Nạn bán ô tô 'bia kèm lạc' lan nhanh

Dịch bệnh cùng chiến sự căng thẳng giữa Ukraine - Nga đang khiến thị trường xe hơi Việt Nam trải qua những ngày tháng chưa từng có. Gần như toàn bộ những mẫu xe trên thị trường đều chịu cảnh bán "bia kèm lạc". 

Anh Long (Hai Bà Trưng, Hà Nội) chia sẻ với PV: "Tôi có đặt mua 1 chiếc Toyota Raize với giá tạm tính 555 triệu hồi tháng 3/2022 tại Toyota Hoàn Kiếm. Tuy nhiên, nhân viên bán hàng cho biết xe hiện khá ít nên nếu không có "tác động" thì phải đến tháng 11/2022 mới có thể nhận xe. Nhưng nếu anh mua thêm khoảng 50 triệu phụ kiện thì có thể được nhận xe sớm sau 2 tháng". 

Hiện tôi đang tham khảo thêm nhiều nguồn thông tin trước khi đưa ra quyết định vì với 50 triệu đồng cho chiếc xe hơn 500 triệu thì khá vô lý, anh Long băn khoăn.

Phản hồi về việc hãng có kiểm soát để diễn ra thực trạng trên hay không, Toyota Việt Nam cho biết hãng không có chủ trương ép khách mua thêm phụ kiện mà theo nguyên tắc đến trước được phục vụ trước. "Toyota Việt Nam yêu cầu tất cả các đại lý tuân thủ chính sách này để bảo vệ quyền lợi của khách hàng. Chúng tôi sẽ tiếp nhận phản ánh của khách hàng (qua số 18001524) và có biện pháp xử lý nếu phát hiện bất kỳ vi phạm nào từ đại lý", đại diện liên doanh ô tô Nhật Bản cho biết thêm. Đây không phải lần đầu hãng xe Nhật phản hồi với nội dung tương tự.

Thực trạng đáng lo này không còn là riêng vấn đề của một hãng xe nào, mà có thể xảy ra ở bất cứ đại lý nào, miễn là mẫu xe đó được khách hàng quan tâm. Nhiều đại lý Hyundai bán Santa Fe, Tucson hay Creta kèm thêm phụ kiện từ 20 - 100 triệu đồng. Đại lý Ford cũng không ngoại lệ khi dòng bán tải Ranger hiện cũng 'kênh' thêm 20 - 60 triệu đồng tiền phụ kiện. 

Trong những năm qua, phần lớn khách hàng than phiền về tình trạng chèn ép này chỉ dừng lại ở những lời nói. Sau đó, họ vẫn chấp nhận bỏ thêm tiền để mang xe về. Đó là lý do mà tình trạng này vẫn tồn tại trong thời gian dài tại các đại lý.

Quyền lợi người tiêu dùng đang bị xâm phạm

Nhận định về sự việc trên, Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch công ty Luật SB Law cho biết: “Bia kèm lạc” là cụm từ được nhiều khách hàng dùng để chỉ về việc mua ô tô nhưng phải mua kèm thêm gói phụ kiện để được nhận xe sớm. Tình trạng ép khách hàng mua xe, nhận xe sớm kèm theo gói phụ kiện có giá vài chục đến vài trăm triệu đồng của các đại lý xe ô tô xuất hiện trong mấy năm gần đây, đặc biệt là vào dịp cuối năm khi nhu cầu mua bán, đi lại của người dân tăng cao.

Các đại lý bán xe ô tô như những con buôn, cố gắng gia tăng lợi nhuận bằng nhiều chiêu trò. Các hãng khẳng định không có chủ trương này, chính các đại lý đã tìm các kẽ hở về việc quản lý bán hàng và hạn chế nguồn cung để "chèn ép" khách hàng, nhất vào những đợt có những mẫu xe "hot" mới ra trên thị trường.

Bên cạnh đó, cũng là chiêu “mua bia kèm lạc” nhưng một số đại lý lại không ghi trong hợp đồng đặt cọc mà chờ tới thời điểm giao xe mới thông báo mức giá gói phụ kiện. Mặt khác, đến thời điểm giao xe, khách hàng cũng chưa chắc có xe. Có nghĩa là đến thời điểm giao xe, nếu đại lý áp dụng gói phụ kiện 40 - 50 triệu đồng thì đại lý ra thông báo, khách hàng đồng ý thì ký hợp đồng chính thức (chấp nhận mua gói phụ kiện). Còn không chấp nhận thì trả lại tiền cọc.

Mới đây, một hãng xe đã quyết định đưa ra khuyến cáo tới khách hàng. Họ khẳng định chiêu trò này không phải là chủ trương của nhà sản xuất và hứa hẹn yêu cầu tất cả các đại lý thuộc hãng phải tuân thủ chính sách để bảo vệ quyền lợi của khách hàng, ai đến trước phục vụ trước, nếu không sẽ bị phạt. Tuy nhiên, trên thực tế tại Việt Nam chưa thấy trường hợp đại lý nào bị “xử lý” vì phương thức bán hàng này.

Theo quan điểm của tôi, với những sự kiện nêu trên, quyền lợi của người tiêu dùng đang bị xâm phạm bởi hiện tượng này.

Ở góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Thanh Hà cho biết: Quy định và chế tài xử phạt đối với vấn đề bán ô tô “bia kèm lạc” hiện không phải là không có, tuy nhiên để được xử lý thì còn phụ thuộc vào hành vi trên đang ở mức độ nào, có đầy đủ các yếu tố cần phải xử phạt hay không.

Hiện nay, các đại lý thường không bị xử phạt bởi hãng và đại lý là hai thực thể kinh doanh độc lập; giá xe trên thị trường chịu sự chi phối của quy luật cung-cầu; giao dịch dân sự của hai bên là thuận mua vừa bán, thống nhất ý chí. Nếu khách hàng không đồng ý, khách hàng có thể lựa chọn không mua.

Đạo đức kinh doanh cần được đặt lên hàng đầu

Để người dân mua ô tô không phải rơi vào cảnh “bia kèm lạc”, luật sư Nguyễn Thanh Hà nêu ra 4 giải pháp:

Thứ nhất, các đại lý bán xe ô tô cần xem xét lại về đạo đức kinh doanh, đạo đức bán hàng để tạo nên uy tín cho hãng cũng như cho doanh nghiệp mình. Các đại lý không nên thấy lợi nhuận trước mắt mà có thể mất đi rất nhiều khách hàng trong tương lai.

Thứ hai, các chế tài của các quy định pháp luật về việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, xử lý vi phạm hành chính cần phải được tăng tính răn đe, triển khai đồng bộ và rộng rãi hơn nữa. Các cơ quan chức năng khi có đơn tố cáo, trình báo của người dân cần tiến hành ngay lập tức xem xét và đánh giá các hành vi của đại lý xem có đầy đủ các căn cứ để chứng minh vi phạm quyền lợi người tiêu dùng và phải chịu chế tài xử phạt hành chính hay không.

Thứ ba, các phương tiện truyền thông cần đưa tin rộng rãi lên án hành vi bán ô tô “bia kèm lạc” hơn nữa, để từ đó tác động đến đạo đức của người bán, phổ biến rộng rãi về chế tài pháp luật đối với các hành vi trên, làm bàn đạp để các đại lý thay đổi hành vi của mình mà không dám tái phạm hay đưa ra các chính sách tương tự nhằm xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng.

Thứ tư, khách hàng khi đi mua xe cần tỉnh táo để không bị cuốn vào chiêu thức bán hàng bia kèm lạc. Thay vào đó, người mua xe có thể không mua phụ kiện, nhưng phải chấp nhận đợi giao xe lâu, và khách thì không thể biết được liệu mình có phải là “đến trước, phục vụ trước” như hãng phân trần. Lựa chọn khả dĩ hơn, là mua xe khác.

Ngoài ra, người mua xe cũng không nên đổ dồn nhu cầu vào những giai đoạn nhạy cảm như khi xe mới ra mắt, cận Tết… Nếu nhu cầu không cao, đại lý không có cớ bán thêm phụ kiện. Ví như Toyota Fortuner trước đây, mẫu xe nhập Thái từng kênh giá cao điểm hơn 100 triệu đồng lúc ra mắt, nhưng sau đó giảm nhiệt khi nguồn cung tốt hơn, giá về mức niêm yết, thậm chí đại lý tặng thêm phụ kiện để đẩy hàng.