Ý tưởng đánh thuế giới siêu giàu còn đối mặt với nhiều thách thức, khi các nước thành viên Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) dù đã nhất trí hợp tác về vấn đề này, nhưng vẫn chưa tiến tới được một thỏa thuận cụ thể.

Thỏa hiệp trong vấn đề gai góc

Chủ đề gai góc liên quan đến tình trạng các tỷ phú trốn thuế đã trở thành trọng tâm của Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương G20 diễn ra trong hai ngày 25 và 26/7 tại thành phố Rio de Janeiro, Brazil.

Đây cũng là vấn đề được ưu tiên hàng đầu của Tổng thống Brazil, Luiz Inacio Lula da Silva trong nhiệm kỳ Chủ tịch luân phiên G20 năm 2024. Ông Lula da Silva hy vọng G20 sẽ nhất trí về mức thuế tối thiểu đối với giới tinh hoa giàu có, song tuyên bố cuối cùng chỉ cho thấy có một sự thỏa hiệp giữa các nước thành viên vốn có quan điểm khác nhau trong vấn đề này.

Thông cáo chung được đưa ra ngày 26/7 có đoạn: “Với quan điểm hoàn toàn tôn trọng chủ quyền quốc gia trong vấn đề thuế, chúng tôi sẽ tìm cách hợp tác để đảm bảo đánh thuế hiệu quả đối với những cá nhân có giá trị tài sản ròng cực cao. Bất bình đẳng về của cải và thu nhập đang làm suy yếu tăng trưởng kinh tế và sự gắn kết xã hội, đồng thời làm trầm trọng thêm tình trạng dễ bị tổn thương của xã hội.”

Bộ trưởng Tài chính Brazil, Fernando Haddad bày tỏ: “Về mặt đạo đức, các quốc gia giàu nhất cần xem xét vấn đề của chúng ta hiện nay là đang đánh thuế lũy tiến đối với người nghèo, chứ không phải người giàu."

Hiện Chính phủ Brazil đề xuất áp thuế tối thiểu 2% đối với các tỷ phú. Đây là ưu tiên hàng đầu trong nhiệm kỳ Chủ tịch G20, trước Hội nghị thượng đỉnh của nhóm dự kiến vào ngày 18-19/11.

Đề xuất đánh thuế các tỷ phú gây chia rẽ trong khối G20. Pháp, Tây Ban Nha, Nam Phi, Colombia và Liên minh châu Phi ủng hộ sáng kiến này, trong khi Mỹ và Đức phản đối.

Phản ứng về thông tin trên, Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva đánh giá cao lập trường của G20 về "công bằng thuế", gọi quyết định hợp tác đánh thuế giới siêu giàu là "kịp thời và đáng hoan nghênh."

Nhà kinh tế học người Pháp Gabriel Zucman, tác giả của báo cáo về việc đánh thuế người giàu, hoan nghênh quyết định của G20. Ông nhấn mạnh đây là lần đầu tiên trong lịch sử, các nước thành viên G20 nhất trí cho rằng cần điều chỉnh cách đánh thuế những người siêu giàu.

Tương tự, nhiều chuyên gia kinh tế khác cũng phản ứng tích cực với động thái của G20. Chuyên gia Camila Jardim của tổ chức Greenpeace Brazil cho rằng cuộc khủng hoảng khí hậu được dự đoán sẽ tiêu tốn hàng nghìn tỷ USD mỗi năm và thật vô lý khi người dân bình thường phải chịu chi phí đó, trong khi những người siêu giàu lại trốn thuế.

Ngoài ra, các nhà lãnh đạo tài chính của G20 cũng nhất trí về việc hướng tới việc ký kết "càng sớm càng tốt" một thỏa thuận thuế nhằm vào các “gã khổng lồ” kỹ thuật số và các tập đoàn đa quốc gia.

Nhiều nước hiện đang tham gia hoàn thiện văn bản của một thỏa thuận thuế dịch vụ kỹ thuật số nhằm hướng đến một hệ thống thuế công bằng hơn. Mục tiêu của thỏa thuận này là yêu cầu các công ty phải đóng góp một phần thuế công bằng ở các quốc gia nơi họ không có sự hiện diện, nhưng lại tạo ra lợi nhuận bằng cách cung cấp dịch vụ.

Đâu mới là diễn đàn phù hợp?

Dù các nhà lãnh đạo tài chính G20 đã nhất trí hợp tác để đánh thuế giới siêu giàu, nhưng vẫn còn đó sự bất đồng sâu sắc hơn về diễn đàn phù hợp để thúc đẩy chương trình nghị sự này.

Các nước vẫn còn những quan điểm khác biệt về việc thực hiện các cuộc đàm phán về vấn đề nói trên tại Liên Hợp Quốc (LHQ) hay thông qua Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD).

Trả lời phỏng vấn hãng tin Reuters bên lề cuộc họp G20, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen cho biết, bà tin rằng OECD, nơi đã dẫn dắt các cuộc đàm phán cho một thỏa thuận thuế doanh nghiệp toàn cầu trong ba năm qua, phù hợp hơn để thực hiện các cuộc đàm phán về việc đánh thuế giới siêu giàu.

Bà Yellen nói: "Chúng tôi không muốn thấy vấn đề này được chuyển sang Liên hợp quốc."

Theo một quan chức thạo tin trong vấn đề này, các quốc gia đang phát triển lớn đã phản đối cách tiếp cận nói trên. Người này cho rằng Brazil nên tận dụng nhiệm kỳ Chủ tịch G20 để thúc đẩy thảo luận tại cả Liên hợp quốc và OECD.

Một số người ủng hộ mạnh mẽ nhất mức thuế tối thiểu toàn cầu đối với các tỷ phú, trong đó có nhà kinh tế học đã từng đoạt giải Nobel Joseph Stiglitz, khẳng định rằng Liên hợp quốc là diễn đàn thích hợp cho hợp tác thuế toàn cầu.

Bà Susana Ruiz, Trưởng bộ phận Chính sách Thuế của Oxfam International, cho biết: "Chúng tôi kêu gọi các nhà lãnh đạo G20 đồng hành với tiến trình đang được thực hiện tại Liên hợp quốc và thiết lập một quy trình thực sự dân chủ để đặt ra các tiêu chuẩn toàn cầu về việc đánh thuế giới siêu giàu."

Ông Guilherme Mello, một quan chức của Bộ Tài chính Brazil, cho biết Công ước khung của Liên hợp quốc về Hợp tác Thuế Quốc tế là một chiến thắng đối với các quốc gia đang phát triển thuộc Nam Toàn cầu (nhóm các nước châu Phi, Mỹ Latinh và các nền kinh tế đang phát triển ở châu Á).

Mặc dù vậy, ông Mello thừa nhận cả OECD và Liên hợp quốc đều là những diễn đàn hợp pháp, và cuộc thảo luận hiện tại về cách đánh thuế hiệu quả giới siêu giàu là một bước tiến, cho dù được thực hiện ở diễn đàn nào.

Một số nhà quan sát vẫn tỏ ra nghi ngờ về khả năng thiết lập được một mức thuế đánh vào các tỷ phú trên quy mô toàn cầu nhắm vào những người có khối tài sản lớn nhất thế giới. Một quan chức châu Âu tại các cuộc họp G20 cho biết: "Có vẻ như sẽ rất khó để đạt được tiến triển trong vấn đề này”./.