Phân tích về thuận lợi, ông Tạ Hoàng Linh chỉ ra rằng, hiện nay, các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đang có với thị trường này đang được phát huy tối đa, duy trì lợi thế của Việt Nam trong hoạt động thương mại, đầu tư. Bên cạnh đó, nhu cầu thị trường thế giới và thị trường châu Âu-châu Mỹ từng bước phục hồi, Hơn nữa, việc các nước công nghiệp phát triển tiếp tục đẩy mạnh chiến lược đa dạng hoá nguồn cung, chuỗi cung ứng, đầu tư đã giúp Việt Nam trở thành một trung tâm sản xuất và xuất khẩu quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu. 

Ngoài ra, các nước thị trường châu Âu-châu Mỹ đang đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn… cũng là lợi thế của cộng đồng doanh nghiệp Việt, mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới cũng như dành nhiều hỗ trợ tín dụng và công nghệ. Tuy nhiên, nền kinh tế toàn cầu đang bước vào một thời kỳ mới, với đầy rủi ro và thách thức và khó đoán định. Năm 2024, tốc tăng trưởng kinh tế thế giới và thị trường châu Âu-châu Mỹ dự báo thấp hơn so với năm 2023.

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm nội địa (GDP) 2024 thế giới dự báo 2,9% (so với 3% năm 2023). Tốc độ tăng trưởng GDP của các nền kinh tế lớn thuộc thị trường châu Âu - châu Mỹ năm 2024 giảm hoặc tăng không đáng kể so với năm 2023. Cụ thể, Hoa Kỳ 1,5% (so với 2,1%), khu vực đồng Euro 1,2% (so với 0,7%), Anh 0,6% (so với 0,5%), Nga 1,1% (so với 2,2%), Canada 1,6% (so với 1,3%), Mexico 2,1% (so với 3,2%), Braxin 1,5% (so với 3,1%), khu vực Mỹ La tinh giữ nguyên 2,3%. 

Cùng đó là xung đột địa chính trị tiếp tục kéo dài và bất ổn tiếp tục có nguy cơ lan ra các khu vực khác và xu hướng “phi toàn cầu hoá” đang tiếp tục trỗi dậy mạnh mẽ. Chính sách bảo hộ của các nước ngày càng tăng. Đặc biệt, các nước phát triển càng ngày càng quan tâm nhiều đến các vấn đề phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu, an toàn cho người tiêu dùng đang tiếp tục là tiền đề để dựng lên những tiêu chuẩn mới, quy định mới liên quan đến chuỗi cung ứng, nguyên liệu, lao động, môi trường khắt khe hơn đối với các sản phẩm nhập khẩu. Hơn nữa, việc các nước đa dạng hóa nguồn cung ngoài Trung Quốc sẽ tập trung vào một số đối tác gần thị trường và đối tác tương đương với Việt Nam như: Thổ Nhĩ Kỳ, Mexico, Ấn Độ, Indonesia, Bangladesh... làm gia tăng sự cạnh tranh trên các thị trường xuất khẩu của Việt Nam. 

Với mục tiêu tận dụng tối đa thuận lợi và giảm thiểu tác động của thách thức với xuất nhập khẩu, ông Tạ Hoàng Linh cho hay, Bộ Công Thương sẽ theo dõi sát tình hình thị trường, kịp thời nắm bắt thông tin, biến động về kinh tế, chính trị, chính sách trong khu vực và trên thế giới. Qua đó, kịp thời đưa ra cảnh báo cho cộng đồng doanh nghiệp và tham mưu cho Chính phủ các phản ứng chính sách phù hợp. Tăng cường cung cấp thông tin cập nhật về biến động và xu hướng của các thị trường xuất/nhập khẩu lớn, kèm theo đánh giá về cơ hội, thách thức để doanh nghiệp xây dựng chiến lược/kế hoạch thích ứng phù hợp.

Về nhóm giải pháp phát triển thị trường, Bộ Công Thương sẽ phối hợp với các bên liên quan, hiệp hội, doanh nghiệp, địa phương triển khai 4 Chiến lược phát triển tại 4 khu vực thị trường từ nay tới năm 2030. Theo đó, đồng bộ thực hiện các giải pháp về thông tin thị trường, tận dụng FTA đã ký kết cũng như các khung khổ hợp tác sẵn có để đa dạng hóa thị trường, mặt hàng và kênh phân phối.

Cũng theo ông Tạ Hoàng Linh, về nhóm giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, Bộ sẽ tập trung tăng cường nhận thức của doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu về các hướng tiếp cận mới với kinh tế tuần hoàn, sản xuất và tiêu dùng bền vững. Việc này nhằm mục đích thay đổi tư duy sản xuất của doanh nghiệp, khuyến khích áp dụng công nghệ, sử dụng năng lượng tái tạo để đáp ứng tiêu chuẩn và quy định ngày càng khắt khe của các nước phát triển.

Bên cạnh đó, khắc phục hạn chế của doanh nghiệp Việt Nam về thông tin thị trường, khả năng tự chủ nguyên phụ liệu, năng lực sản xuất để đảm bảo yêu cầu thị trường, xây dựng thương hiệu…; huy động hệ thống chuyên gia để huấn luyện và phổ biến cho doanh nghiệp về các tiêu chuẩn, quy định mới của thị trường xuất khẩu. Ngoài ra, Bộ chỉ đạo, phối hợp với hệ thống Thương vụ đẩy mạnh vận động chính sách, phát triển thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp khai thác tốt thị trường, tận dụng các FTA, tháo gỡ khó khăn và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp.

Thống kê từ Bộ Công Thương cho thấy, năm 2023, hoạt động thương mại giữa Việt Nam và thị trường châu Âu-châu Mỹ chứng kiến sự sụt giảm đáng kể với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 208 tỷ USD, giảm khoảng 9,5% so với năm 2022. Trong số đó, xuất khẩu đạt 166 tỷ USD, giảm 9,6%, nhập khẩu đạt gần 41 tỷ USD, giảm 9,1%. Theo đó, thặng dư thương mại của Việt Nam với thị trường châu Âu-châu Mỹ đạt 125 tỷ USD; trong đó, thặng dư với các nước châu Âu đạt khoảng 33 tỷ USD; châu Mỹ đạt khoảng 92 tỷ USD.

Lý giải về vấn đề này, các chuyên gia thương mại cho rằng, trước hết, với độ mở nền kinh tế lớn, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam chịu tác động trực tiếp từ sự sụt giảm của kinh tế toàn cầu từ nửa đầu năm 2023 và sự phục hồi một cách chậm chạp, không đồng đều của các nền kinh tế trên thế giới trong nửa cuối năm 2023.

Mặt khác, nhu cầu nhập khẩu hàng hóa ở các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đều giảm so với cùng kỳ năm 2022. Cùng đó, lạm phát tuy đã kiềm chế nhưng vẫn ở mức cao cộng thêm sức ép từ bất ổn địa chính trị, thay đổi sâu sắc hành vi và thói quen tiêu dùng thị trường châu Âu-châu Mỹ dẫn đến việc duy trì thị trường xuất khẩu khó khăn hơn.

Tuy nhiên, với sự phối hợp các đơn vị liên quan, Bộ Công Thương đã tích cực đưa ra nhiều giải pháp, triển khai nhiều hoạt động thiết thực hỗ trợ doanh nghiệp nhằm phục hồi sản xuất, đẩy mạnh hoạt động xuất nhập khẩu. Đáng lưu ý, các hoạt động này đã hỗ trợ tích cực cho xuất nhập khẩu của Việt Nam không chỉ ở phương diện hỗ trợ khai thác thị trường truyền thống, mở rộng thị trường/sản phẩm mới, tiềm năng mà còn ở phương diện bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp Việt Nam trên trường quốc tế; đồng thời, hạn chế tác động tiêu cực hay gỡ bỏ các rào cản thuế quan, phi thuế quan.