Trong thế kỷ XXI, khi toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế và cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ, phát triển bền vững không còn là một khẩu hiệu, mà đã trở thành một yêu cầu tất yếu đối với mọi nền kinh tế. Đặc biệt, khu vực doanh nghiệp tư nhân - “trụ cột kép” vừa là động lực tăng trưởng, vừa là nền tảng tạo việc làm cho hàng triệu lao động - cần một định hướng chiến lược mới để không chỉ tồn tại, mà còn vươn tầm trong kỷ nguyên hội nhập.

ESG (Environmental - Social - Governance) chính là “ngôn ngữ chung” của phát triển bền vững toàn cầu, là “hộ chiếu xanh” để doanh nhân Việt Nam bước ra sân chơi quốc tế, đồng thời tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng, nhà đầu tư và xã hội.

Bối cảnh quốc tế

Biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, nhiều quốc gia đã cam kết Net Zero 2050. Các tiêu chuẩn ESG trở thành yêu cầu bắt buộc trong thương mại quốc tế.

Các định chế tài chính lớn như World Bank, IFC, hay các quỹ đầu tư toàn cầu đều lấy ESG làm tiêu chí then chốt khi quyết định rót vốn.

Báo cáo của PwC (2023) cho thấy 79% nhà đầu tư toàn cầu coi cam kết ESG là cơ sở để duy trì niềm tin dài hạn vào doanh nghiệp.

Bối cảnh Việt Nam

Chính phủ đã ban hành Chiến lược Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn 2050, cùng với các cam kết giảm phát thải tại COP26.

Kinh tế tư nhân hiện chiếm trên 40% GDP, 30% ngân sách nhà nước và 85% lực lượng lao động. Đây là lực lượng nòng cốt để thực thi các mục tiêu bền vững.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy khoảng 70% doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có chiến lược rõ ràng về ESG do hạn chế nguồn lực, kiến thức và công nghệ.

ESG là sự phát triển nâng cấp của Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR), chuyển từ “tự nguyện” sang “bắt buộc”, từ “làm thêm” sang “làm lõi”.

Theo lý thuyết phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc (Brundtland Report, 1987), tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với bảo vệ môi trường và công bằng xã hội. ESG chính là công cụ hiện thực hóa lý thuyết này trong quản trị doanh nghiệp.

Điểm mạnh của doanh nhân tư nhân Việt Nam

Năng động, sáng tạo, nhạy bén với thị trường; Có khát vọng vươn mình, nhiều doanh nghiệp đã vươn ra quốc tế (Vinamilk, Vietjet, Masan, BRG, CMC...); Bắt đầu xuất hiện tư duy “kinh doanh có trách nhiệm” thay vì chỉ hướng đến “lợi nhuận thuần túy”.

Điểm yếu và thách thức

Năng lực tài chính hạn chế, khó đầu tư cho các dự án xanh – sạch; Thiếu chuyên gia và hệ thống đo lường ESG chuẩn mực quốc tế; Văn hóa minh bạch, quản trị công ty chưa thật sự đồng đều; Nhiều doanh nghiệp nhỏ chưa nhận thức được rằng ESG là cơ hội, không phải gánh nặng.

Cơ hội và thách thức trong hội nhập

Các hiệp định thương mại tự do (EVFTA, CPTPP…) tạo điều kiện cho doanh nghiệp có ESG tốt tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Xu hướng tiêu dùng xanh, sản phẩm hữu cơ, năng lượng tái tạo đang tăng mạnh.

Tuy nhiên, nếu không áp dụng ESG, doanh nghiệp Việt có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia.

Để ESG trở thành động lực phát triển bền vững của doanh nhân tư nhân Việt Nam, cần triển khai đồng bộ ở 3 cấp độ:

Ở tầm vĩ mô (Nhà nước và Chính phủ)

Hoàn thiện khung pháp lý ESG, yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp niêm yết và mở rộng dần sang doanh nghiệp tư nhân lớn.

Chính sách ưu đãi tài chính – tín dụng xanh cho doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất sạch.

Đào tạo nguồn nhân lực ESG thông qua hợp tác công – tư với các trường đại học, viện nghiên cứu.

Thiết lập hệ thống xếp hạng ESG quốc gia, gắn với thương hiệu quốc gia Việt Nam.

Ở tầm trung gian (Hiệp hội, tổ chức nghề nghiệp)

Các hiệp hội ngành hàng cần ban hành bộ quy tắc ESG riêng cho ngành.

Hình thành câu lạc bộ doanh nghiệp ESG để chia sẻ kinh nghiệm, liên kết nguồn lực.

Phát triển chuẩn mực báo cáo ESG nội địa hài hòa với chuẩn quốc tế (GRI, ISSB).

Ở tầm vi mô (Doanh nghiệp tư nhân)

Xác định ESG là chiến lược lõi: không chỉ tuân thủ mà còn tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn.

Đầu tư công nghệ xanh, áp dụng kinh tế tuần hoàn.

Xây dựng văn hóa doanh nghiệp nhân văn, chú trọng an sinh và bình đẳng.

Tăng cường minh bạch, công bố báo cáo bền vững, quản trị rủi ro.

Hợp tác quốc tế, tham gia mạng lưới doanh nghiệp toàn cầu, tiếp cận quỹ đầu tư xanh.

Vai trò của các nghị quyết

Nghị quyết 57-NQ/TW (2024): Đột phá khoa học, công nghệ và chuyển đổi số

Khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng công nghệ xanh, tiết kiệm năng lượng, phát triển sản phẩm sạch.

Tạo cơ chế ưu đãi về tài chính, tín dụng, thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu – đổi mới sáng tạo.

Hỗ trợ chuyển đổi số, qua đó tăng cường minh bạch và năng lực quản trị (G), đồng thời cải thiện hiệu quả xã hội (S).

Nghị quyết 59-NQ/TW (2025): Hội nhập quốc tế trong tình hình mới

Đưa chuẩn mực quốc tế (môi trường, lao động, quản trị) vào yêu cầu hội nhập.

Khuyến khích doanh nhân Việt nâng cao năng lực ESG để tham gia sâu chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tạo cơ hội thu hút đầu tư nước ngoài nếu doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn ESG.

Nghị quyết 66-NQ/TW (2025): Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật

Xây dựng thể chế pháp lý rõ ràng, minh bạch, giảm rủi ro và chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

Tập trung tháo gỡ chồng chéo, “điểm nghẽn” pháp luật, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi.

Khuyến khích văn hóa tuân thủ, đạo đức kinh doanh – yếu tố quan trọng của G (governance) trong ESG.

Kỷ nguyên vươn mình của doanh nhân tư nhân Việt Nam không chỉ là câu chuyện về tăng trưởng GDP hay mở rộng thị trường, mà là hành trình khẳng định bản lĩnh và uy tín Việt Nam trong mắt cộng đồng quốc tế.

ESG chính là “cầu nối” để doanh nghiệp tư nhân Việt bước ra toàn cầu với hình ảnh hiện đại, trách nhiệm và bền vững. Ba nghị quyết lớn – Nghị quyết 57 về khoa học công nghệ và chuyển đổi số, Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế, và Nghị quyết 66 về đổi mới xây dựng pháp luật – là bộ ba trụ cột chính sách chiến lược, mở đường cho doanh nhân tư nhân Việt Nam thực hiện hành trình phát triển bền vững.

Chỉ khi ESG được coi là DNA trong mọi quyết sách, và được củng cố bằng thể chế, chính sách cùng khát vọng vươn xa, doanh nhân Việt Nam mới thật sự trở thành lực lượng tiên phong góp phần hiện thực hóa khát vọng một Việt Nam hùng cường, xanh và bền vững vào năm 2045.