Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam, xuất khẩu cá ngừ các loại của Việt Nam tới thị trường EU trong quý II/2021 đạt 9,36 nghìn tấn với trị giá 45,05 triệu USD, tăng 43,9% về lượng và tăng 59,3% về trị giá so với quý I/2021; tăng 41,3% về lượng và tăng 50,1% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020. Tính chung nửa đầu năm 2021, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam tới thị trường EU đạt 15,87 nghìn tấn với trị giá 73,33 triệu USD, tăng 39,3% về lượng và tăng 31,6% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020, chiếm 15,2% về lượng và chiếm 15,1% tổng trị giá xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tới EU.

Cục Xuất Nhập khẩu, Bộ Công Thương cũng cho biết, giá xuất khẩu cá ngừ tới EU trong 6 tháng đầu năm 2021 đạt bình quân 4,62 USD/kg, giảm 0,27 USD/kg so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó giá xuất khẩu sang các thị trường Đức, Hà Lan và Bỉ giảm; giá xuất khẩu tới Italia, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha tăng so với cùng kỳ năm 2020. Cụ thể, giá xuất khẩu cá ngừ tới Đức nửa đầu năm 2021 giảm 1,07 USD/tấn so với cùng kỳ năm 2020, đạt bình quân 3,47 USD/kg. Giá xuất khẩu tới Bỉ giảm 0,79 USD/kg; giá xuất khẩu tới Rumani, Bungari, Hy Lạp, Ba Lan đều giảm so với thời điểm trước khi EVFTA có hiệu lực.

Nguyên nhân khiến giá xuất khẩu cá ngừ sang EU giảm một phần là do giá cá ngừ trên toàn cầu đang có xu hướng giảm trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ cá ngừ đóng hộp trên toàn cầu trong nửa đầu năm 2021 ở mức thấp hơn so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, ưu đãi thuế quan từ EVFTA là yếu tố quan trọng tạo nên lợi thế cạnh tranh cho xuất khẩu của Việt Nam. Ngay sau khi EVFTA có hiệu lực đã cho phép xóa bỏ thuế quan đối với các sản phẩm cá ngừ tươi sống, đông lạnh (trừ filet cá ngừ đông lạnh) và 11.500 tấn cá ngừ đóng hộp của Việt Nam.

Một số thị trường có kim ngạch xuất khẩu cá ngừ tăng trưởng trong 6 tháng đầu năm 2021 nhờ vào cả hai yếu tố tăng lượng xuất khẩu và tăng giá xuất khẩu như Italia, Tây Ban Nha,… Trong khi đó, một số thị trường có mức tăng trưởng mạnh mẽ nhờ vào tăng lượng xuất khẩu như Bungari (lượng tăng 289%, kim ngạch tăng 229%), Ba Lan (lượng tăng 989%, kim ngạch tăng 608,6%). Trong số các thị trường xuất khẩu lớn thì Hà Lan và Bỉ có ghi nhận sự sụt giảm trong 6 tháng đầu năm 2021, với kim ngạch lần lượt là 6,47 triệu USD và 5,51 triệu USD, giảm lần lượt 21,4% và 3,8% so với cùng kỳ năm 2020.

Thị phần cá ngừ của Việt Nam ở EU tăng nhờ EVFTA (Tỷ giá sử dụng trong bài: 1 EUR = 1,18052. Nguồn www.xe.com) Theo số liệu thống kê từ Eurostat, tổng nhập khẩu cá ngừ của EU trong 4 tháng đầu năm 2021 đạt 314 nghìn tấn với trị giá 1,29 tỷ EUR (tương đương 1,523 tỷ USD), giảm 12,7% về lượng và giảm 12% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó nhập khẩu cá ngừ của EU từ các thị trường ngoại khối chiếm 59,7% về lượng và chiếm 69,9% về trị giá, đạt 219,4 nghìn tấn với trị giá 820,7 triệu EUR (tương đương 968,9 triệu USD), giảm 15% về lượng và giảm 15% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020.

Trong 4 tháng đầu năm 2021, Việt Nam là thị trường ngoại khối cung cấp cá ngừ lớn thứ 8 của EU, chiếm 4,9% về lượng và chiếm 5,8% về trị giá, đạt 10,7 nghìn tấn với trị giá 47,5 triệu EUR, (tương đương 56,7 triệu USD), tăng 23,9% về lượng và tăng 22,9% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020 và cao hơn so với mức thị phần 4% về lượng của cùng kỳ năm trước - thời điểm EVFTA chưa có hiệu lực. Trong khi nguồn cung cạnh tranh lớn nhất đối với cá ngừ của Việt Nam tại EU ở khu vực ASEAN là Philippin lại có thị phần giảm mạnh. Kết quả này ghi nhận sự cố gắng đáp ứng các quy định IUU của thị trường EU để được hưởng các ưu đãi từ EVFTA đối với sản phẩm cá ngừ của Việt Nam.

Trong 4 tháng đầu năm 2021, giá nhập khẩu cá ngừ của EU từ các thị trường ngoại khối đạt bình quân 3,74 EUR/kg bằng với mức giá nhập khẩu bình quân cùng kỳ năm 2020. Mức giá nhập khẩu cá ngừ từ nội khối EU đạt bình quân 4,97 EUR/kg, giảm 0,02 EUR/kg so với cùng kỳ năm trước và cao hơn 1,23 EUR/kg so với giá nhập khẩu từ các thị trường ngoài EU. Riêng đối với Việt Nam, giá nhập khẩu cá ngừ của EU từ Việt Nam trong 4 tháng năm 2021 đạt bình quân 7,82 EUR/kg, giảm 0,78 EUR so với cùng kỳ năm 2020.

Theo nhận định của Cục Xuất nhập khẩu, trong nửa cuối năm 2021, mặt bằng giá cá ngừ thế giới nói chung và tại EU nói riêng dự kiến tiếp tục duy trì xu hướng tăng trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng và nhập khẩu cá ngừ của EU hồi phục trong khi nguồn cung cá ngừ của thế giới còn hạn chế. Tuy vậy, sức ép cạnh tranh và những quy định, rào cản kỹ thuật vẫn đang và sẽ tiếp tục gây khó khăn cho ngành cá ngừ Việt Nam. Các đối thủ cạnh tranh quốc tế nói chung và ngay cả một số thị trường sở tại châu Âu nói riêng, hiện đang có xu hướng đưa ra quy định, tiêu chí khắt khe hơn đối với cá ngừ nhập khẩu vào thị trường châu Âu - thị trường lớn thứ 2 về nhập khẩu cá ngừ Việt Nam.

Bên cạnh đó, các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam mặc dù được hưởng các ưu đãi thuế suất từ EVFTA nhưng mức giá cá ngừ EU nhập khẩu từ Việt Nam vẫn cao hơn so với nhập khẩu từ các nhà cung cấp khác. Đồng thời, các nhà nhập khẩu cá ngừ EU luôn ưu tiên nhập khẩu những sản phẩm cá ngừ trong nội khối EU cho dù có mức giá cao hơn. Đây là những thách thức lớn trong thời gian tới khi các doanh nghiệp muốn đẩy mạnh thị phần cá ngừ tại thị trường EU.

Trong những tháng cuối năm 2021, nhu cầu tiêu thụ tại EU đang có xu hướng hồi phục trở lại cộng với những ưu đãi đặc biệt về thuế quan từ EVFTA sẽ tiếp tục tạo thuận lợi cho các sản phẩm thủy sản của Việt Nam tăng thêm tính cạnh tranh tại thị trường EU. Tuy nhiên, diễn biến của dịch COVID-19 tại thị trường trong và ngoài nước cùng với những ảnh hưởng của thẻ vàng IUU sẽ tiếp tục là những yếu tố tác động lớn nhất đến xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường này. Hiện hoạt động sản xuất, nuôi trồng, chế biến thủy sản đang gặp rất nhiều khó khăn trong bối cảnh dịch bệnh đang lây lan mạnh tại hàng loạt địa phương trên cả nước. Do vậy, cần triển khai kịp thời các biện pháp hỗ trợ cần thiết cho việc phục hồi và duy trì ổn định sản xuất, xuất khẩu, hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua khó khăn và tận dụng tốt cơ hội thị trường trong thời gian tới.