Nông dân Mỹ rất giỏi nuôi trồng, đôi khi có thể nói là quá giỏi. Họ dự kiến sẽ tiếp tục bội thu đậu nành trong năm nay và Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự đoán đây sẽ là một trong những vụ mùa bội thu nhất trong lịch sử.

Song, thay vì vui mừng về vụ mùa bội thu, họ lại rơi vào tình trạng hoảng loạn khi khách hàng lớn nhất hoàn toàn vắng vóng. Vị khách hàng đó không ai khác chính là Trung Quốc.

Trong một cuộc phỏng vấn với Wall Street Journal vào đầu tháng 10, anh nông dân Rob Kindred, người có 1.700 mẫu Anh ngô và đậu nành tại bang Illinois, chia sẻ: “Trời sẽ đổ sập nếu chúng tôi không có đơn hàng từ Trung Quốc”.

“Dường như phía Trung Quốc không cảm thấy cấp bách, trong khi nông dân Mỹ lòng nóng như lửa đốt”, Kindred nói.

Kindred đã thu hoạch khoảng một nửa vụ đậu nành năm nay. Anh có hợp đồng bán khoảng 40% số đậu nành, nhưng 60% còn lại là một canh bạc.

Đầu năm nay, Bắc Kinh đã sử dụng ưu thế về đất hiếm để buộc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump phải nới lỏng kiểm soát xuất khẩu đối với một số hàng hoá sang Trung Quốc. Giờ đây, con bài thương lượng mới của Bắc Kinh là lệnh cấm nhập khẩu đậu nành Mỹ.

“Đậu nành Mỹ hiện không còn quan trọng đối với Trung Quốc và đó là lý do tại sao Bắc Kinh có thể sử dụng lệnh cấm nhập khẩu mặt hàng này như một công cụ thương lượng”, nhà kinh tế Lu Ting của Nomura Holdings nhận định.

Quân bài mặc cả siêu mạnh

Theo dữ liệu từ Hiệp hội Đậu nành Mỹ, vào năm 2024, Mỹ thu hoạch khoảng 118,8 triệu tấn đậu nành, là nhà sản xuất lớn thứ hai toàn cầu sau Brazil (169 triệu tấn) và trước Argentina (50,9 triệu tấn).

Tổng kim ngạch xuất khẩu đậu nành của Mỹ đạt 24,5 tỷ USD, trong đó Trung Quốc chiếm hơn một nửa. Đậu nành còn là mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của Mỹ sang Trung Quốc xét theo giá trị.

Trung Quốc đã không đặt mua bất kỳ lô đậu nành nào của Mỹ trong nhiều tháng qua, khiến loại hạt có dầu này trở thành một vũ khí lợi hại trong cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Dữ liệu của Liên đoàn Cục Nông trại Mỹ cho thấy, trong 8 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc chỉ mua hơn 200 triệu giạ đậu nành Mỹ, thua xa con số gần 1 tỷ giạ vào cùng kỳ năm ngoái. Đặc biệt, Trung Quốc đã ngừng mua đậu nành kể từ cuối tháng 5.

Hai khách hàng lớn tiếp theo của đậu nành Mỹ - Liên minh châu Âu và Mexico - chỉ đóng góp khoảng 5 tỷ USD vào tổng kim ngạch xuất khẩu năm ngoái.

Các nước như Việt Nam, Ai Cập và Bangladesh đã tăng cường mua đậu nành Mỹ trong những năm gần đây nhưng khối lượng mua không đáng là bao, đặc biệt là khi so sánh với Trung Quốc.

Đáng chú ý, dữ liệu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc cho thấy nước này đã nhập khẩu lượng đậu nành kỷ lục vào tháng 8 để tránh tình trạng thiếu hụt có thể xảy ra nếu thương chiến với Mỹ kéo dài.

Cụ thể, theo số liệu chính thức, Trung Quốc đã mua 12,3 triệu tấn đậu nành, mức cao nhất từng ghi nhận trong tháng 8. Nguồn cung chủ yếu đến từ Brazil - nhà cung cấp lớn nhất của quốc gia tỷ dân.

Đối với nông dân Mỹ, nhu cầu đậu nành của Trung Quốc bốc hơi có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí khiến các nhà nông rơi vào cảnh phá sản.

Chia sẻ với ABC News vào cuối tháng 9, ông Cory Walters, Giáo sư khoa kinh tế nông nghiệp tại Đại học Nebraska, cảnh báo: “Đây là một cú sốc khủng khiếp đối với thị trường của chúng tôi”.

Một cuộc khủng hoảng đang rình rập

Chi phí thiết bị và phân bón tăng cao - cùng với tình trạng dư thừa đậu nành - đã và đang gây áp lực lên bảng cân đối kế toán của nông dân Mỹ. Giá đầu nành đang khá trì trệ, giao dịch quanh mức 10 USD/giạ trong suốt năm qua.

Trong các cuộc phỏng vấn với ABC News trên khắp miền đông Nebraska (một bang trồng đậu nành chủ lực của Mỹ), hàng chục nông dân nói rằng họ cảm thấy mình như những quân bài mặc cả giữa Mỹ và Trung Quốc.

Họ lo sợ một cuộc khủng hoảng tiềm tàng có thể tác động xấu đến vùng nông thôn nước Mỹ, bởi lịch sử cho thấy nông dân là đối tượng dễ bị tổn thương trong các cuộc chiến thương mại.

“Chúng tôi đang ở giữa cuộc suy thoái kinh tế tồi tệ nhất mà tôi từng chứng kiến trong 50 năm qua”, ông John Hansen, Chủ tịch Liên đoàn Nông dân Nebraska, phát biểu tại một cuộc họp.

“Nông nghiệp là nền tảng ở Nebraska và nhiều tiểu bang ở vùng Trung Tây. Nếu nông nghiệp thất bại, mọi thứ ở đây sẽ sụp đổ”, ông Don Schuller, một nông dân trồng ngô và đậu nành, bày tỏ.

Ở một số khu vực, những nông dân không thể bán đậu nành cho các nhà máy xay xát còn lo ngại rằng các kho chứa ngũ cốc sẽ ngừng mua đậu nành. Điều này sẽ chỉ khiến giá đậu nành tụt dốc nặng nề hơn.

Một số người sẽ đặt câu hỏi, chính quyền Tổng thống Trump đang làm gì trong lúc nông dân trồng đậu nành Mỹ hoảng loạn.

Hồi tháng 6, khi Trung Quốc bắt đầu ngừng mua đậu nành Mỹ, ông Trump từng tuyên bố: “Tôi giành được 80%, 85% phiếu bầu của nông dân. Tôi yêu quý họ. Tôi sẽ không bao giờ làm bất cứ điều gì tổn hại đến họ”.

Và hiện tại, chính quyền của ông đang cân nhắc chi 10 đến 14 tỷ USD để hỗ trợ nông dân vượt qua tác động của cuộc thương chiến. Tuy nhiên, tốc độ hành động của Nhà Trắng đang diễn ra khá chậm chạp.

Theo đưa tin từ Wall Street Journal, ông Trump có kế hoạch gặp Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Brooke Rollins vào cuối tuần qua để quyết định nguồn tiền cứu trợ nông dân. Một số nguồn tin cho biết Nhà Trắng đang xem xét sử dụng doanh thu từ thuế quan.

Giữa lúc đó, Trung Quốc chưa có dấu hiệu nhượng bộ. Trong một tuyên bố gần đây, phát ngôn viên Bộ Thương mại Trung Quốc He Yadong cho hay: “Về thương mại đậu nành, Mỹ nên có hành động tích cực để huỷ bỏ các mức thuế quan vô lý nhằm tạo điều kiện mở rộng quan hệ thương mại song phương”.