Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (4IR), nơi các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data) và tự động hóa tiên tiến (Automation) đang tái cấu trúc nền kinh tế toàn cầu, mô hình lãnh đạo doanh nghiệp trở thành yếu tố trung tâm định hình sự phát triển bền vững.

Mô hình này không chỉ giữ vai trò quan trọng trong quản trị, kinh doanh của doanh nghiệp mà còn thực hiện trách nhiệm xã hội, dẫn dắt đổi mới sáng tạo, xây dựng năng lực thích ứng cho tổ chức.

Mục tiêu của bài tham luận này là phân tích chuyên sâu mô hình lãnh đạo doanh nghiệp trong kỷ nguyên 4IR qua ba góc nhìn: kinh tế, xã hội và quản trị, đồng thời đề xuất khung mô hình lãnh đạo cùng những khuyến nghị hành động thiết thực cho cộng đồng doanh nhân tư nhân Việt Nam.

Bối cảnh toàn cầu và Việt Nam

Trên thế giới, 4IR thúc đẩy sự chuyển dịch từ kinh tế tài nguyên sang kinh tế tri thức, nơi dữ liệu và sáng tạo trở thành nguồn lực chủ đạo.

Tại Việt Nam, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp hơn 42% GDP, sử dụng trên 85% lao động cả nước. Con số này thể hiện vai trò quan trọng của doanh nhân tư nhân trong kiến tạo nền tảng phát triển đất nước.

Sự trỗi dậy của các doanh nghiệp tư nhân trong các lĩnh vực AI, fintech, logistics, nông nghiệp công nghệ cao… là minh chứng rõ nét cho động lực đổi mới này.

Chủ trương của Đảng và Nhà nước

Quan điểm của Đảng và Nhà nước về đội ngũ doanh nhân đã được thể hiện rõ qua nhiều văn kiện quan trọng.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh vai trò của doanh nhân là “lực lượng tiên phong” và là “đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng”; khẳng định Đảng và Nhà nước sẽ tạo điều kiện thuận lợi và phát huy vai trò của cộng đồng doanh nhân, các hiệp hội doanh nghiệp, đồng thời đề cao việc xây dựng đội ngũ doanh nhân “bản lĩnh, đổi mới sáng tạo” và “có lòng yêu nước”.

Nhiều Nghị quyết của Bộ Chính trị đã cụ thể hóa các chủ trương này:

Nghị quyết số 57-NQ/TW (22/12/2024) nhấn mạnh sự đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đặt ra mục tiêu tăng tỉ lệ doanh nghiệp công nghệ số và thu hút các tổ chức, doanh nghiệp công nghệ hàng đầu thế giới vào Việt Nam.

Nghị quyết số 59-NQ/TW (24/1/2025) về hội nhập quốc tế trong tình hình mới đặt ra mục tiêu tổng quát là nâng cao chất lượng, hiệu quả hội nhập để phát triển bền vững, phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Nghị quyết số 66-NQ/TW (30/4/2025) về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, coi pháp luật là phương tiện dẫn dắt sự sáng tạo và phát triển, chứ không chỉ là công cụ quản lý.

Nghị quyết số 68-NQ/TW (4/5/2025) khẳng định kinh tế tư nhân là “động lực quan trọng nhất” của nền kinh tế, đặt mục tiêu đạt 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030 và yêu cầu doanh nghiệp chủ động đáp ứng các yêu cầu của Nghị quyết.

Phân tích mô hình lãnh đạo doanh nhân theo các góc nhìn

Góc nhìn kinh tế – Đổi mới và tăng trưởng

Doanh nhân thời 4IR là những nhà đổi mới sáng tạo, không chỉ là người quản lý vốn.

Ví dụ điển hình là lĩnh vực fintech tại Việt Nam tăng trưởng 31,2%/năm giai đoạn 2017–2022, với nhiều doanh nghiệp tư nhân tiên phong triển khai thanh toán số và ngân hàng số.

Mô hình lãnh đạo này thúc đẩy năng suất, thu hút vốn quốc tế và mở rộng thị trường. Tuy nhiên, thách thức lớn là sự phụ thuộc vào công nghệ ngoại nhập và yêu cầu vốn lớn cho chuyển đổi số.

Góc nhìn xã hội – Trách nhiệm và phát triển bền vững

Mô hình lãnh đạo hiện đại đòi hỏi doanh nhân phải tích hợp trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) và các yếu tố môi trường, xã hội, quản trị (ESG) vào chiến lược phát triển.

Theo PwC (2022), 76% nhà đầu tư toàn cầu coi ESG là yếu tố quan trọng khi ra quyết định. Việc áp dụng ESG giúp doanh nghiệp tư nhân Việt Nam nâng cao uy tín, tiếp cận nguồn vốn ưu đãi và thu hút nhân tài.

Thách thức là chi phí triển khai cao và khó đo lường hiệu quả ngắn hạn.

Góc nhìn quản trị – Thích ứng và nguồn nhân lực số

Doanh nhân cần xây dựng tổ chức linh hoạt (agile) để thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi của thị trường.

Mô hình lãnh đạo nhanh nhạy (agile leadership) đã chứng minh hiệu quả tại nhiều công ty công nghệ toàn cầu, và các doanh nghiệp Việt Nam có thể áp dụng nguyên tắc “thử nghiệm nhỏ – nhân rộng nhanh” để giảm thiểu rủi ro.

Mô hình này thúc đẩy đổi mới, phản ứng nhanh và thu hút nhân sự trẻ. Tuy nhiên, việc triển khai trong các doanh nghiệp truyền thống gặp nhiều khó khăn do cần thay đổi văn hóa quản trị.

Khung mô hình lãnh đạo trong thời đại 4IR

Kết hợp ba góc nhìn trên, khung mô hình lãnh đạo đề xuất gồm 3 trụ cột:

1. Đổi mới sáng tạo (Innovation-driven leadership).

2. Trách nhiệm xã hội (Social responsible leadership).

3. Thích ứng linh hoạt (Adaptive leadership).

So với mô hình truyền thống, mô hình lãnh đạo doanh nghiệp trong thời đại 4IR tập trung vào đổi mới, chuyển đổi số và kiến tạo giá trị thay vì quản lý vốn đơn thuần.

Phong cách lãnh đạo chuyển từ chỉ huy sang hợp tác, nguồn lực chính là dữ liệu và công nghệ, cấu trúc tổ chức trở nên phẳng hơn và quyết định được đưa ra dựa trên dữ liệu thay vì kinh nghiệm cá nhân và vị trí.

Khuyến nghị chính sách và hành động

Nhà nước

Hoàn thiện khung pháp lý, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp ứng dụng công nghệ 4IR.

Khuyến khích quỹ hỗ trợ chuyển đổi số cho SME.

Doanh nghiệp tư nhân

Lập kế hoạch chuyển đổi số và ứng dụng trí thông minh nhân tạo (AI) vào từng bộ phận.

Đào tạo nhân lực số, triển khai thí điểm mô hình lãnh đạo nhanh nhạy.

Hiệp hội doanh nhân

Kết nối tri thức, tổ chức các “trung tâm đổi mới sáng tạo” trong hiệp hội.

Liên kết với các quỹ đầu tư để hỗ trợ vốn và công nghệ.

Kết luận

Trong thời đại 4IR, mô hình lãnh đạo doanh nghiệp cần chuyển từ tư duy quản lý vốn sang mô hình đa chiều, kết hợp đổi mới sáng tạo, trách nhiệm xã hội và năng lực thích ứng linh hoạt.

Đây là chìa khóa giúp cộng đồng doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vượt lên, bứt phá và đóng góp vào sự phát triển bền vững của quốc gia, hướng tới mục tiêu trở thành một quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Chúng ta – những doanh nhân Việt Nam – hãy tiên phong dẫn dắt chuyển đổi, kiến tạo giá trị mới, cùng xây dựng nền kinh tế số Việt Nam. Đây không chỉ là mục tiêu, mà là trách nhiệm và cơ hội lịch sử của toàn thể cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.