Trả lời chất vấn của Đại biểu Lý Tiết Hạnh (Bình Định) về sự thay đổi mô hình hoạt động của lực lượng quản lý thị trường khi "nâng cấp" Cục Quản lý thị trường lên thành Tổng cục và chuyển quản lý các chi cục tại địa phương theo ngành dọc, thay vì địa phương quản lý như trước, Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết: Việt Nam có tốc độ phát triển kinh tế nhanh, hội nhập sâu rộng, đặt ra nhiều vấn đề quản lý nhà nước, bao gồm cả mô hình quản lý thị trường; trong khi đó hoạt động gian lận thương mại, hàng giả... giờ đây không chỉ ở một địa bàn cục bộ cấp xã, huyện, tỉnh nữa mà có phạm vi rộng hơn, liên tỉnh, liên vùng. Đặc biệt, với sự phát triển của công nghệ thông tin, Internet, mạng xã hội, thương mại điện tử, giờ đây Internet đang trở thành một kênh tiêu thụ hàng giả, hàng nhái, hàng lậu, hàng kém phẩm chất mà các lực lượng chức năng rất khó phát hiện và xử lý. Cách tổ chức lực lượng QLTT theo mô hình cũ bị giới hạn và chia cắt theo địa phương đã không còn theo kịp nhu cầu quản lý.

Chính vì vậy, việc tổ chức lực lượng QLTT theo mô hình tập trung, thống nhất từ Trung ương đến địa phương, bao gồm các Cục ở địa phương trực thuộc Tổng cục QLTT, Bộ Công Thương sẽ đáp ứng đòi hỏi trong bối cảnh mới. Mô hình tổ chức theo ngành dọc sẽ góp phần bảo đảm phát huy sức mạnh, hiệu quả hoạt động của lực lượng QLTT. Mặt khác,Tổng cục QLTT vẫn được kế thừa và phát triển từ tổ chức QLTT hiện có, bảo đảm thực hiện thống nhất trong quan hệ chỉ đạo, điều hành xuyên suốt; giữ ổn định, không phát sinh tăng đầu mối, biên chế, thực hiện hiệu quả nhiệm vụ kiểm tra, kiểm soát, đấu tranh chống các vi phạm về kinh doanh hàng hóa nhập lậu, hàng giả, hàng cấm, hàng kém chất lượng, chống gian lận thương mại và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh: Việc thành lập Tổng cục QLTT về bản chất chỉ là sự thay đổi mô hình quản lý. Công tác QLTT không tách rời với chính quyền địa phương và các lực lượng chức năng trên địa bàn. Biên chế công chức của QLTT trên địa bàn vẫn giữ nguyên. Nhiệm vụ chính của QLTT vẫn gắn liền và phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội và chống gian lận thương mại của tỉnh. Tại địa bàn, QLTT vẫn là lực lượng nòng cốt thực hiện phòng, chống, xử lý các hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu; sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm; hành vi vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm và gian lận thương mại. Trong công tác đảng, Tỉnh ủy là cấp trên, chỉ đạo cấp ủy Cục QLTT thực hiện nhiệm vụ chính trị của cấp ủy đảng, chính quyền địa phương. Tới đây, Bộ sẽ xây dựng quy chế phối hợp với các địa phương, gắn với mục tiêu cụ thể của địa phương; số hóa công tác quản lý thị trường để khắc phục hạn chế hiện nay.Trả lời thêm về thời điểm “chín muồi” cho công tác số hóa của đại biểu Lý Tiết Hạnh, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định: Đẩy mạnh số hóa, ứng dụng CNTT trong công tác QLTT nằm trong tổng thể chung kế hoạch ứng dụng và triển khai Chính phủ điện tử của Bộ Công Thương. Đúng như câu hỏi của đại biểu, với đặc thù phải xử lý nhanh, chính xác, kịp thời của QLTT thì chỉ có ứng dụng mạnh CNTT, số hóa các hoạt động thì mới đáp ứng được đòi hỏi thực tiễn.

Trong khi đó, theo quy định hiện nay, nếu hàng hóa vận chuyển trên đường không có chứng từ, hóa đơn bằng giấy chứng minh nguồn gốc sẽ là vi phạm và bị xử phạt. Đây là một bất cập lớn kéo dài nhiều năm qua vì bộ chứng từ gốc chỉ có một, trong khi hàng hóa có thể không được vận chuyển trên cùng một chuyến hoặc cùng một lúc. Để giải quyết vấn đề này, Bộ Công Thương sẽ xây dựng và triển khai hệ thống chứng từ điện tử hàng hóa đi đường. Hệ thống này sẽ cho phép thương nhân lựa chọn phương thức chứng từ điện tử thay cho chứng từ giấy. Với chứng từ điện tử, QLTT sẽ kiểm tra trên mạng; giải quyết được bất cập về vấn đề chứng từ giấy theo hàng cho doanh nghiệp cũng như tránh được gian lận thương mại, không thể quay vòng được như chứng từ giấy.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng cũng cho rằng, công tác kiểm tra, xử phạt hiện nay của lực lượng QLTT còn nhiều bất cập. Trong một ngày, lực lượng QLTT xử phạt hàng nghìn vụ vi phạm trên toàn quốc. Tuy nhiên, công tác báo cáo, thống kê về tình hình xử phạt chỉ bằng thủ công dẫn đến việc xử phạt vẫn còn bị trùng lặp về thương nhân hoặc hành vi. Việc số hóa công tác báo cáo kiểm tra, xử phạt sẽ giúp Bộ theo dõi tức thời cũng như sẽ công khai các hành vi vi phạm, đặc biệt sẽ giúp cảnh báo các hành vi gian lận thương mại, hàng giả trên cả thị trường; giúp người dân, doanh nghiệp sớm nhận dạng hành vi vi phạm, sản phẩm bị làm giả kịp thời; từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động quản lý nhà nước nói chung cũng như công tác QLTT nói riêng.

Mặc dù điều kiện cơ sở vật chất, hạ tầng CNTT hiện nay còn gặp khó khăn, nhưng Bộ Công Thương sẽ ưu tiên triển khai các hoạt động, ứng dụng trên để đổi mới phương thức, cách thức QLTT với mô hình mới