Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) thường cảnh báo các nhà đầu tư không nên sa vào sự điên cuồng của những đám đông. Quan sát hành vi của những người hâm mộ cả tin, SEC đã gắn cảnh báo với những người nổi tiếng, từ tiền mã hóa đến các phương tiện mua lại có mục đích đặc biệt (SPAC).

SPAC (Special Purpose Acquisition Companies) là phương tiện, công ty mua lại với mục đích đặc biệt, thường là các công ty rỗng hay chỉ là công ty vỏ bọc đã niêm yết, được sử dụng để huy động vốn mua lại các công ty hoạt động thật, từ đó công ty được mua lại sẽ chính thức IPO và niêm yết.

SEC đã cảnh báo hồi đầu năm nay: “Sự tham gia của những người nổi tiếng vào một SPAC không có nghĩa là việc đầu tư vào một SPAC cụ thể hoặc các SPAC nói chung là phù hợp với tất cả các nhà đầu tư. Những người nổi tiếng, giống như bất kỳ ai khác, có thể bị thu hút tham gia vào một khoản đầu tư mạo hiểm hoặc có thể duy trì rủi ro thua lỗ tốt hơn. Đầu tư vào một thứ gì đó chỉ vì một người nổi tiếng nói rằng đó là khoản đầu tư tốt, không bao giờ là một ý tưởng hay”.

Những cảnh báo như vậy được đưa ra khi nhiều nhà đầu tư kỳ cựu được kính trọng cảnh giác với những công ty này. Đối với SPAC, các đường dẫn tài chính được sử dụng để đưa các công ty tư nhân ra đại chúng, nghiên cứu cho thấy rằng phần thắng chủ yếu thuộc về nhà tài trợ và người mua ban đầu của chứng quyền, không phải cổ đông.

Người thừa kế của tập đoàn khách sạn Hilton, Paris Hilton đã quảng bá cho đồng Lydian Coin, sau đó phủ nhận những gì mình đã làm. Ảnh: Corwin Group.

Tiền mã hóa - một thử nghiệm trí tuệ tuyệt vời trong công nghệ blockchain không có giá trị sử dụng - đã bị chế giễu bởi các nhà đầu tư như Warren Buffett, Carl Icahn và Sam Zell. Ngay cả những người nâng đỡ nổi tiếng, bao gồm Mark Cuban và Elon Musk, cũng có lúc dao động trong sự ủng hộ của họ.

Nhưng những người có ảnh hưởng khác, chào hàng những phương tiện mới này, thu hút sự quan tâm. Một ấn phẩm tiền mã hóa gần đây đã công bố danh sách những người nổi tiếng sở hữu bitcoin, bao gồm Kanye West, Maisie Williams (phim Game of Thrones) và Snoop Dogg. Việc họ sở hữu bitcoin dẫn đến kết luận rằng “chúng tôi biết chắc rằng bitcoin có giá trị trong mắt của những người có ảnh hưởng nhất trên hành tinh”.

Nhưng như SEC cảnh báo, sự tham gia như vậy là đầu cơ, không mang giá trị được công nhận và không thể thay thế cho đánh giá độc lập của nhà đầu tư.

Khi những người nổi tiếng tài trợ cho SPAC, một số nhà đầu tư tin rằng sự hiện diện của họ làm tăng giá trị của khoản đầu tư. Nhưng đây thường là một ảo tưởng, vì những tên tuổi lớn này không có thành tích nào trong lĩnh vực tiền mã hóa.

Một số người nổi tiếng ủng hộ có kinh nghiệm đầu tư hoặc kinh doanh ấn tượng, bao gồm: Roger Staubach, ngôi sao bóng đá đã xây dựng đế chế bất động sản; Serena Williams, vận động viên quần vợt chuyên nghiệp điều hành một quỹ đầu tư mạo hiểm và Shaquille O’Neal, huyền thoại bóng rổ từng là nhà đầu tư ban đầu vào Google của Alphabet. Nhưng ngay cả kinh nghiệm đó cũng không thể đảm bảo giá trị cho các cổ đông của SPAC, nó độc lập với các điều khoản của giao dịch.

Từ lâu, ngành dịch vụ tài chính đã biết đến giá trị của khi có sự ủng hộ của người nổi tiếng, bất kể nền tảng kinh doanh của họ có ra sao. Ví dụ: TD Ameritrade đã chạy một loạt quảng cáo dài có sự góp mặt của Sam Waterson, nam diễn viên phim “Luật & Trật tự”, người nổi tiếng với sự nhạy bén trong đầu tư.

Các công ty tài chính cũng đã biến nhân viên của mình thành những người nổi tiếng để thúc đẩy kinh doanh. Trong thời kỳ bùng nổ internet vào cuối những năm 1990, các nhà phân tích tài chính Henry Blodget của Merrill Lynch và Jack Grubman của Salomon Smith Barney đã xuất hiện thường xuyên trên CBNC để chào hàng các cổ phiếu nóng mà họ đã vứt đi. SEC đã trừng phạt các hoạt động như vậy tại 10 công ty lớn trong một phán quyết năm 2003.

Quảng bá của người nổi tiếng đặc biệt hữu hiệu. Vào năm 2017, Paris Hilton đã khiến đồng tiền mã hóa ít được biết đến Lydian Coin trở nên nổi bật, trước khi phủ nhận hành động của mình vì CEO của Lydian Coin phải ngồi tù vì các vấn đề pháp lý.

Năm tiếp theo, SEC vạch trần hành vi gian lận trong ICO (đợt phát hành coin đầu tiên) của công ty tiền mã hóa Centra Tech. SEC đã phạt những người nổi tiếng của công ty bao gồm võ sĩ quyền anh Floyd Mayweather Jr và nhân vật truyền thông DJ Khaled.

Vào năm 2020, diễn viên Steven Seagal đã trả SEC tiền phạt về việc che giấu các khoản thanh toán nhận được để thúc đẩy một công ty mã hóa Bitcoiin2Gen.

Những câu chuyện này và cảnh báo của SEC nhấn mạnh rằng đối với các nhà đầu tư, sự sáng suốt là một kỹ năng cần thiết. Bạn phải phát triển khả năng phán đoán để nhận ra ảo ảnh, phân biệt thực tế với hư cấu, nghe được tín hiệu từ tiếng ồn...

Tuy nhiên, SEC đang chiến đấu với một vấn đề muôn thủa. Những người nổi tiếng thúc đẩy Bong bóng Biển Nam vào đầu thế kỷ 18, vào thời đó các nhà văn có ảnh hưởng bao gồm Daniel Defoe và Jonathan Swift đã ủng hộ cổ phiếu siêu lạm phát. Nhà khoa học lỗi lạc Isaac Newton đã mua rất nhiều cổ phiếu ngay từ đầu, sau đó bán một cách khéo léo giữa chừng, trước khi mua lại ngay trước khi bong bóng nổ và mất tất cả.

Newton than thở: "Tôi có thể tính toán chuyển động của các thiên thể, nhưng không thể tính được sự điên rồ của con người." SEC đúng khi nhắc nhở chúng ta về quy luật bất biến này của bản chất con người.

 Tiệp Nguyễn