Lao động ở khu vực từng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do đại dịch giờ có mức thu nhập bình quân cao nhất 

Theo Tổng cục Thống kê, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên của cả nước trong quý I/2022 là 51,2 triệu người, tăng hơn 441.000 người so với quý trước và tăng gần 160.000 người so với cùng kỳ năm 2021. Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động quý I/2022 là 68,1%. So với quý trước, lực lượng lao động ở cả gia khu vực nông thôn và thành thị đều tăng khoảng 200.000 người. Lao động có việc làm ghi nhận mức tăng ở cả khối doanh nghiệp và cơ sở kinh doanh cá thể.

Từ đầu năm đến nay, mặc dù cả nước vẫn còn hơn 16,9 triệu người từ 15 tuổi trở lên chịu tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19 nhưng con số này đã giảm mạnh so với quý trước (giảm 7,8 triệu người). Đây là mức giảm mạnh nhất được ghi nhận kể từ khi đất nước chứng kiến sự bùng phát của đại dịch COVID-19.

Ông Phạm Hoài Nam, Vụ trưởng Vụ Thống kê dân số và Lao động (Tổng cục Thống kê) cho hay trong quý I, tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm trong độ tuổi lao động đều giảm so với quý trước, tuy vẫn cao hơn so với cùng kỳ năm trước nhưng mức độ giảm dần. Đặc biệt, vấn đề thiếu việc làm ở khu vực dịch vụ đã được cải thiện đáng kể.

Số người thiếu việc làm trong quý I/2022 là 1,3 triệu người, so với quý trước giảm 135.200 người. Tỷ lệ thiếu việc làm của lao động là 3,01%, giảm 0,36 điểm phần trăm.

"Nghị quyết 68/NQ-CP, Nghị quyết 126/NQ-CP của Chính phủ được triển khai kịp thời đã hỗ trợ người sử dụng lao động vay vốn trả lương cho người lao động, hỗ trợ tích cực cho doanh nghiệp giảm bớt khó khăn, bảo đảm duy trì việc làm cho người người lao động. Những chính sách này đã làm cho tình trạng thiếu việc làm 3 tháng đầu năm được cải thiện, tiếp nối thành quả đã ghi nhận được ở quý IV/2021", ông Nam khẳng định.

Cũng theo Tổng cục Thống kê, thu nhập bình quân tháng của người lao động trong quý I đạt 6,4 triệu đồng, tăng 1 triệu đồng so với quý trước và tăng 110.000 đồng so với cùng kỳ năm trước. Thu nhập bình quân tháng của lao động nam cao gấp 1,36 lần thu nhập bình quân tháng của lao động nữ (7,3 triệu đồng so với 5,4 triệu đồng).

Điểm sáng nổi bật là thu nhập bình quân tháng của lao động tăng mạnh tại vùng Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long, nhất là tại TP HCM. Cụ thể, thu nhập bình quân tháng của lao động vùng Đông Nam Bộ tăng cao nhất trong 6 vùng kinh tế-xã hội, với mức thu nhập bình quân 8,3 triệu đồng, tăng 36,8%, tương ứng tăng 2,2 triệu đồng so với quý trước.

Tăng năng suất lao động là chìa khóa để tăng trưởng bền vững

Trong một tọa đàm kinh tế được tổ chức bởi Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) hôm 27/4, PGS. TS Vũ Sỹ Cường (chuyên gia kinh tế Học viện Tài chính) cho rằng việc thiếu hụt lao động lành nghề trong tất cả các lĩnh vực là một thách thức với tăng trưởng kinh tế Việt Nam.

“Trong dịch bệnh, nhiều người phải chuyển nghề, giáo viên mầm non có khi đi bán hàng online, quản lý du lịch khách sạn có khi thành tài xế Grab... Khi dịch bệnh giảm đi, nền kinh tế đối mặt với vấn đề thiếu hụt lao động lành nghề trong tất cả các lĩnh vực, năng suất lao động cũng giảm”, ông Cường nhận định.

Trong khi đó, bà Valentina Barcucci, chuyên gia kinh tế lao động thuộc Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam chỉ ra rằng ngành công nghiệp chế tạo chiếm tỷ trọng lớn trong khu vực FDI hiện tại đã và đang là công cụ khởi đầu cho tăng trưởng kinh tế của nước ta. Tuy nhiên, một nền công nghiệp có giá trị gia tăng cao hơn, với đổi mới, sáng tạo và một lực lượng lao động có kỹ năng là cần thiết để đảm bảo nền kinh tế có thể phát triển hơn nữa.

Ngoài ra, một yếu tố then chốt đóng góp cho sự tăng trưởng năng suất của Việt Nam trong hai thập kỷ qua là sự chuyển dịch từ nông trại sang nhà máy. Tuy nhiên, ILO nhận định Việt Nam có thể đã gần chạm đến điểm cận biên để sự chuyển dịch này tiếp tục góp phần tăng năng suất. Do đó, vấn đề quan trọng là phải tìm kiếm các giải pháp mới để tăng năng suất lao động.

ILO khuyến nghị Việt Nam cần một mô hình tăng trưởng mới để thoát khỏi nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình thấp, hướng tới tăng trưởng bền vững. Điều này cũng đòi hỏi một thị trường lao động được hiện đại hóa, hướng tới năng suất và chất lượng cao hơn.

Theo ông Bùi Quang Tuấn, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, năng suất lao động Việt Nam dù đã được cải thiện trong giai đoạn 2016 – 2020, song vẫn bị tụt hậu, thấp so với nhiều nước trong khu vực, thua xa Singapore, Malaysia, Thái Lan hay cả Indonesia. 

Theo Tổng cục Thống kê, năm 2021, năng suất lao động của toàn nền kinh tế nước ta theo giá hiện hành ước đạt 171,3 triệu đồng/lao động, tương đương 7.398 USD/lao động, tăng 538 USD so với năm 2020.Theo giá so sánh, năng suất lao động trong năm 2021 tăng 4,71% do trình độ của người lao động được cải thiện (tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ năm 2021 đạt 26,1%, cao hơn mức 25,3% của năm 2020).

Một báo cáo do Ngân hàng Thế giới (World Bank) công bố ngày 28/4 cho biết để đạt được tốc độ tăng trưởng GDP trung bình 6,7% hàng năm (một điều kiện cần để Việt Nam đạt được vị thế quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045) thì tăng trưởng năng suất trên mỗi lao động sẽ cần phải tăng từ mức ghi nhận trong giai đoạn 2012-2018 là 5,3% (mức cao nhất trong ba thập kỷ qua) lên 6,6%.