Thời gian gần đây, nhiều hộ nuôi tôm hùm bông ở Khánh Hòa cho biết Trung Quốc ngưng mua từ tháng 8 đến nay không rõ nguyên nhân. Cùng đó, nhiều hộ nuôi tại địa phương khác cũng phản ánh tình trạng tương tự. 

Việc ngừng nhập khẩu của Trung Quốc kết hợp với nhu cầu yếu trong nước đã khiến giá mặt hàng này xuống thấp chưa từng có trong lịch sử. Theo thông tin từ Thanh Niên, trước đây, tôm hùm bông chỉ khoảng 500gr là ngư dân đã xuất bán với giá khoảng 1,7 - 1,8 triệu đồng/kg. Đến thời điểm đầu tháng 11, kích cỡ lên tới 700 - 900gr, thậm chí cả ký một con nhưng giá chỉ 1,05 triệu đồng/kg. 

Để xử lý vướng mắc cho doanh nghiệp Việt Nam trong xuất khẩu tôm hùm bông sang thị trường Trung Quốc, theo đề nghị của Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường từ tháng 9, ngày 10/11 Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc đã liên hệ tổ chức cuộc làm việc trực tuyến giữa đại diện lĩnh vực thuỷ sản 2 quốc gia để trao đổi về tình hình xuất khẩu tôm hùm bông sang Trung Quốc.

Tại buổi làm việc, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường Việt Nam đã ghi nhận sự hợp tác của Vụ Giám sát kiểm dịch động thực vật trong việc thúc đẩy xuất khẩu thủy sản sống của Việt Nam sang Trung Quốc (bao gồm tôm hùm bông) trong thời gian vừa qua.

Cùng đó, đại diện Cục đã nêu về tình hình xuất khẩu tôm hùm bông sang Trung Quốc bị ách tắc không rõ nguyên nhân từ tháng 8 trở lại đây. Đơn vị đã có các văn bản gửi Vụ Giám sát kiểm dịch động thực vật đề nghị trao đổi thông tin và các chính sách mới (nếu có) của phía Trung Quốc nhưng chưa nhận được trả lời.

Tại buổi làm việc, từ thông tin phía Tổng cục Hải quan Trung Quốc và đại diện Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc, vướng mắc trong xuất khẩu tôm hùm bông vào Trung Quốc là vấn đề bảo vệ động vật quý hiếm, nguy cấp và các thủ tục (của cả nhà nhập khẩu và cơ sở xuất khẩu) chứng minh quá trình nuôi trồng (từ con giống) đáp ứng yêu cầu này. Các yêu cầu về an toàn thực phẩm, thủ tục hải quan không có thay đổi.

Theo đó, phía Trung Quốc sẽ gửi Việt Nam biểu mẫu đăng ký mới để tiến hành rà soát, thực hiện đăng ký đối với các cơ sở bao gói, cơ sở nuôi tôm hùm bông xuất khẩu sang Trung Quốc. Sau khi nhận được danh sách đăng ký của phía Việt Nam, phía Trung Quốc sẽ tổ chức kiểm tra trực tuyến và trực tiếp đối với cơ sở nuôi và công bố trên website của Tổng cục Hải quan Trung Quốc về Danh sách các cơ sở bao gói xuất khẩu, cơ sở nuôi của Việt Nam được phép xuất khẩu.

Rủi ro khi xuất khẩu bằng đường tiểu ngạch

Theo số liệu từ Hiệp hội chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (Vasep), Trung Quốc là thị trường lớn nhất của tôm hùm Việt Nam. Năm 2022, xuất khẩu tôm hùm Việt Nam sang Trung Quốc đạt trên 257 triệu USD, tăng 8,3 lần so với năm 2021. Kim ngạch năm 2022 tăng mạnh nhờ nhu cầu tiêu dùng của Trung Quốc tăng cao do một vài năm trước đó, thị trường Trung Quốc đóng cửa do đại dịch Covid. 

Tính đến hết tháng 8 năm nay, xuất khẩu tôm hùm sang Trung Quốc đạt 76 triệu USD, giảm 42% so với cùng kỳ 2022.

Các nguồn cung tôm hùm lớn nhất cho Trung Quốc gồm Canada, Mỹ, New Zealand, Cuba, Ấn Độ, Brazil, Mexico…Việt Nam đứng thứ 14 về cung cấp tôm hùm cho Trung Quốc, chiếm thị phần nhỏ 1%. Các sản phẩm tôm hùm của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc gồm: tôm hùm đá, tôm hùm bông, tôm hùm xanh tươi, sống.

“Hiện nay, việc tiêu thụ tôm hùm chủ yếu xuất sang thị trường Trung Quốc theo đường tiểu ngạch. Người nuôi tôm hùm luôn gặp nhiều rủi ro khi giá cả lên xuống thất thường, bị thương lái ép giá… Trong khi đó, xuất khẩu tiểu ngạch ngày càng hẹp dần khi Trung Quốc đang dần áp dụng những điều kiện nghiêm ngặt về nhập khẩu các mặt hàng nông, lâm, thủy sản nước ngoài. Để đảm bảo thuận lợi trong tương lai, việc đưa tôm hùm xuất khẩu chính ngạch là rất cần thiết. Muốn vậy, việc cấp thiết là tạo liên kết sản xuất, thu mua, xuất khẩu tôm hùm gắn với truy xuất nguồn gốc”, Vasep đánh giá.