Trong suốt năm 2021, các ngân hàng trung ương và hầu hết các ngành kinh tế đều cho rằng những yếu tố như lạm phát gia tăng hay tăng trưởng chậm,... chỉ là tạm thời. Các nút thắt trong chuỗi cung ứng sẽ được gỡ bỏ, giá năng lượng sẽ quay trở lại bình thường và công nhân ở các nước phát triển sẽ quay trở lại làm việc. Và khi năm 2021 chuẩn bị khép lại thì công chúng và cả các ngân hàng trung ương đang cảm thấy hy vọng đó thật khó khăn trở thành hiện thực.

Năm 2011, lạm phát tại Anh đã đạt mức 5,2% do giá hàng hoá tăng cao nhưng ngân hàng Trung ương Anh vẫn giữ mức lãi suất ở mức thấp. Tuy nhiên, tại khu vực sử dụng đồng tiền chung Euro, Ngân hàng Trung ương Châu Âu đã tăng mức lãi suất và khiến nền kinh tế của khối này bị suy thoái. Do vậy năm 2022 nếu giá năng lượng vẫn lên cao nhưng lạm phát sẽ giảm nếu ngân hàng không tăng mức lãi suất.

Tuy nhiên, việc so sánh với những năm đầu thập niên 2010s là khập khiễng. Những tại hoạ của nền kinh tế toàn cầu vào năm 2021 không chỉ do nguồn cung bị gián đoạn, (chẳng hạn như do dịch Covid-19 bùng phát khiến các nhà máy ở Việt Nam phải đóng cửa) mà còn do nhu cầu tiêu dùng cũng dư thừa.

Kích thích tài chính và tiền tệ ồ ạt, kết hợp với việc giãn cách xã hội trong một thời gian dài đã khiến người tiêu dùng thích các loại hàng hoá từ máy chơi game đến giày tennis. Mùa hè năm 2021 cho thấy chi tiêu của người Mỹ cho những đồ thể thao cao hơn 7% so với những năm trước đại dịch.

Ở các quốc gia khác, chỉ xảy ra tình trạng thiếu hụt hàng hoá do nhu cầu cao hơn mức bình thường đối với những đồ người tiêu dùng quan tâm. Để nền kinh tế trở lại ổn định hơn, người tiêu dùng cần chi tiêu nhiều hơn vào các loại dịch vụ như ăn uống tại nhà hàng hoặc đi du lịch.

Nhưng trớ trêu thay, các nền kinh tế đang trong tình trạng thiếu hụt lao động cho các ngành dịch vụ. Tiền công trong ngành này đang có xu hướng tăng. Nhiều nhà kinh tế hy vọng người lao động sẽ quay trở lại làm việc khi có sự trợ cấp cho thị trường lao động như chương trình bảo hiểm thất nghiệp.

Để lạm phát chỉ là tình huống tạm thời thì việc tăng lương và tăng giá cả  có lẽ phải được giảm xuống.

Nhiều nhà hoạch định chính sách tiền tệ đang lo lằng về việc tiền lương tiếp tục tăng cao do người lao động lo ngại lạm phát sẽ cao hơn. Nhiều nước phát triển đã không chứng kiến vòng xoáy về giá cả từ những năm 1970. Và trong nền kinh tế thiếu sự thống nhất thì người lao động có có thể đòi hỏi mức lương cao.

Lo ngại về việc lạm phát sẽ tăng cao hơn, thì giờ đây công việc của các ngân hàng trung ương sẽ khó khăn hơn rất nhiều vì họ phải giữ lạm phát ở mức mục tiêu mà không phải hy sinh nhiều việc làm.

Các thị trường mới nổi đã quen với việc đánh đổi đau đớn giữa tăng trưởng và lạm phát, còn các nước đã phát triển và lớn mạnh không phải đối mặt với điều này từ nhiều thập kỷ nay. Trong số các nước giàu có, ngân hàng trung ương Anh là cơ quan có chính sách thắt chặt gần nhất, được đảm bảo bởi các điều kiện kinh tế cơ bản.

Mặc dù lạm phát sẽ vẫn ở mức cao trong những tháng đầu của năm 2022, các ngân hàng trung ương cho rằng phải mất một năm rưỡi để lãi suất cao hơn mới có thể tác động đối với nền kinh tế. Trước đây, các yếu tố để giữ tỷ lệ toàn cầu và lạm phát ở mức thấp như thay đổi nhân khẩu học, bất bình đẳng, nhu cầu tào cầu về an toàn tài sản đã tự chứng minh mình vào thời điểm đó.

Việc cắt giảm tài khoá sắp xảy ra ở nhiều quốc gia sẽ giúp hạ nhiệt các nền kinh tế. Anh đã công bố các đợt tăng thuế lớn, hay tổng thống Joe Biden đang đề suất với Quốc hội để thông qua các dự luật chi tiêu. Hay tốc độ tăng trưởng chậm hơn Trung Quốc, do nước này đang phải vật lộn với tình trạng suy thoái của thị trường bất động sản, có thể lan ra toàn cầu.
Trên hết, đại dịch Covid-19 vẫn chưa kết thúc. Sự lây lan nhanh và khó lường của vi-rút vẫn có thể phá vỡ nền kinh tế một lần nữa nếu khả năng miễn dịch suy giảm hoặc xuất hiện thêm các biến thể mới có thể kháng vắc-xin.

Đối với các chuỗi cưng ứng, nó cũng chỉ có ở giới hạn, thế giới không thể lặp lại phương pháp cũ khi duy trì tăng trưởng kinh tế bằng cách sử dụng các biện pháp nhằm kích thích nhu cầu chi tiêu của người tiêu dùng sang hàng hoá. Thay vào đó, các ngân hàng trung ương sẽ phải cắt giảm mức chi tiêu với việc để mức lãi suất cao hơn để tránh lạm phát khó kiểm soát, bởi vì nguồn cung hiện nay của nền kinh tế thích ứng với các mô hình và hoạt động rất khác so với những năm 2010.

Nếu tình hình không trở lại bình thường vào năm 2022, thì rất có khả năng nền kinh tế thế giới sẽ phải trải qua một sự điều chỉnh đau đớn.

                                                                        Thu Hằng (theo The Economist)