay tới 25-27%/năm, chi phí tài chính rất lớn.

Trong thời gian qua, PVN đã nỗ lực chỉ đạo điều hành, báo cáo các cấp có thẩm quyền, trước đây là Bộ Công thương và sau này là Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước để hỗ trợ PVN xử lý các vấn đề tồn tại.

Thứ tư là Dự án Xơ sợi Đình Vũ, được PVN tham gia đầu tư trước đây với mong muốn góp phần bảo đảm nguồn sợi cho các doanh nghiệp may mặc trong nước. Qua thời gian đầu tư gặp một số khó khăn do thị trường, do không chủ động được nguyên liệu nên dự án gặp khó khăn lớn.

Theo ông Hùng, nhờ nỗ lực của phía PVN, cơ bản hợp đồng giữa nhà thầu chính và chủ đầu tư đã được xử lý. Ngoài ra, PVN cũng đã tìm kiếm các đối tác để cùng xử lý các vấn đề tài chính bảo đảm nguyên liệu đầu vào cũng như tiêu thụ sản phẩm của nhà máy.

Đến thời điểm hiện tại, hà máy hoạt động cơ bản ổn định, các phân xưởng đưa vào vận hành toàn bộ dây chuyền. Doanh nghiệp bắt đầu có lãi, dù lãi không lớn. Tuy nhiên để giải quyết dứt điểm vấn đề như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban Quản lý Vốn Nhà nước và Bộ Công thương, ông Hùng thừa nhận, vẫn cần thêm khoảng thời gian dài.

Cuối cùng là Dự án đóng tàu Dung Quất. VPN tiếp nhận dự án từ tay Vinashine khi dự án này trong giai đoạn đầu tư dở dang. Tới thời điểm hiện nay, nhà máy đã đóng một số tàu siêu trường, siêu trọng, thực hiện một số hoạt động sửa chữa, đóng mới các phương tiện cho các chủ tàu trong và ngoài nước.

Với phần tài sản đã hoàn thành, đã đưa vào sử dụng, nếu chỉ tính riêng phần tài sản tham gia và sản xuất kinh doanh, nhà máy đáu tàu Dung Quất hoàn toàn tự chủ về tài chính và có lãi. Nhưng nếu tính toàn bộ chí phí đầu tư đang dở dang cần phải tính toán đầy đủ thì dự án đang lỗ.

Đại diện PVN kỳ vọng dự án có thể hoàn toàn tự chủ về tài chính trong thời gian tới khi tái cơ cấu lại toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị.

Vấn đề tồn đọng và giải pháp khắc phục

Như vậy, trong số 12 dự án thuộc danh mục nhiều tồn đọng của ngành công thương, đã có 5 dự án cơ bản khắc phục được các yếu kém, còn lại 7 dự án còn những vấn đề nổi cộm.

Theo ông Hồ Sỹ Hùng, vướng mắc đầu tiên là về Hợp đồng EPC (hợp đồng nhà thầu trọn gói đối với các dự án này). Trong hợp đồng của dự án Nhà máy thép Thái Nguyên mở rộng, Nhà máy đóng tàu Dung Quất, Nhà máy đạm Ninh Bình, Nhà máy đạm Hà Bắc đang có sự tranh chấp giữa chủ đầu tư và nhà thầu về nội dung, bao gồm cả khối lượng, thiết bị, chủng loại thiết bị, kể cả áp dụng chính sách thuế ở Việt Nam. 

Tranh chấp này ảnh hưởng đến xác định giá trị dự án đầu tư, giá trị của doanh nghiệp, quyền chủ động của nhà đầu tư có thể tiếp tục đầu tư bổ sung hoặc hoàn thiện thêm hay không.

Thứ hai là vấn đề chi phí tài chính quá cao. Khá nhiều dự án được đưa vào diện hỗ trợ về mặt tài chính đầu tư trong giai đoạn 2010-2015, tuy nhiên, giai đoạn đó lãi suất cao, quá trình thực hiện dự án bị chậm, thường là vài năm, dẫn đến lãi suất đã cao còn bị phạt, lãi mẹ đẻ lãi con nên chi phí tài chính cao, ông Hùng cho biết.

Điển hình Nhà máy đạm Hà Bắc (dự án giai đoạn 2 mở rộng) thể hiện ưu điểm hơn giai đoạn 1 là được đầu tư nhiều năm, hiệu quả tốt hơn. Hoạt động sản xuất tốt, chất lượng sản phẩm bảo đảm, thậm chí rất tốt nhưng chi phí tài chính chiếm đến hơn 30%, dẫn đến khó cạnh tranh trên thị trường.

"Nếu không giải quyết 2 vấn đề này thì không mở cho doanh nghiệp khả năng cạnh tranh trên cùng một mặt bằng so với các doanh nghiệp khác (tức là chi phí tài chính phải tương đương). Đồng thời, chưa giải thoát được Hợp đồng EPC thì doanh nghiệp chưa chủ động hoạt động được các dây chuyền và quá trình sản xuất kinh doanh của mình", ông Hùng nhấn mạnh.

Đánh giá việc xử lý các dự án yếu kém, ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban kinh tế của Quốc hội cho rằng: "Chính phủ và các bộ ngành đã nỗ lực rất cao, từ đó có những dự án gọi là hồi sinh, tạo ra sản phẩm về mặt kinh tế, bước đầu xử lý tích cực, có kết quả". Tuy nhiên, vẫn còn nhiều mối lo nhất là dự án bị dừng (thiệt hại vốn, lỗ lũy kế…).

Ông Hiếu nhấn mạnh, bên cạnh những dự án đã có kết quả bước đầu, với dự án không có thị trường, không có khả năng thì phải tính đến những phương án tối ưu, thậm chí là phá sản, thu hồi tài sản… cho từng dự án này.