Chia tách dự án điện mặt trời lớn nhất Đông Nam Á

Theo thông tin nhận được, Tập đoàn Xuân Cầu và Tập đoàn B.Grimm Power của Thái Lan đã chia tách Dự án điện mặt trời Đầu Tiếng - Tây Ninh (DTE), dự án điện mặt trời lớn nhất Đông Nam Á. Đây là dự án ban đầu được hai bên cùng nhau hợp tác đầu tư với số vốn đầu tư hơn 9.100 tỉ đồng.

Dự án điện mặt trời Đầu Tiếng - Tây Ninh (DTE) đã được chia tách thành hai dự án nhỏ hơn, qua đó thay đổi cấu trúc sở hữu hồi đầu tháng 7 vừa qua do mỗi bên có kế hoạch tài chính riêng.

Cụ thể, dự án DTE (420 MW) sẽ được chia tách thành DTE 1 (180 MW) và DTE 2 (240 MW).

B.Grimm thực tế sở hữu 55% cổ phần DTE, tương ứng 231 MW. Do đó, công ty Thái sẽ nắm 96,25% cổ phần tại DTE 2. Lượng cổ phần còn lại và dự án DTE 1 thuộc về Tập đoàn Xuân Cầu.

B.Grimm Power đầu tư vào dự án Điện mặt trời Dầu Tiếng – Tây Ninh từ năm 2018, trong chiến lược mở rộng đầu tư vào lĩnh vực năng lượng tái tạo của Tập đoàn B.Grimm tại Việt Nam.

Cơ cấu sở hữu cổ phần của B.Grimm Power trước và sau chia tách tại dự án Điện mặt trời Dầu Tiếng

Cụ thể, tháng 6/2018, công ty của Thái Lan đã chi khoảng 34 triệu USD để mua Công ty Điện mặt trời Việt Thái, doanh nghiệp sở hữu 55% cổ phần dự án Điện mặt trời Dầu Tiếng – Tây Ninh. Đây là tổ hợp điện mặt trời lớn nhất Đông Nam Á khi đó với quy mô đầu tư khoảng 9.100 tỷ đồng.

Tổ hợp điện mặt trời Dầu Tiếng - Tây Ninh bao gồm 2 nhà máy Dầu Tiếng 1 và Dầu Tiếng 2 đã chính thức đưa vào vận hành thương mại, hòa lưới điện quốc gia từ cuối năm 2019. Cụm nhà máy đi vào hoạt động sẽ cung cấp lên lưới điện quốc gia khoảng 688 triệu kWh mỗi năm. Ước tính, bằng khoảng mức tiêu thụ điện hàng năm của gần 320.000 hộ gia đình Việt Nam.

Động thái chia tách dự án Điện mặt trời Dầu Tiếng - Tây Ninh diễn ra không lâu sau khi Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) thông qua khoản vay 160,5 triệu USD cho dự án DTE 2 (hiện do B.Grimm Power nắm giữ hơn 96% cổ phần).

Ngoài Điện mặt trời Dầu Tiếng, B.Grimm hiện cầu đầu tư vào dự án Điện mặt trời Hòa Hội, Phú Yên (công suất 257 MW). Tại dự án này B.Grimm sở hữu 80%, 20% thuộc về đối tác Tập đoàn Trường Thành.

Nhộn nhịp các dự án điện mặt trời được chuyển nhượng

Sẽ không có gì đáng bàn ở đây, nếu B.Grimm Power của Thái Lan sở hữu một vài dự án Điện mặt trời tại Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian ngắn, nhiều nhà đầu tư đến từ Thái Lan, Philippines, Trung Quốc,... đã trở thành những ông chủ mới của các dự án điện mặt trời ở Việt Nam. Thông qua hình thức liên doanh, chuyển nhượng cổ phần với doanh nghiệp Việt Nam, các tập đoàn nước ngoài đã sở hữu hàng chục dự án điện mặt trời, điện gió và hưởng mức giá ưu đãi khoảng 2.000 đồng một kWh trong 20 năm.

Trong số các nhà đầu tư ngoại tham gia lĩnh vực năng lượng tái tạo ở Việt Nam, các tập đoàn Thái Lan là bên hứng thú hơn cả. Trong đó, Tập đoàn Super Energy Corporation (SEC) là cái tên đầu bảng, với danh mục 10 dự án cả điện mặt trời và điện gió có tổng công suất 287MW, 9 trong số đó mua lại từ các nhà đầu tư trong nước. SEC cũng từng đạt thoả thuận mua lại 4 dự án điện mặt trời Lộc Ninh (Bình Phước) với tổng công suất 750MW của Tập đoàn Hưng Hải.

Ngoài ra, còn phải kể đến Eastern Power Group, Gulf Energy Development, B.Grimm Power, Sermsang International cũng đã chi nhiều trăm triệu USD để mua lại hàng chục dự án điện tái tạo ở Việt Nam.

Các nhà đầu tư đến từ Đông Á cũng dành nhiều chú ý với thị trường Việt Nam. Ngày 14/5 vừa qua, CTCP Điện gió Trung Nam đã bán 35,1% cổ phần cho Hitachi Sustainable Energy, thành viên của Tập đoàn Hitachi. Cũng tới từ Nhật Bản, Renova Inc đã mua lại 40% cổ phần trong bộ đôi nhà máy điện gió Phong Nguyên và Phong Huy ở Quảng Trị từ CTCP Xây lắp Điện I.

Tại Khánh Hoà, CTCP Đầu tư và Kinh doanh Golf Long Thành đã bán 70% cổ phần trong bộ đôi dự án điện mặt trời KN Cam Lâm và Cam Lâm BN cho Hanwha Energy Corporation Singapore Pte Ltd - thành viên của Hanwha Group đến từ Hàn Quốc.

Dù kín tiếng hơn, song một số nhà đầu tư Trung Quốc cũng đã tích cực M&A dự án điện tái tạo trong nước. Vina Solar Technology, bên cạnh vai trò doanh nghiệp FDI hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất tấm pin mặt trời, năm 2019 đã mua lại dự án điện mặt trời VSP Bình Thuận 2. Cũng trong năm 2019, Reonyuan Power Singapore - công ty con của Ningbo Boway Alloy Material - một tập đoàn Trung Quốc hoạt động trong lĩnh vực vật liệu hợp kim đã mua lại dự án điện mặt trời HCG Tây Ninh công suất 100MW.

Các dự án điện mặt trời tại Việt Nam thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài.

Các đối tác từ Ả Rập Xê Út, Philippines... như ACWA, AC Energy cũng sở hữu nhiều dự án điện mặt trời ở Việt Nam thông qua hình thức mua cổ phần, liên doanh.

Ngoài ra, ở Việt Nam hiện có một đội ngũ doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, khảo sát, làm thủ tục cấp phép, đầu tư dự án năng lượng tái tạo. Họ được gọi với cái tên "nhà phát triển dự án". Sau khi hoàn thành các thủ tục đầu tư dự án, doanh nghiệp sẽ kêu gọi nhà đầu tư, chuyển nhượng cổ phần để triển khai thực hiện.

Hiện tượng trên dẫn tới không ít lo ngại về vấn nạn “xin - cho”, trục lợi chính sách, thậm chí ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng.

Giải thích về hiện tượng này, ông Hoàng Tiến Dũng - Cục trưởng Cục Điện lực và năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho rằng, việc chuyển nhượng toàn bộ hoặc một phần dự án điện mặt trời, điện gió là "bình thường theo cơ chế thị trường".

Ông Dũng nói, Luật Đầu tư hiện cho phép chuyển nhượng dự án cho nhà đầu tư nước ngoài đáp ứng đủ các điều kiện chuyển nhượng dự án thuộc ngành nghề có điều kiện. Tuỳ quy mô dự án, Sở hoặc Bộ Kế hoạch & Đầu tư sẽ thụ lý việc giải quyết chuyển nhượng dự án, thay đổi cổ đông.

Ở các dự án năng lượng (than, khí) theo hình thức BOT, thường hồ sơ đầu tư yêu cầu có bảo lãnh Chính phủ trong triển khai dự án, nhưng với các dự án năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) thì hoàn toàn không có bảo lãnh Chính phủ. "Và đây chính là điểm thu hút đầu tư vào ngành điện", Cục trưởng Cục Điện lực & năng lượng tái tạo đánh giá. 

Ông phân tích, các tập đoàn năng lượng lớn trên thế giới ít khi trực tiếp đi phát triển dự án để giảm rủi ro, thời gian và chi phí ở giai đoạn đầu như đền bù giải phóng mặt bằng, xin phê duyệt của các chính quyền...

Mặt khác, các nhà đầu tư nước ngoài có tiềm lực tốt về vốn, công nghệ, kinh nghiệm đầu tư, vận hành nhà máy. Họ thường đầu tư vào các dự án quy mô công suất lớn hoặc gom nhiều dự án quy mô công suất nhỏ, nhằm giảm chi phí vận hành chung. "Sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài sẽ mang lại lợi ích tổng thể tốt hơn cho nhà đầu tư và xã hội", ông Dũng nói thêm. 

Thu hút đầu tư nhưng phải sàng lọc, lựa chọn

Theo dự thảo Đề án Quy hoạch điện VIII đang được Bộ Công Thương hoàn chỉnh, giai đoạn 2021-2045 cần khoảng 3 triệu tỷ đồng đầu tư cho năng lượng tái tạo, tương đương 130 tỷ USD, hay bình quân 5,2 tỷ USD mỗi năm.

Đây là nguồn vốn rất lớn. Bên cạnh nguồn nội lực của doanh nghiệp và vốn tín dụng của ngân hàng trong nước, thì việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài là rất cần thiết. Tuy nhiên, cần chọn lọc nhà đầu tư có năng lực (cả trong và ngoài nước), song song với đó là cần cân nhắc về tác động an ninh quốc phòng đối với vị trí, cũng như việc chuyển nhượng dự án.

Loại bỏ cơ chế xin - cho, chọn lọc các nhà đầu tư lành mạnh sẽ giúp cắt giảm chi phí trung gian, bớt đi gánh nặng bao tiêu cho EVN; thứ hai, bản chất nhà đầu tư là tìm kiếm lợi nhuận, nên miễn ai mua giá cao là họ bán, không quan trọng bên mua đến từ đâu, dẫn đến nguy cơ đối với an ninh quốc gia, gồm an ninh năng lượng, an ninh môi trường và an ninh quốc phòng.

Về an ninh năng lượng, trên thực tế, với mục tiêu đảm bảo đủ nguồn phát, Việt Nam trước nay luôn mở cửa chào đón nhà đầu tư ngoại. Bởi vậy không có quy định về hạn chế tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên trong bối cảnh nhu cầu về năng lượng của Việt Nam ở trung và dài hạn tiếp tục tăng cao, việc cân đối, tránh để một quốc gia khác nắm thị phần quá lớn trong lĩnh vực năng lượng là vấn đề cần đặt ra. 

Đối với an ninh quốc phòng, các dự án năng lượng tái tạo sử dụng diện tích đất/biển rất lớn, từ vài chục đến hàng nghìn, thậm chí nhiều chục nghìn ha. Có những dự án được lập ở vùng nhạy cảm như biên giới, cửa biển và cấp đất/biển trong suốt hàng chục năm trời rõ ràng là nguy cơ đối với an ninh quốc phòng. Trong khi đó, việc cấp phép dự án dễ dãi và chưa có các điều kiện hạn chế chuyển nhượng dự án/ cổ phần dự án ở các địa phương nhạy cảm rõ ràng là lỗ hổng cần vá sớm nhất có thể.

Theo GS.TSKH Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài (VAFIE), các quốc gia trên thế giới ngày càng gắn liền phát triển năng lượng với an ninh quốc phòng. Việt Nam cũng phải tỉnh táo trong quá trình lựa chọn nhà đầu tư. Các dự án phải tuân theo tiêu chí an ninh quốc phòng của từng địa phương. 

“Trước đây, Ban Bí thư đã có chỉ thị rất rõ ràng về nơi nào được đưa nhà đầu tư nước ngoài đến, nơi nào bị cấm. Nay cũng phải như vậy. Cần định danh cụ thể, làm rõ dự án nào thì người nước ngoài được tham gia và nắm bao nhiêu phần trăm, dự án nào cần đảm bảo quyền kiểm soát của Việt Nam. Việc núp bóng nước ngoài là vấn đề hiện hữu, nhức nhối. Tuy nhiên, tôi cho rằng nếu làm quyết liệt, chúng ta hoàn toàn làm được để đảm bảo an ninh quốc phòng”, GS.TSKH Nguyễn Mại bày tỏ quan điểm.

Ông nhấn mạnh thêm rằng, các quy định này cần được đưa vào văn bản quy phạm pháp luật cấp Nghị định, căn cứ trên các luật hiện hành. Nghị định này không sợ vi phạm cam kết WTO hay các FTA, nếu được xây dựng công khai, minh bạch sẽ là cơ sở quan trọng để thu hút đầu tư cả trong và ngoài nước, hạn chế tối đa tình trạng xin cho, thiếu kiểm soát chất lượng nhà đầu tư như hiện nay. 

Hoa Trần (t/h)

Xem thêm: Sở KH&ĐT tỉnh Quảng Trị chấp thuận cho Licogi 13 chuyển nhượng dự án điện mặt trời