Ngôi làng độc nhất vô nhị trên thế giới này nằm sâu trong góc phía đông nam của hòn đảo Evia thuộc Hy Lạp, bên trên một mê cung các khe núi hình xoắn ốc hướng về phía biển Aegean, một ngôi làng nhỏ bé tên Antia tọa lạc trên sườn núi Ochi. Ngôi làng này nằm ở một nơi hẻo lánh đến mức không có mặt ở trên Google Maps. Nơi đây cũng không có khách sạn hay nhà hàng trong vòng bán kính 40km

Sfyria chỉ được thế giới bên ngoài biết đến vào năm 1969, khi một chiếc máy bay rơi ở vùng núi phía sau làng Antia. Một đoàn tìm kiếm cứu nạn được phái đến để tìm viên phi công mất tích và họ đã vô cùng ngạc nhiên lẫn thích thú khi nghe những người chăn cừu phát ra hàng loạt thanh âm khó hiểu vang vọng khắp hẻm núi.

Vì ở một nơi xa xôi, không được ánh sáng sáng văn minh của con người hiện đại soi rọi nên những người dân ở đây chỉ có thể giao tiếp và truyền tin tức đi xa bằng cách huýt sáo. Và với độ lan truyền lớn của tiếng huýt sáo này mà những người dân ở khoàng cách xa vẫn có thể giao tiếp với nhau mà không cần bộ đàm hay điện thoại.

Suốt 2.500 năm nay, những cư dân của ngôi làng trên sườn núi Antia, nằm ở phía Đông – Nam hòn đảo Evia của Hy Lạp đã sử dụng sfyria. Không ai còn nhớ chính xác bằng cách nào và vào lúc nào dân làng bắt đầu sử dụng sfyria. Các nhà ngôn ngữ lý giải từ sfyria xuất phát từ styrizo trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là "huýt sáo".. Được biết, sfyria là một loại ngôn ngữ Hy Lạp thể hiện bằng tiếng huýt sáo, trong đó những chữ cái và âm tiết phù hợp với âm điệu và tần số đặc trưng. Do sóng âm của tiếng huýt sáo khác với giọng nói, những thông điệp thể hiện qua sfyria có thể lan xa tận 4km đến các thung lũng, hay độ lan truyền gấp 10 lần tiếng hét.

Một số cư dân đoán rằng nó đến từ những người lính xứ Ba Tư, những người tìm cách trú ẩn ở vùng núi khoảng 2.500 năm trước. Những người khác tuyên bố ngôn ngữ được phát triển trong thời gian Byzantine như là một cách bí mật để cảnh báo chống lại mối nguy hiểm từ các làng đối thủ và xâm nhập những tên cướp biển.

Thậm chí có ý kiến cho rằng ở Athens cổ đại, họ đăng những người chơi huýt sáo từ Antia lên đỉnh núi như những người gác để họ có thể báo hiệu một cuộc tấn công sắp xảy ra trên đế quốc.

Với nơi xa xôi, không có ánh sáng văn minh soi rọi, việc huýt sáo truyền tin ở Antia tỏ ra rất hữu dụng trong một thời gian dài. Đường sá, nước và điện chỉ đến được đây khoảng 30 năm trước và cho đến nay vẫn chưa có dịch vụ điện thoại di động".

Yiannis Tsipas, một người chăn dê 50 tuổi và là người biết huýt sáo đàm thoại trẻ nhất ở làng, nói: "Cho đến năm 1997, chỉ có một chiếc điện thoại duy nhất ở Antia của một người làng tên là Koula, vì vậy một khi ai đó đi Athens, họ gọi vào đây và thông báo đến nơi an toàn. Và Koula huýt sáo truyền tin này đến gia đình của người đó".

Ngôn ngữ sfyria cũng giúp cho đôi lứa yêu nhau. Một phụ nữ kể lại: "Một đêm nọ, một thanh niên kẹt trong núi với những con cừu của mình do tuyết rơi dày đặc. Anh ta biết rằng ở một nơi nào đó quanh đây có một cô gái cũng bị kẹt với những con dê của mình.

Anh ta bèn tìm một cái hang, nhóm một đống lửa và huýt sáo mời cô gái đến cùng sưởi ấm. Cô gái đến, và đó là cách mà cha mẹ tôi phải lòng nhau".
Mỗi tiếng huýt sáo tương ứng với một chữ trong bảng chữ cái. Khi đặt chúng theo thứ tự sẽ tạo thành một từ. Theo cách này, họ có thể trò chuyện và hiểu lẫn nhau.

Theo Dimitra Hengen, một nhà ngôn ngữ học người Hy Lạp đã đến Antia trong thời gian gần đây, sfyria là một loại ngôn ngữ Hy Lạp thể hiện bằng tiếng huýt sáo, trong đó những chữ cái và âm tiết phù hợp với âm điệu và tần số đặc trưng.

Tuy nhiên, cách đây vài thập niên, dân số của Antia đã giảm từ 250 người xuống còn 37 người, gồm đa số là những người già bị rụng răng. Họ không còn huýt sáo với âm giọng sắc bén nữa.Trong khi nhiều người biết huýt sáo ở đây theo định luật tự nhiên, già rồi chết hay mất hết răng, những người trẻ lại tìm cách bỏ làng đến thành phố sinh sống. Ngày nay, chỉ còn 6 người trên hành tinh có thể "nói" được thứ ngôn ngữ như tiếng chim hót này. Tại Antia, những người còn biết được loại ngôn ngữ này không biết truyền lại cho ai vì con cái của họ đã xuống núi tìm sinh kế nơi đô thị. "Khi còn là một cô gái, tôi có thói quen đi trong đêm tối với chiếc khăn che mặt phủ xuống từ trên đầu. Lúc đó, vừa đi tôi vừa huýt sáo vang khắp núi rừng... Còn hiện giờ thật xấu hổ khi không còn răng để thể hiện việc truyền thông tin này nữa", bà Zografio Kalogirou, 70 tuổi, người làng Antia, cho biết.

Vì vậy, vào năm 2010, những người già của làng đã tìm cách hồi sinh ngôn ngữ đang chết dần này bằng cách thiết lập Tổ chức văn hóa Antia, trụ sở đặt ở ngôi trường học đã đóng cửa trong làng. Panagiotis Tzanavaris, người đàn ông 69 tuổi huýt sáo giỏi nhất làng cũng đã làm một điều gì đó chưa từng có với truyền thống của làng mình: Dạy mọi người từ các thị trấn khác cách huýt sáo sfyria.

Sau 7 năm học, người trẻ nhất nói ngôn ngữ cổ của Antia hiện là người đưa thư 31 tuổi sống ở Karystos, cách làng 40km. Ông nói: "Trong nhiều năm, người dân ở Antia đã lo lắng về một ngôn ngữ đang biến mất. Nhưng với sự chung tay của mọi người, chúng tôi tin rằng ngôn ngữ này sẽ tồn tại".

Xem thêm: Phát hiện xưởng bia 5.000 năm tuổi, cổ nhất thế giới ở Ai Cập

Phong Trần