So với cùng kỳ 2020, CPI tháng 5/2021 tăng 2,9%. Trong 11 nhóm hàng tiêu dùng chính có 9 nhóm tăng giá và 2 nhóm giảm giá. Nhóm giao thông tăng cao nhất 21,24% so với tháng 5/2020, chủ yếu do cùng kỳ năm trước giá xăng, dầu trong nước giảm sâu theo giá nhiên liệu thế giới. Ở chiều ngược lại, trong nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống, nhóm thực phẩm tháng 5/2021 giảm 1,12% do cùng thời điểm này năm 2020, giá thịt lợn ở mức cao vì nguồn cung thiếu khi chịu ảnh hưởng của dịch tả lợn châu Phi, đồng thời các quán ăn, nhà hàng mở cửa trở

lại sau thời gian thực hiện giãn cách xã hội nên nhu cầu thực phẩm tăng làm giá các mặt hàng thực phẩm tăng cao. Nhóm bưu chính, viễn thông có chỉ số giá giảm nhiều nhất với 0,88% do giá các loại điện thoại giảm.

Ảnh minh họa.

Đáng chú ý, chỉ số giá nhóm ăn uống ngoài gia đình tháng 5/2021 tăng 0,31% so với tháng 4/2021 do trong tháng có kỳ nghỉ Lễ 30/4-1/5, trong đó chỉ số giá ăn ngoài gia đình tăng 0,38%; chỉ số giá nhóm uống ngoài gia đình tăng 0,1%; đồ ăn nhanh mang đi tăng 0,06%.

Chỉ số giá nhóm văn hóa, giải trí và du lịch tháng 5 giảm 0,23% so với tháng 4, chủ yếu do dịch COVID-19 diễn biến phức tạp tại nhiều địa phương nên người dân hạn chế đi du lịch, đặc biệt du lịch theo tour làm cho giá dịch vụ du lịch trọn gói tháng 5/2021 giảm 0,7% so với tháng 4. Bên cạnh đó, thời tiết thuận lợi, đang rộ mùa khiến giá hoa tươi giảm mạnh, cụ thể giá nhóm cây, hoa cảnh giảm 2,05% so với tháng 4.

Lạm phát cơ bản tháng 5/2021 tăng 0,15% so với tháng trước, tăng 1,13% so với cùng kỳ 2021. Bình quân 5 tháng đầu năm 2021 lạm phát cơ bản tăng 0,82% so với cùng kỳ năm 2020, thấp hơn mức CPI bình quân chung (tăng 1,29%), điều này phản ánh biến động giá tiêu dùng chủ yếu do giá lương thực, giá xăng, dầu và giá gas tăng. Mức lạm phát cơ bản tháng 5 và 5 tháng đầu năm 2021 so với cùng kỳ năm trước đều là mức thấp nhất trong 5 năm trở lại đây.

Nhìn vào số liệu 5 tháng với mức tăng thấp, chúng ta không thấy lo ngại về những diễn biến của nửa đầu năm 2021. Tuy nhiên, đi vào chi tiết, những diễn biến của giá cả trong nửa đầu năm nay cho ta thấy có những đặc điểm khác biệt lớn so với các kì tính giá trước của năm 2020 và những năm trước đó đó là :

-         Điểm khác biệt lớn nhất là: 5 tháng đầu năm nay có thể nói trừ có bìa đậu phụ và một số mặt hàng khác là vẫn giữ giá, thì còn lại các mặt hàng từ năng lượng, nguyên nhiên vật liệu cho sản xuất công nghiệp, các mặt hàng là đầu vào của sản xuất nông nghiệp như phân bón, những mặt hàng dùng cho ngành xây dựng như sắt thép, cát, xi măng, các chi phí khác như: vận chuyển hàng hóa, chi phí container, v.v. đều tăng giá hàng loạt. Cụ thể chi phí các mặt hàng dùng cho bữa ăn, sinh hoạt thiết yếu cho gia đình hàng ngày tăng từ 10 - 20%, thậm chí có loại lúc lên tới 35 - 40%. Giá các loại dịch vụ ăn uống ngoài gia đình cũng tăng 5-7%. Giá đầu vào các mặt hàng cho thức ăn gia súc, gia cầm cũng tăng từ 20 - 70%, sắt thép xi măng tăng 35-40%, học phí các trường đại học xem xét điều chỉnh tăng khá mạnh. Nếu tính riêng chỉ số giá của một số nhóm hàng thì: chỉ số giá nguyên nhiên vật liệu cho sản xuất tháng 5/2021 tăng 4,47% so với cùng kì năm trước, trong đó dùng trong sản xuất nông lâm nghiệp và thủy sản, tăng cao hơn là 6,77%, dùng cho sản xuất công nghiệp tăng 4,95%, dùng cho xây dựng tăng 1,95%, v.v.

-         Điểm thứ 2 mà chúng ta đều rõ đó là: Như trên đã phân tích từ đầu năm đến nay, nhiều chuỗi cung ứng hàng hóa, cung ứng vận chuyển logistics bị đứt gãy nên đã tác động vào các mặt hàng sử dụng các phương tiện vận chuyển làm cho giá cả cũng tăng lên. Từ đó dẫn tới việc tăng giá lan tỏa đến  sản phẩm bán lẻ cho tiêu dùng xã hội. Riêng giá nông sản thực phẩm thì không chịu tác động nhiều ở chi phí vận chuyển mà lại chịu tác động  do yếu tố bị giãn cách khoanh vùng dập dịch, thời kỳ này hàng loạt hàng nông sản thực phẩm, rau quả đã đến vụ thu hoạch rộ, chính vì vậy hàng hóa đã bị ứ đọng lại, nên giá bình quân ở nhiều vùng trên đất nước đã không tăng giá mà lại bị giảm giá rất mạnh từ 50 - 70%.

Trong thực tế thời gian vừa qua các tỉnh và thành phố có nhiều cố gắng trong việc liên doanh liên kết, xúc tiến thương mại, giới thiệu sản phẩm bị ùn ứ ở nhiều nơi, nhưng hiệu quả chưa được như mong muốn vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên ở nhóm hàng này thì giá bán lẻ cho người tiêu dùng không theo quy luật cùng lên cùng xuống mà giá bán của người nông dân tại ruộng và tại chuồng xuống khá thấp nhưng giá bán ở chợ và siêu thị, thậm chí ở các cửa hàng bình ổn giá, giá vẫn khá cao. Hoặc có giảm đôi chút, không đáng kể. Một vấn đề cần quan tâm về giá bán lẻ đó là: theo một số báo chí phản ảnh thì có một số nhà sản xuất ở số ít mặt hàng, vì không muốn tăng giá trực tiếp đã “khéo léo” thay đổi quy cách, bao bì và trọng lượng đóng gói còn giá vẫn giữ nguyên. Thực chất đây là việc tăng giá hàng hóa gián tiếp mà không phải người tiêu dùng nào cũng có thể  “thông thái” được. Một vấn đề muôn thuở là giá hàng hóa dịch vụ như cắt tóc, taxi, giá vận chuyển hàng, giá bún bánh phở đã lên thì hầu như không xuống mặc dù đầu vào có thời gian giảm khá mạnh. Điển hình cho giai đoạn này là mặt hàng thịt lợn, từ đầu năm đến nay, giá thịt lợn hơi liên tục giảm giá, cho đến cuối tháng 5, mức độ giảm so với đầu năm là 20 – 25%, nhưng giá bán lẻ tại siêu thị và các chợ hoặc đứng yên, hoặc giảm không đáng kể.

 Tất cả những tình hình trên cho ta thấy các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh và cả người tiêu dùng xã hội trong 5 tháng qua đã chịu đựng cả sự tăng giá hợp lý lẫn vô lý về giá trong điều kiện họ đang phải tiết kiệm chi phí sản xuất kinh doanh và chi phí tiêu dùng. Có thể thấy rằng: những con số thống kê  được công bố mới chỉ phản ánh được 60 – 70% sự thực về giá đang diễn ra trên thị trường. Đây cũng có thể không phải lỗi của cơ quan thống kê,một số chuyên gia kinh tế dự đoán là cũng có thể do sự tập hợp mặt hàng và cách tính chỉ số giá theo quy định của quốc tế còn có những hạn chế khi áp dụng vào tình hình giá cả hàng hóa thực tế ở VN nên có những sai lệch giữa con số thống kê và thực tế phát sinh. Tình hình này đòi hỏi cần có thời gian tiếp tục nghiên cứu cho phù hợp và tiến dần tới thực tế phát sinh.

Vũ Vinh Phú

Chuyên gia kinh tế