Đại biểu Quốc hội băn khoăn cơ chế kiểm soát rủi ro khi cho vay lãi suất đặc biệt 0%

Sáng 29/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng. Dự thảo luật bổ sung thẩm quyền quyết định việc cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Theo đó, NHNN được quyết định cho vay đặc biệt có tài sản bảo đảm, không có tài sản bảo đảm với tổ chức tín dụng. Cụ thể, tài sản bảo đảm của khoản vay đặc biệt từ NHNN theo quy định của Thống đốc NHNN. Lãi suất cho vay đặc biệt của NHNN là 0%/năm.

Thẩm quyền quyết định việc cho vay đặc biệt với khoản vay có lãi suất là 0%/năm, khoản vay không có tài sản bảo đảm, theo luật hiện hành thuộc về Thủ tướng.

Xoay quanh dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng, Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Thuận) đánh giá quy định lãi suất cho vay đặc biệt là 0%/năm là một chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của NHNN trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn, nhằm giữ vững an toàn của hệ thống tài chính - ngân hàng.

Tuy nhiên, đại biểu quan ngại quy định mức lãi suất 0%/năm nếu không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể, có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia.

Thêm nữa, đại biểu băn khoăn quy định này có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực Nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát .

Đại biểu đến từ Bình Thuận đề nghị cần có quy định cụ thể rằng lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia. Đồng thời, cần bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Cùng quan điểm với Đại biểu Nguyễn Hữu Thông, Đại biểu Trần Thị Thu Đông (Đoàn ĐBQH tỉnh Bạc Liêu) đánh giá quy định lãi suất cho vay đặc biệt là 0%/năm có ưu điểm cho phép NHNN quyết định nhanh chóng trong các tình huống rủi ro hệ thống hoặc khủng hoảng thanh khoản. Tuy nhiên, nhược điểm là chưa có cơ chế kiểm soát rủi ro và minh bạch khi cho vay không có tài sản đảm bảo với lãi suất 0%.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung yêu cầu NHNN phải báo cáo định kỳ với Chính phủ, Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt, các đối tượng vay, số tiền, thời hạn, kết quả. Cùng đó, cần có quy định rõ ràng tiêu chí đối tượng được hưởng vay đặc biệt, tránh trường hợp quy định này bị lạm dụng để cứu những tổ chức tín dụng yếu kém không đủ điều kiện.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp) thì nêu quan điểm thống nhất theo dự thảo luật giao quyền này từ Thủ tướng Chính phủ cho Thống đốc NHNN để đảm bảo mục tiêu phân cấp, phân quyền. Theo đó, NHNN sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc cho vay không có tài sản đảm bảo và lãi suất 0%.

Tuy nhiên, Đại biểu nhìn nhận đây là vấn đề rất lớn, như vừa qua khi có sự việc xảy ra thì ngân sách Nhà nước phải bỏ tiền ra để đảm bảo an toàn cho hệ thống ngân hàng, tránh đổ vỡ. Do vậy theo Đại biểu, phải quy định những điều kiện cụ thể để cho vay. Bởi hiện nay vẫn có một số tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại đang trong vòng kiểm soát đặc biệt của NHNN, phải kiểm soát, phòng ngừa nguy cơ những đối tượng này ỷ lại vào ngân sách Nhà nước, không để khi "có tiền thì xài, hết thì Nhà nước phải bỏ ra" để đảm bảo hệ thống.

Cho vay đặc biệt, không có tài sản đảm bảo chỉ trong những trường hợp thực sự cần thiết để đảm bảo an toàn hệ thống 

Phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề Đại biểu Quốc hội nêu, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh việc cho vay đặc biệt, không có tài sản đảm bảo không phải là hoạt động thường xuyên, liên tục mà chỉ trong những trường hợp thực sự cần thiết để đảm bảo an toàn hệ thống.

Luật Các tổ chức tín dụng hiện hành cũng đã thiết kế các quy định rất chặt chẽ để phát hiện từ sớm, từ xa các rủi ro trong hệ thống tín dụng để thực hiện biện pháp can thiệp sớm.

Trong quá trình thực hiện các biện pháp can thiệp sớm, NHNN sẽ đánh giá, có các phương án xử lý, trong đó có xem xét về khoản vay đặc biệt, tuy nhiên không phải tất cả đều áp dụng lãi suất 0%, không tài sản đảm bảo ngay. Khi cho vay đặc biệt, trước tiên đều yêu cầu các tổ chức tín dụng có tài sản đảm bảo, khi họ quá khó khăn, mới xét đến việc không có tài sản đảm bảo.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nêu rõ, cho vay đặc biệt có thể được thực hiện, thứ nhất là có tình trạng rút tiền hàng loạt, lan truyền lớn, nếu không can thiệp kịp thời, sẽ gây hệ lụy cho hệ thống. Ngoài ra, các tổ chức tín dụng khi bị kiểm soát đặc biệt, mới xem xét để cho vay đặc biệt, lãi suất 0%, không tài sản đảm bảo.

Trong các đề án tái cơ cấu một số ngân hàng thuộc diện chuyển giao bắt buộc thời gian qua, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết các giải pháp lãi suất 0% với các khoản vay đặc biệt đều được đưa ra. Bởi theo lãnh đạo NHNN, những tổ chức tín dụng hoạt động không sinh lời, rất khó khăn, nếu cho vay có lãi suất, thì rất khó để tái cơ cấu.