Một trong số các nội dung đáng chú ý của dự thảo Tờ trình đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đó là điều chỉnh quy định về điều kiện hưởng BHXH một lần.

Theo đó, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đề xuất điều chỉnh quy định về điều kiện hưởng BHXH một lần theo hướng chỉ giải quyết đối với người lao động khi đã hết tuổi lao động nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu mà không có nhu cầu đóng tiếp, trừ trường hợp ra nước ngoài để định cư hợp pháp hoặc mắc bệnh hiểm nghèo mà có nhu cầu nhận một lần. Hoặc nếu trường hợp người chưa hết tuổi lao động mà muốn nhận bảo hiểm xã hội một lần thì chỉ được hưởng mức thấp hơn.

Lý giải về đề xuất trên, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho hay, quy định hiện hành cho phép hưởng BHXH một lần khá dễ dàng và đặc biệt là không mang tính khuyến khích người lao động tích lũy năm đóng để hưởng lương hưu khi về già.

Mặt khác, việc phải chờ đợi quá lâu để nhận lương hưu sẽ khiến người lao động dễ dàng chuyển sang nhận BHXH một lần để đáp ứng các nhu cầu trước mắt. Thông thường người lựa chọn nhận BHXH một lần thường có số năm đóng thấp, dưới 15 năm.

Bộ này đánh giá, số lượng hưởng BHXH một lần đang tăng nhanh chóng dẫn tới độ bao phủ chính sách này tăng chậm. Từ 2016 đến 2020 có trên 3,7 triệu người chọn hưởng chính sách BHXH một lần; mỗi năm trung bình gần 750.000 người rời khỏi hệ thống, chiếm trên 5% tổng số người tham gia và xu thế này chưa có dấu hiệu dừng lại.

Năm 2015, khi sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội (có hiệu lực từ 1/1/2016), điều 60 quy định theo hướng người lao động không được hưởng BHXH một lần sau nghỉ việc mà phải đợi đến tuổi nghỉ hưu.

Tuy nhiên, quy định này sau đó vấp phải sự phản ứng dữ dội từ dư luận, đặc biệt là bộ phận người lao động, công nhân... Chính phủ sau đó kiến nghị Quốc hội sửa đổi quy định theo hướng để người lao động tự chọn hưởng BHXH một lần, hoặc bảo lưu để đóng tiếp nếu có điều kiện.

Theo quy định hiện hành của Luật Bảo hiểm xã hội và các văn bản hướng dẫn, điều kiện để người lao động được hưởng bảo hiểm xã hội một lần hiện nay như sau:

Người lao động tham gia BHXH có yêu cầu thì được hưởng bảo hiểm xã hội một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

- Người hết tuổi lao động, đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định mà chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội (hoặc chưa đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội đối với lao động nữ là người hoạt động chuyên trách hoặc không chuyên trách ở xã, phương, thị trấn) và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện.

- Người lao động tham gia BHXH bắt buộc sau một năm nghỉ việc, người tham gia BHXH tự nguyện sau một năm không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH.

- Ra nước ngoài để định cư.

- Người lao động đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế.

- Người lao động thuộc một trong các trường hợp sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân, hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân phục vụ có thời hạn... khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu.

Xem thêm: Đề xuất giảm số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu xuống 10-15 năm để được hưởng chế độ hưu trí

Hà Ly