Hôm 7/10, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã đưa ra các quy tắc sâu rộng nhằm ngăn các doanh nghiệp Trung Quốc nhập khẩu chip và linh kiện quan trọng cho siêu máy tính, trong bối cảnh leo thang trong căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington trong lĩnh vực công nghệ.

Mỹ lập luận rằng các chip bán dẫn tiên tiến như vậy có thể được Trung Quốc sử dụng cho các khả năng quân sự tiên tiến.

Abishur Prakash, đồng sáng lập của Trung tâm Đổi mới Tương lai, một công ty tư vấn, nói với CNBC: “Với hành động mới nhất, 'hố sâu' ngăn cách giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc (trên mặt trận công nghệ) hiện đã mở rộng đến mức không thể quay trở lại.”

“Các quy tắc về chip mới nhất là một dấu hiệu cho thấy Washington không cố gắng xây dựng lại quan hệ với Bắc Kinh. Thay vào đó, Hoa Kỳ nói rõ họ đang xem xét cuộc cạnh tranh này nghiêm túc hơn bao giờ hết và sẵn sàng thực hiện các bước mà trước đây người ta không lường trước được,” Prakash nói.

Chip bán dẫn là thành phần trong một số sản phẩm công nghệ quan trọng nhất. Chúng có mặt trong mọi thứ, từ điện thoại thông minh đến ô tô và tủ lạnh. Chúng cũng là chìa khóa cho các ứng dụng quân sự và trí tuệ nhân tạo. 

Khi căng thẳng địa chính trị giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ gia tăng trong vài năm qua, công nghệ và đặc biệt là các lĩnh vực nhạy cảm như chip, đã bị kéo vào cuộc chiến.

Trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử và chất bán dẫn đều là những lĩnh vực mà Trung Quốc xác định là công nghệ ưu tiên mà họ muốn nâng cao năng lực trong nước. Nhưng các quy định mới của Hoa Kỳ sẽ khiến điều đó trở nên cực kỳ khó khăn, đặc biệt là trong lĩnh vực chip.

Pranay Kotasthane, chủ tịch chương trình địa chính trị công nghệ cao tại Viện Takshashila, nói với CNBC: “Hoa Kỳ đã chính thức chuyển mục tiêu của mình từ việc vượt qua Trung Quốc trong ngành bán dẫn sang chủ động ngăn cản họ tiếp cận với các chip tiên tiến”.

“Lĩnh vực chip sản xuất trong nước của Trung Quốc sẽ gặp khó khăn bởi những biện pháp kiểm soát rộng rãi này”.

Lý do tại sao các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ có thể phát huy tác dụng và bằng cách nào họ có thể can thiệp vào một số bộ phận của chuỗi cung ứng chất bán dẫn, ngay cả những bộ phận không trực tiếp có trụ sở tại Mỹ hoặc do các công ty Mỹ kiểm soát? Điều đó là do bản chất của chuỗi cung ứng chip toàn cầu, và còn do rất ít công ty kiểm soát lĩnh vực này. 

Hoa Kỳ, mặc dù vẫn mạnh về thị trường, đã đánh mất vị thế thống trị của mình trong lĩnh vực sản xuất. Trong hơn 15 năm qua, TSMC của Đài Loan (Trung Quốc) và Samsung của Hàn Quốc đã vươn lên thống trị việc sản xuất chất bán dẫn tiên tiến nhất thế giới. Intel, nhà sản xuất chip lớn nhất của Hoa Kỳ, đã bị tụt lại phía sau.

Đài Loan (Trung Quốc) và Hàn Quốc chiếm khoảng 80% thị trường đúc toàn cầu. Xưởng đúc là cơ sở sản xuất chip do các công ty khác thiết kế.

Trong khi đó, các quốc gia khác có thể phải chịu áp lực và không thể chuyển một số thiết bị nhất định cho Trung Quốc. Chẳng hạn, các quy tắc mới nhất quy định các công ty sẽ cần phải có giấy phép để vận chuyển máy móc cho các xưởng đúc của Trung Quốc nếu các cơ sở đó đang sản xuất một số chip nhớ hoặc chất bán dẫn logic 16 nanomet, 14 nanomet hoặc thấp hơn.

Hình nanomet đề cập đến kích thước của từng bóng bán dẫn riêng lẻ trên một con chip. Bóng bán dẫn càng nhỏ, thì càng nhiều bóng bán dẫn có thể được đóng gói trên một chất bán dẫn duy nhất. Thông thường, việc giảm kích thước nanomet có thể mang lại những con chip mạnh mẽ và hiệu quả hơn.

Nhà sản xuất chip tiên tiến nhất của Trung Quốc, Semiconductor Manufacturing International Co. hoặc SMIC, hiện đang sản xuất chip 7nm, nhưng không phải ở quy mô lớn. Trong khi đó, TSMC và Samsung đã có lộ trình sản xuất chip 2nm.

Nhưng để tạo ra những con chip có độ tinh xảo này trên quy mô lớn, với chi phí thấp hơn và độ tin cậy cao hơn, SMIC và các xưởng đúc khác của Trung Quốc sẽ cần phải có trong tay máy in thạch bản cực tím. Công ty ASML của Hà Lan là công ty duy nhất trên thế giới có khả năng sản xuất bộ phận thiết yếu này.  Nếu nó nằm trong các hạn chế xuất khẩu của Hoa Kỳ hoặc chịu áp lực từ Washington không bán cho các công ty Trung Quốc, điều này có thể cản trở sự phát triển của các nhà sản xuất chip của Trung Quốc.

“Sản xuất chip bán dẫn là một chuỗi cung ứng siêu toàn cầu hóa. Việc bị cắt bỏ động cơ này đồng nghĩa với việc các công ty Trung Quốc phải ‘tái tạo guồng quay’ trong nước. Ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc sẽ cần vốn và nguồn nhân tài cao hơn nhiều để có thể vượt qua cú sốc này, ”Kotasthane nói.

Trở ngại lớn của Trung Quốc

Kotasthane nói rằng Trung Quốc sẽ có thể sản xuất chip tiên tiến ngay cả khi không có máy móc của ASML "nhưng năng suất sẽ thấp hơn nhiều, có nghĩa là chi phí cao hơn và độ tin cậy thấp hơn."

Trong khi đó, các công ty Trung Quốc sẽ phải dựa vào các lựa chọn thay thế nội địa “cấp thấp hơn” cho các công cụ thiết kế, Kotasthane nói, mà họ thường nhận được từ các công ty Mỹ và Nhật Bản.

Các quy tắc mới nhất của Washington cũng yêu cầu bất kỳ doanh nghiệp Mỹ nào cũng cần phải có giấy phép nếu họ muốn hỗ trợ phát triển hoặc sản xuất chất bán dẫn tại một số cơ sở sản xuất có trụ sở tại Trung Quốc. Điều này cắt đứt nguồn cung cấp nhân lực quan trọng của Mỹ đến Trung Quốc.