EU đau đầu tìm giải pháp khi nguồn cung khí đốt từ Nga 'không còn đáng tin cậy'

Nga đã giảm đáng kể dòng khí đốt tự nhiên đến châu Âu kể từ khi các quốc gia phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt cứng rắn đối với Điện Kremlin sau khi chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine diễn ra vào 24/2. 

Moscow phủ nhận họ đang sử dụng khí đốt làm "vũ khí", trong khi đó, châu Âu phàn nàn rằng Gazprom, công ty năng lượng quốc doanh của Nga, không còn là nhà cung cấp đáng tin cậy. Nguồn cung khí đốt từ Nga giảm là một vấn đề đối với các quốc gia EU do khối này từng phải nhập khẩu khoảng 40% lượng khí đốt dự trữ từ Nga.

Dữ liệu từ Nord Stream, nhà điều hành phụ trách một đường ống (Nord Stream 1) nối Nga với Đức, xác nhận rằng lượng khí đốt hướng về phía Tây đã đi xuống. Riêng tuần trước, nguồn cung cấp qua Nord Stream 1 đã giảm từ 40% xuống 20% do bảo trì, theo giải thích của Gazprom.

Bộ trưởng Kinh tế Đức, Robert Habeck, cho biết lời bào chữa của Gazprom là một “trò hề”. Ông cho rằng, nguồn cung cấp khí đốt đã bị tạm dừng một thời gian ngắn trước lần giảm gần đây nhất, và rằng các công việc bảo trì được hoàn thành trong khoảng thời gian từ ngày 11/7 đến ngày 21/7.

Theo Ủy ban châu Âu (EC), cơ quan điều hành của EU, 12 quốc gia thành viên đã phải hứng chịu tình trạng lượng khí đốt giảm, trong đó một số quốc gia khác bị cắt hoàn toàn. Các quan chức hàng đầu của EU thậm chí cáo buộc Nga đang "tống tiền" châu Âu bằng nguồn cung cấp khí đốt của họ, dù Moscow đã nhiều lần bác bỏ các cáo buộc này. 

"Có thể sự gián đoạn hoàn toàn sẽ xảy ra trong tương lai gần, điều đó có nghĩa là chúng tôi cần phải có một kế hoạch sẵn sàng", Kadri Simson, ủy viên năng lượng của châu Âu, nói với CNBC vào tuần trước.

Các nhà lãnh đạo châu Âu có lý do để lo ngại về kịch bản Nga ngừng cung cấp hoàn toàn khí đốt, khi nhiều ngành công nghiệp sử dụng loại năng lượng này như một nguyên liệu thô trong quá trình sản xuất.

Trong bối cảnh này, châu Âu đã nỗ lực tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế và các nguồn năng lượng khác nhau. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này là nhiệm vụ khó khăn khó có thể thực hiện trong thời gian ngắn. 

Ủy ban châu Âu do đó đã yêu cầu các quốc gia EU phải có mục tiêu lưu trữ tối thiểu là 80% vào tháng 11. Theo EC, vào tháng 6, mức lấp đầy lượng khí đốt chỉ hơn 56%. 

Trong khi nguồn cung khí đốt chịu nhiều biến động, giá khí đốt tự nhiên tại châu Âu cũng đã tăng đáng kể từ sau xung đột Nga - Ukaine, thậm chí đã tăng trước khi Nga bắt đầu thắt chặt dòng chảy. Áp lực giá lại tăng lên mỗi khi Nga giảm nguồn cung sang châu Âu do mức độ quan trọng của hàng hóa này đối với một số lĩnh vực, đồng thời, do sự thiếu hụt các lựa chọn thay thế cho nhiên liệu hóa thạch của Nga.

Salomon Fiedler, một nhà kinh tế tại Berenberg, lưu ý rằng giá khí đốt tự nhiên ở châu Âu hiện “đắt hơn đáng kể” so với mức giá trung bình giai đoạn 2015-2019.

“Trong một năm bình thường, EU có thể sử dụng khoảng 4,3 tỷ megawatt mỗi giờ (MWh) khí tự nhiên. Do đó, nếu giá khí tự nhiên cao hơn 100 euro cho mỗi MWh trong một năm và EU phải trả những khoản này thay vì được hưởng lợi từ một số hợp đồng giá cố định dài hạn, chi phí phải trả sẽ tăng khoảng 430 tỷ euro (437 tỷ USD) - tương đương với 3% GDP năm 2021 của EU,” ông nói.

Giá cao hơn sẽ sẽ làm giảm chi tiêu năng lượng của các công ty và người tiêu dùng trên toàn khối. 

“Giá khí đốt tự nhiên tiêu chuẩn của châu Âu tại Cơ sở chuyển nhượng quyền sở hữu Hà Lan (TTF) tăng 15% lên gần 200 euro/ megawatt mỗi giờ khi các công ty tiện ích đấu thầu các nguồn cung cấp thay thế, làm dấy lên lo ngại rằng người tiêu dùng và ngành công nghiệp sẽ phải vật lộn để thanh toán hóa đơn năng lượng của họ, đồng thời, cảnh báo sẽ có một cuộc suy thoái vào mùa đông”, các nhà phân tích tại công ty tư vấn Eurasia Group cho biết trong một ghi chú nghiên cứu.

Kỳ vọng tăng trưởng 'lung lay'

Nguồn cung giảm và giá cao hơn, cuộc khủng hoảng khí đốt đang làm lung lay triển vọng kinh tế của châu Âu.

Báo cáo kinh tế mới nhất hôm 29/7 chỉ ra rằng tăng trưởng GDP của EU đạt 0,7% trong quý II/2022, cao hơn kỳ vọng của thị trường. Nhưng ngày càng có nhiều nhà kinh tế cảnh báo một cuộc suy thoái vào năm 2023.

Ủy ban châu Âu hồi đầu tháng dự báo nền kinh tế sẽ tăng trưởng 2,7% trong năm nay và 1,5% trong năm tới. Tuy nhiên, tổ chức này cũng cho rằng việc ngừng cung cấp khí đốt hoàn toàn từ Nga có thể dẫn đến suy thoái vào cuối năm 2022.

“Giá xăng cao hơn làm tăng chi phí của các công ty và thắt chặt ngân sách của người tiêu dùng, khiến họ có ít tiền hơn để chi tiêu cho các hàng hóa và dịch vụ khác. Do đó, chúng tôi dự báo khu vực đồng euro sẽ rơi vào suy thoái vào mùa thu này với mức lạm phát vẫn cao”, chuyên gia Fiedler nói.