Siết chuẩn an toàn vốn

Thông tư 14/2025 do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban hành quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài thay thế Thông tư 41/2016 sẽ có hiệu lực từ ngày 15/9 tới đây.

Một nội dung quan trọng được quy định trong Thông tư 14 là việc các ngân hàng thương mại phải duy trì tỷ lệ vốn lõi cấp 1 ≥ 4,5%; tỷ lệ vốn cấp 1 ≥ 6% và tỷ lệ an toàn vốn CAR ≥ 8%. Ngân hàng có công ty con, ngoài yêu cầu riêng lẻ, cũng phải đảm bảo tỷ lệ hợp nhất.

Thông tư cũng lần đầu đưa ra các quy định về các bộ đệm vốn gồm bộ đệm bảo toàn vốn (Capital conservation buffer - CCB), bộ đệm vốn phản chu kỳ (CCyB) và bộ đệm vốn cho các ngân hàng thương mại có tầm quan trọng hệ thống. Khoản 5 Điều 5 về tỷ lệ an toàn vốn tại Thông tư 14 nêu rõ, ngoài các tỷ lệ bắt buộc phải thực hiện theo quy định tại khoản 3 và khoản 4 liên quan đến tỷ lệ vốn lõi cấp 1, tỷ lệ vốn cấp 1 và tỷ lệ an toàn vốn; ngân hàng thực hiện CCB theo quy định.

Thông tư 14 cũng nêu rõ, chỉ khi duy trì việc đáp ứng toàn bộ các tỷ lệ theo các năm - bao gồm cả các tỷ lệ an toàn vốn và tỷ lệ bộ đệm bảo toàn vốn (CCB), ngân hàng mới được phân chia phần lợi nhuận còn lại do ngân hàng tự quyết định theo quy định của pháp luật về chế độ tài chính bằng tiền mặt, bao gồm cả cổ tức bằng tiền mặt cho cổ đông. 

Giới chuyên gia đánh giá Thông tư 14 đã đưa ra những yêu cầu khắt khe hơn về tỷ lệ CAR theo hướng tiệm cận chuẩn mực Basel III. Theo đó, từ năm 2030 trở đi, các ngân hàng thương mại sẽ phải duy trì tỷ lệ CAR (tổng) ít nhất 10,5% so với mức 8% hiện tại. Mức 10,5% này bao gồm cả 2,5% bộ đệm bảo toàn vốn (CCB) bắt buộc và có thể cộng thêm bộ đệm chu kỳ (CCyB) từ 0 - 2,5% tùy quy định của NHNN theo từng giai đoạn kinh tế.

Lộ trình áp dụng được quy định giãn dần theo từng năm để đến năm 2030, chính thức áp dụng mức CCB 2,5%, nâng CAR tối thiểu từ 8% lên 10,5%.

Thông tư được đưa ra trong bối cảnh tỷ lệ CAR trung bình của toàn hệ thống ngân hàng Việt Nam tính đến cuối năm 2024 ở mức khoảng 12,5%, thấp hơn mặt bằng khu vực (CAR trung bình của các ngân hàng Indonesia là 23,27%, Thái Lan là 20,24%, Singapore là 17,1%... ). Một số ngân hàng gốc quốc doanh như VietinBank, BIDV có tỷ lệ an toàn vốn trong kỳ tính đến 31/12/2024 ở mức hơn 9%, thấp hơn đáng kể so với trung bình ngành.

Một số ngân hàng TMCP quy mô nhỏ cũng ghi nhận CAR chỉ vừa trên ngưỡng tối thiểu 8%. Chẳng hạn, trong kỳ công bố tỷ lệ an toàn vốn tháng 12/2024, hai ngân hàng chưa lên sàn là BaoViet Bank và PVcomBank đều công bố CAR ở mức thấp, lần lượt đạt 8,05% và 8,21%. Một nhà băng khác là NCB tuy không công bố CAR trong kỳ kết thúc vào 31/12/2024 nhưng tại Đại hội đồng cổ đông thường niên hồi tháng 3 năm nay, Chủ tịch HĐQT Bùi Thị Thanh Hương cho hay kế hoạch tăng vốn lên trên 19.000 tỷ của ngân hàng nhằm đảm bảo CAR vào cuối năm 2025 đạt mức 8%.

Giới phân tích nhận định việc Thông tư 14 có hiệu lực từ 15/9 tới đây sẽ đánh dấu bước chuyển quan trọng từ chuẩn an toàn vốn Basel II sang Basel III, qua đó củng cố an toàn hệ thống, tính minh bạch và khả năng chống chịu rủi ro. Theo đó, khi Thông tư 14 có hiệu lực, các ngân hàng sẽ đối diện với áp lực tăng vốn, đặc biệt là nhóm ngân hàng quốc doanh và các ngân hàng TMCP hiện đang có CAR thấp, để đảm bảo dư địa tăng trưởng trong dài hạn. 

CAR toàn hệ thống giảm nhẹ trong nửa đầu năm, áp lực tăng vốn hiện hữu

Chứng khoán Mirae Asset Việt Nam (MAS) tại một báo cáo gần đây nhận định, trong 6 tháng đầu năm 2025, CAR toàn hệ thống tiếp tục diễn biến giảm với biên độ nhỏ trong bối cảnh tăng trưởng lợi nhuận các ngân hàng niêm yết (+16,1% svck) thấp hơn tăng trưởng tín dụng (+20,3% svck). 

Trong số khoảng 10 ngân hàng đã có ước tính tỷ lệ an toàn vốn của kỳ công bố tháng 6/2025, có 6 ngân hàng ghi nhận CAR sụt giảm so với đầu năm, 3 ngân hàng có CAR tăng và 1 ngân hàng CAR đi ngang. 

VPBank là ngân hàng có tỷ lệ an toàn vốn nhiều năm gần đây ở top đầu hệ thống, nhưng cũng ghi nhận CAR giảm 1,7 điểm % trong nửa đầu năm 2025. Theo thông tin công bố mới đây, CAR hợp nhất của VPBank trong kỳ tính đến 30/6/2025 đạt 13,81%, giảm từ mức 15,5% hồi cuối năm 2024 trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng mạnh mẽ khiến cho tổng tài sản có rủi ro tăng mạnh hơn vốn tự có (tổng tài sản có rủi ro của ngân hàng tại thời điểm kết thúc tháng 6/2025 đạt 1,12 triệu tỷ, tăng hơn 16% so với đầu năm trong khi vốn tự có chỉ tăng gần 4%). 

Tại Techcombank, một ngân hàng khác cũng có tỷ lệ an toàn vốn trong top đầu hệ thống, CAR tính đến 30/6/2025 đã giảm nhẹ 0,4 điểm % so với đầu năm, đạt 15%. HDBank cũng ghi nhận CAR giảm hơn 1 điểm %, đạt khoảng 13% tại thời điểm 30/6/2025, chủ yếu cũng do tăng trưởng tín dụng mạnh mẽ.

Còn trong năm 2024, thống kê của người viết về diễn biến tỷ lệ an toàn vốn của 27 ngân hàng trong hệ thống cho thấy bên cạnh 14 ngân hàng ghi nhận CAR cải thiện tích cực và 1 ngân hàng CAR đi ngang, vẫn có 12 ngân hàng công bố CAR giảm so với cuối năm 2023. Một số ngân hàng có CAR giảm mạnh như SaigonBank (-2,9 điểm %), PGBank (-1,98 điểm %), VPBank (-1,67 điểm %), Eximbank (-1,02 điểm %)...

Trước xu hướng tiếp tục mở rộng tín dụng nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và hệ sinh thái tài chính của các ngân hàng, nhóm phân tích MBS Research cho rằng các ngân hàng sẽ tiếp tục cải thiện CAR trong thời gian tới. 

Còn theo PGS. TS. Nguyễn Hữu Huân - Giảng viên cao cấp Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh, tăng vốn sẽ là một trong những giải pháp quan trọng cũng như là xu hướng chắc chắn trong nỗ lực duy trì và nâng cao hệ số CAR của các nhà băng. 

"CAR là tỷ lệ giữa vốn tự có với tài sản có rủi ro. Do đó, để cải thiện hệ số này, ngân hàng cần tăng tử số - vốn tự có và/hoặc giảm mẫu số - tài sản có rủi ro. Các loại tài sản được xếp vào nhóm có rủi ro và nhóm an toàn đã được quy định rõ. Vì vậy, việc cơ cấu lại danh mục tài sản và đẩy mạnh tăng vốn là cần thiết", ông Huân nhấn mạnh.

Thực tế, ngay từ đầu năm nay, hàng loạt ngân hàng trong hệ thống đã công bố những kế hoạch tăng vốn đầy ấn tượng. Thống kê từ báo cáo tài chính quý II/2025 của 29 ngân hàng trong hệ thống, tổng vốn điều lệ toàn ngành tại thời điểm 30/6/2025 đã đạt vượt 879 nghìn tỷ đồng, tăng 6,6% so với cuối năm 2024. Trong nửa sau của năm và cả 2026, nhiều phương án tăng vốn cũng đã được các nhà băng lên lịch triển khai.

Ở nhóm ngân hàng gốc quốc doanh, với tỷ lệ an toàn vốn hiện ở quanh mức 9%, BIDV đã lên lộ trình tăng vốn qua ba giai đoạn nhằm nâng vốn điều lệ lên 91,9 nghìn tỷ đồng. Kế hoạch bao gồm việc phát hành khoảng 498,5 triệu cổ phiếu từ quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ; phát hành khoảng 1,4 tỷ cổ phiếu thông qua chia cổ tức bằng cổ phiếu từ lợi nhuận giữ lại năm 2023 và phát hành riêng lẻ/ chào bán ra công chúng tối đa 269,8 triệu cổ phiếu...

Vietcombank cũng đã công bố phương án chào bán tối đa 6,5% số cổ phiếu đang lưu hành (dự kiến tối đa 543,1 triệu cổ phiếu) với mệnh giá 10.000/cổ phiếu cho tối đa 55 nhà đầu tư, bao gồm nhà đầu tư chiến lược và nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Thời gian thực hiện trong năm nay hoặc năm sau, mục tiêu tăng vốn điều lệ từ 83.557 tỷ đồng lên gần 88.988 tỷ đồng.

Ở nhóm ngân hàng TMCP tư nhân, MB tháng trước vừa công bố hoàn tất đợt phát hành hơn 1,95 tỷ cổ phiếu để trả cổ tức, qua đó chính thức nâng vốn điều lệ lên 80.550 tỷ đồng và trở thành ngân hàng có vốn điều lệ xếp thứ hai hệ thống chỉ sau Vietcombank.

Trong quý III năm nay, ACB cũng dự kiến sẽ hoàn tất việc tăng vốn thêm gần 6.700 tỷ đồng thông qua phát hành thêm gần 670 triệu cổ phần mới để trả cổ tức cho cổ đông theo tỷ lệ 15% như phương án đã được NHNN chấp thuận; qua đó nâng vốn điều lệ lên 51.367 tỷ đồng.

Trước đó, VIB cũng đã được chấp thuận tăng vốn điều lệ thêm gần 4.300 tỷ đồng để nâng vốn điều lệ vượt 34.000 tỷ thông qua hai phương án phát hành 417,1 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu và phát hành 7,8 triệu cổ phiếu thưởng cho cán bộ nhân viên. 

NCB, như đề cập trên đây, đã lên kế hoạch phát hành 750 triệu cổ phiếu riêng lẻ với giá chào bán không thấp hơn 10.000 đồng/cổ phiếu nhằm tăng vốn điều lệ từ 11.780 tỷ đồng lên 19.280 tỷ đồng...

Việc tăng vốn điều lệ không chỉ là bài toán chiến lược giúp các nhà băng gia tăng nguồn vốn trung và dài hạn để mở rộng hoạt động kinh doanh khi tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn đang dần bị siết lại theo lộ trình tại Thông tư số 08, mà còn là cơ sở để cải thiện CAR và tăng khả năng mở rộng tín dụng, tiến gần hơn tới chuẩn Basel III. Đặc biệt khi Thông tư 14 chuẩn bị có hiệu lực từ 15/9 tới đây.