5 ngân hàng vi phạm trong phát hành TPDN

Thanh tra Chính phủ vừa công bố kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ và sử dụng nguồn tiền từ TPDN riêng lẻ trong giai đoạn từ 1/1/2015 đến 30/6/2023.

Theo kết luận thanh tra, 67 tổ chức phát hành được thanh tra gồm 5 ngân hàng thương mại cổ phần, 37 công ty cổ phần, 25 công ty trách nhiệm hữu hạn.

Căn cứ đặc điểm, tính chất, yêu cầu của cuộc thanh tra, kết luận thanh tra được chia thành nhiều nhóm. Nhóm tổ chức tín dụng (TCTD) bao gồm 5 ngân hàng thương mại: Ngân hàng TMCP Quân đội (MB); Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB), Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank), Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam (VIB), Ngân hàng TMCP Phương Đông (OCB).  

Trong giai đoạn 1/1/2015 - 30/6/2023, thanh tra Chính phủ thống kê nhóm 5 ngân hàng trên đây đã  phát hành thành công 386 mã TPDN (trái phiếu không chuyển đổi, không kèm theo chứng quyền, không có tài sản bảo đảm) với tổng giá trị phát hành 255.107 tỷ đồng; kỳ hạn từ 1-10 năm. Mục đích phát hành để tăng quy mô vốn, bổ sung vốn cấp 2 và vốn khác phục vụ khách hàng, phục vụ nhu cầu cấp tín dụng.

Đến thời điểm 30/6/2023, tại 5 ngân hàng này còn 173 mã TPDN đang lưu hành với tổng giá trị gần 97.829 tỷ đồng.

Trong phạm vi cuộc thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã kiểm tra một số giao dịch sử dụng nguồn tiền thu được từ phát hành TPDN. Qua đó kết luận 3 ngân hàng sử dụng tiền thu được từ phát hành TPDN chưa đúng mục đích nêu tại phương án phát hành; 5 ngân hàng không thực hiện trách nhiệm quản lý vốn từ phát hành TPDN theo quy định.

Cụ thể, 3 ngân hàng sử dụng tiền thu từ phát hành TPDN chưa đúng mục đích nêu tại phương án phát hành bao gồm ACB, VPBank và MB.

Trong đó, ACB sử dụng tiền thu được từ phát hành trái phiếu mã TPACB2018/10Y (giá trị phát hành 2.200 tỷ đồng) và trái phiếu mã ACB.2019.04 (giá trị phát hành 1.500 tỷ đồng) để chủ yếu cho vay ngắn hạn, trong khi phương án phát hành được HĐQT thông qua nêu rõ mục đích phát hành các trái phiếu là để “phục vụ nhu cầu cấp tín dụng trung dài hạn”. 

Theo số liệu ACB cung cấp, liên quan đến mã trái phiếu TPACB2018/10Y, ngân hàng đã giải ngân cho vay trong 2 ngày 20/12/2018 và 21/12/2018 với tổng số tiền cho vay là 2.664,59 tỷ đồng, trong đó cho vay trung dài hạn là 276,55 tỷ đồng; cho vay ngắn hạn là 2.388,04 tỷ đồng. 

Liên quan đến mã trái phiếu ACB.2019.04, ACB đã giải ngân cho vay trong 2 ngày 7/12/2019 và 9/12/2019 với tổng số tiền cho vay là 2.811,73 tỷ đồng, trong đó cho vay trung dài hạn là 197,87 tỷ đồng; cho vay ngắn hạn là 2.613,87 tỷ đồng. 

Tại VPBank, ngân hàng sử dụng 1.260 tỷ đồng trong tổng số 5.000 tỷ đồng từ 5 mã TPDN phát hành trong năm 2021, 2022 để cho các khách hàng vay ngắn hạn trong khi phương án phát hành nêu mục đích phát hành các mã trái phiếu là "để bổ sung nguồn vốn hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu cho vay trung dài hạn".

Chẳng hạn, với mã trái phiếu VPBL2125018, ngân hàng đã dành 540 tỷ đồng trong tổng số 1.000 tỷ đồng huy động để cho vay ngắn hạn.

Tại MB, ngân hàng sử dụng tiền thu được từ 11 mã trái phiếu phát hành năm 2022 với tổng giá trị phát hành 1.920 tỷ đồng để thực hiện cho vay mà không thực hiện đầu tư theo mục đích phát hành nêu tại các bản CBTT trước phát hành “để bổ sung vốn cấp 2 dài hạn theo quy định của NHNN, phục vụ nhu cầu cấp tín dụng, đầu tư cũng như tăng quy mô vốn hoạt động của Ngân hàng".

Bên cạnh đó, kết luận của Thanh tra Chính phủ cũng nêu 5 ngân hàng bao gồm ACB, OCB, VIB, VPBank, MB không thực hiện trách nhiệm quản lý vốn từ phát hành TPDN theo quy định.

Theo ý kiến của đơn vị kiểm toán tại các báo cáo kiểm toán tình hình sử dụng vốn, việc đưa ra ý kiến kiểm toán đối với tình hình sử dụng tiền từ TPDN riêng lẻ của các TCTD căn cứ số dư TPDN riêng lẻ tại thời điểm 31/12/2022 hoặc 30/6/2023 của TCTD để xác định là số tiền đã được TCTD cho vay tại thời điểm 31/12/2022 hoặc 30/6/2023 mà không xác định được cụ thể khoản vay nào có sử dụng nguồn tiền thu được từ các đợt phát hành TPDN của TCTD. 

5 ngân hàng báo cáo không thể phân định chính xác số liệu về việc sử dụng số tiền thu được từ TPDN riêng lẻ cho từng khoản vay, từng khách hàng cụ thể do toàn bộ tiền thu được từ phát hành TPDN không theo dõi riêng mà hòa chung vào nguồn vốn kinh doanh chung của ngân hàng để từ đó giải ngân cho cá nhân, tổ chức vay vốn trong khi các hoạt động kinh doanh của ngân hàng (giải ngân tiền cho vay - nhận tiền thu hồi nợ - nhận tiền đi vay) diễn ra liên tục và đan xen nên các ngân hàng không theo dõi riêng, cụ thể (đích danh) từng khách hàng vay vốn từ nguồn tiền thu được từ phát hành TPDN.  

Ngoài ra, kết luận thanh tra cũng nêu một số vi phạm của các TCTD như công bố thông tin không đúng thời hạn theo quy định, công bố thông tin có nội dung chưa chính xác về việc sử dụng tiền, số liệu về lãi suất cố định TPDN (kỳ hạn 12 tháng, 36 tháng) của 5 TCTD báo cáo tại một số thời điểm đối với một số mã TPDN cho thấy có chênh lệch với các mức lãi suất của NHNN đã ban hành, việc áp dụng lãi suất cố định trong phát hành TPDN của các TCTD chưa có căn cứ theo quy định...

Kiến nghị bổ sung quy định TCTD cần có phương pháp theo dõi, quản lý, tránh để vốn TPDN hòa lẫn vào các loại vốn 

Theo đó, Thanh tra Chính phủ yêu cầu các tổ chức phát hành, trong đó bao gồm 5 ngân hàng TMCP trên đây chấm dứt các hành vi vi phạm về phát hành TPDN và sử dụng nguồn vốn từ TPDN đã được phát hiện qua thanh tra, khẩn trương rà soát, khắc phục các tồn tại, khuyết điểm và hậu quả (nếu có) đã được nêu tại kết luận thanh tra.

Đồng thời, thực hiện nghiêm các yêu cầu, chỉ đạo của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội về các nội dung xử lý vi phạm phát hiện qua thanh tra theo quy định của pháp luật về TPDN và pháp luật có liên quan.

Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước một số nội dung.

Cụ thể, kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tài chính chủ trì, nghiên cứu, tham mưu sửa đổi, bổ sung một số Nghị định, trong đó sửa đổi, bổ sung trách nhiệm TCPH trong xây dựng phương án phát hành, đặc biệt một số nội dung quy định về khối lượng, giá trị TPDN phát hành căn cứ vào mục đích sử dụng.

Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với NHNN nghiên cứu, bổ sung quy định TCTD cần phải có phương pháp (mở sổ, tài khoản) theo dõi, quản lý vốn từ TPDN đúng mục đích theo phương án phát hành, tránh tình trạng vốn TPDN hòa lẫn vào các loại vốn khác, không được theo dõi riêng dẫn đến vi phạm trong quản lý, sử dụng như đã nêu tại nội dung kết quả kiểm tra xác minh.

Cùng đó, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo NHNN thực hiện một số biện pháp, trong đó có chỉ đạo Thanh tra Ngân hàng Nhà nước tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc phát hành, sử dụng và đầu tư TPDN.