Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị, từ năm 2019 đến nay, Thanh tra Bộ Xây dựng và Thanh tra Sở Xây dựng các địa phương đã triển khai thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành theo chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước; trong đó có hoạt động kinh doanh bất động sản.

Cụ thể, Thanh tra Bộ Xây dựng đã triển khai 15 đoàn thanh tra về hoạt động kinh doanh bất động sản. Các kết luận thanh tra đã chỉ ra các vi phạm, đã kiến nghị xử lý về hành chính đối với 28 tổ chức và ban hành 28 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền xử phạt là 5,4 tỷ đồng.

Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, trước yêu cầu phát triển và tháo gỡ, tạo nguồn cung nhà ở xã hội cho thị trường bất động sản, trong năm 2021 và 2022, Thanh tra Bộ đã và đang thanh tra chuyên đề diện rộng về dành quỹ đất phát triển nhà ở xã hội trên địa bàn 11 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Bắc Giang, Hải Dương, Quảng Ninh, Ninh Bình, Đà Nẵng, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu và Long An.

Hàng năm, với định hướng của Thanh tra Bộ Xây dựng, Thanh tra Sở Xây dựng các địa phương đã triển khai thanh tra liên quan đến hoạt động kinh doanh bất động sản. Theo báo cáo của Thanh tra Sở Xây dựng tại  3 thành phố lớn (Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng), giai đoạn 2020 đến tháng 9/2022, đã triển khai 441 lượt kiểm tra về hoạt động kinh doanh bất động sản, ban hành 77 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền xử phạt là 29,2 tỷ đồng.

Qua thanh tra, kiểm tra phát hiện một số sai phạm chính như kinh doanh không đủ điều kiện năng lực về tài chính, bán và cho thuê nhà ở hình thành trong tương lai chưa được ngân hàng thương mại có đủ năng lực thực hiện bảo lãnh nghĩa vụ tài chính của chủ đầu tư với khách hàng. 

Cùng đó là việc tổng số tiền thu các đợt của khách hàng mua nhà trước khi bàn giao nhà vượt tỷ lệ quy định mà không có thoả thuận với khách hàng; tính diện tích căn hộ không theo kích thước thông thủy; chậm thực hiện các thủ tục với cơ quan nhà nước có thẩm quyền để cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở cho khách hàng theo thời hạn quy định...

Bên cạnh đó, nhiều chủ đầu tư bố trí diện tích dành cho nhà ở xã hội không đảm bảo tỷ lệ 20%; chuyển nhượng toàn bộ dự án khi chưa đủ điều kiện theo quy định tại điểm b khoản 1 và khoản 3 Điều 49 Luật Kinh doanh bất động sản; không công bố thông tin về dự án theo quy định; không báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ về tình hình kinh doanh bất động sản với Sở Xây dựng địa phương.

Song song với việc tổ chức các Đoàn thanh tra theo kế hoạch, Lãnh đạo Bộ Xây dựng đã chỉ đạo Cục Quản lý nhà và Thị trường Bất động sản (Bộ Xây dựng) tổ chức các Đoàn kiểm tra việc thực hiện chính sách pháp luật về nhà ở và thị trường bất động sản tại địa phương theo chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước được giao.

Theo định hướng này, từ năm 2018 đến tháng 10/2022, Cục Quản lý nhà và Thị trường Bất động sản đã tổ chức 15 Đoàn kiểm tra việc thực hiện chính sách pháp luật về nhà ở và thị trường bất động sản tại các địa phương . Qua kiểm tra, đã phát hiện một số tồn tại, hạn chế về quản lý thị trường bất động sản để đề nghị các địa phương khắc phục. 

Đáng chú ý là một số dự án đầu tư xây dựng nhà ở chậm triển khai nhưng chưa được đôn đốc thực hiện hoặc chưa có hướng xử lý phù hợp, gây lãng phí tài nguyên đất đai, ảnh hưởng đến diện mạo đô thị. Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất trong các dự án nhà chung cư chưa được các chủ đầu tư thực hiện đúng thời gian theo quy định, thường kéo dài gây bức xúc cho chủ sở hữu nhà chung cư. 

Cùng đó là thực hiện chưa nghiêm quy định về việc công bố thông tin về nhà ở và thị trường bất động sản theo quy định của Nghị định số 117/2015/NĐ-CP ngày 12/11/2015 của Chính phủ về xây dựng, quản lý và sử dụng hệ thống thông tin về nhà ở và thị trường bất động sản; tồn tại trình trạng không công khai, minh bạch trong thực hiện các giao dịch bất động sản qua sàn giao dịch bất động sản; tình trạng các nhân viên môi giới của các sàn chưa có chứng chỉ hành nghề môi giới bất động sản nhưng vẫn hành nghề môi giới...

Trong khi đó, tình trạng huy động vốn, mua bán nhà ở khi chưa đủ điều kiện cũng vẫn còn diễn ra tại một số dự án, dẫn đến khó khăn cho quản lý, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro cho khách hàng, người mua.

Từ thực tế này, thời gian qua, các cơ quan tố tụng Trung ương và địa phương cũng đã tích cực phát hiện và xử lý nghiêm nhiều trường hợp vi phạm pháp luật trong hoạt động giao dịch, huy động vốn và kinh doanh bất động sản.