Sáng 18/10, tại Hà Nội, hai tổ thức thành viên của Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) là Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) và Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) tổ chức Lễ công bố chỉ số công khai ngân sách Bộ và Cơ quan Trung ương (MOBI) 2021.

Kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy, mức độ công khai ngân sách của các Bộ, cơ quan Trung ương đã có sự cải thiện, nhưng chưa nhiều, so với MOBI 2020. Đồng thời, điều đáng quan ngại là mức độ công khai vẫn ở mức rất thấp. Cụ thể, điểm số trung bình MOBI 2021 chỉ đạt 30,9/100 điểm, tăng 9,26 điểm so với MOBI 2020.

Trong xếp hạng MOBI 2021, Bộ Tài chính vẫn là đơn vị có thứ hạng cao nhất với 76,16 điểm, và là đơn vị duy nhất xếp hạng công khai ở mức “đầy đủ". Xếp thứ hai là Đài Truyền hình Việt Nam với 72,09 điểm và ở vị trí thứ ba là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam với 59,09 điểm.

Có 35 trên tổng số 44 (79,54%) Bộ, cơ quan Trung ương có điểm MOBI 2021, tăng 1 đơn vị so với khảo sát MOBI 2020. Trong đó, có 30 Bộ, cơ quan Trung ương có công khai ít nhất một trong số 6 tài liệu quy định phải công khai trên cổng thông tin điện tử của đơn vị (tăng 3 đơn vị so với MOBI 2020). 

Có 9 Bộ, cơ quan Trung ương không có điểm xếp hạng MOBI 2020, giảm 2 đơn vị so với MOBI 2020 (đồng nghĩa với việc các cơ quan này không có thư mục công khai ngân sách và không công khai các tài liệu ngân sách trên cổng thông tin điện tử của đơn vị tại thời điểm khảo sát từ 29/6 - 1/7), bao gồm: Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Quản lý Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam, Văn phòng Quốc hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, Tòa án Nhân dân tối cao, Văn phòng Chủ tịch nước và Văn phòng Thủ tướng Chính phủ. 

Kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy các Bộ, cơ quan Trung ương cần nỗ lực hơn nữa trong việc thực hiện đúng quy định công khai ngân sách theo như Luật NSNN 2015 và hướng dẫn tại Thông tư 61/2017/TT-BTC và Thông tư 90/2018/TT-BTC.

Phát biểu tại lễ công bố, PGS.TS. Nguyễn Đức Thành, đại diện nhóm Nghiên cứu nhận định: ”Việc sau gần một thập niên thực hiện Luật Ngân sách mới, các bộ, cơ quan trung ương vẫn chưa thực hiện nghiêm túc việc công khai ngân sách theo tinh thần của Luật NSNN 2015 và hướng dẫn của các Thông tư 61/2017 và 90/2018 của Bộ Tài chính, là một thực tế đáng lo ngại trong quản trị nhà nước. Như kết quả MOBI 2021 đã chỉ ra, vào thời điểm khảo sát gần nhất (31/3/2022), có tới 14/44 cơ quan trung ương không công khai bất cứ một tài liệu nào theo quy định của pháp luật. Các đơn vị có công khai thì đại đa số, mức độ còn sơ sài, không đầy đủ. Mức điểm trung bình của MOBI 2021 chỉ đạt 30,9 tiếp tục gây thất vọng. Thử so sánh với việc công khai ngân sách của địa phương, thì các cơ quan trung ương đã đi sau rất nhiều.”

PGS, TS. Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính, chuyên gia chính của Nhóm Nghiên cứu, chia sẻ : “Việc công khai ngân sách nhà nước của các bộ ngành vài năm qua chưa thực sự được cải thiện nhất là so với việc công khai ngân sách của các địa phương, chưa thể hiện vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương dưới góc độ về minh bạch ngân sách”.

Ông Nguyễn Quang Thương, đại diện liên minh BTAP, chia sẻ: "Điểm trung bình của MOBI 2021 là 30,9/100 điểm, trong khi điểm trung bình của chỉ số công khai ngân sách tỉnh POBI 2021 là 69.53/100 điểm. Điều này cho thấy các Bộ, cơ quan Trung ương chưa cải thiện mức độ công khai ngân sách, chưa thực hiện đúng các quy định về công khai ngân sách như các tỉnh, thành phố. Quốc hội, Chính phủ cần phải thúc đẩy các Bộ, cơ quan Trung ương thực hiện đúng quy định công khai ngân sách như nội dung khuyến nghị của báo cáo MOBI 2021”.

Kết quả khảo sát MOBI 2021 được xếp theo các tiêu chí:

Tính sẵn có: Kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy các Bộ, cơ quan Trung ương công khai chưa đầy đủ các tài liệu ngân sách theo quy định. Có 30 cơ quan, tổ chức trên tổng số 44 cơ quan trong kỳ khảo sát MOBI 2021 công khai ít nhất 1 tài liệu ngân sách (chiếm 68,2%), tăng 3 đơn vị so với kỳ khảo sát 2020. Tuy nhiên, vẫn còn 14 Bộ, cơ quan Trung ương không công khai bất kỳ một tài liệu nào tại thời điểm khảo sát (tương đương với 31,8%). Loại tài liệu được công bố nhiều nhất là Dự toán ngân sách năm 2022 với 23 trên tổng số 44 đơn vị có công bố (chiếm 52,27%), tăng 4 đơn vị so với kết quả khảo sát MOBI năm 2020. Tài liệu được công bố nhiều thứ hai là Quyết toán ngân sách năm 2020 với 20 trên tổng số 44 đơn vị có công bố (chiếm 45,45%), tăng 4 đơn vị so với MOBI 2020. Các báo cáo tình hình thực hiện quý 1, 6 tháng, 9 tháng và cả năm 2021 với số đơn vị công khai lần lượt là 13; 14; 13 và 11 trên tổng số 44 Bộ, cơ quan Trung ương. (xem Bảng 2). Nhìn chung, so với khảo sát MOBI 2020, các tài liệu ngân sách đều có sự cải thiện về số đơn vị có công khai. 

Tính kịp thời: Kết quả kỳ khảo sát MOBI 2021 cho thấy tính kịp thời trong việc công khai các tài liệu ngân sách có sự cải thiện nhẹ nhưng không đáng kể. Nhìn chung, các Bộ, cơ quan Trung ương chưa công khai kịp thời các tài liệu ngân sách theo quy định. Trong số 23 đơn vị có công bố tài liệu về Dự toán ngân sách năm 2022, chỉ có 7 đơn vị công bố đúng thời hạn theo quy định là trong vòng 15 ngày kể từ ngày 31/12/2020. Đối với tài liệu về Quyết toán ngân sách năm 2020, có 12 trên tổng số 20 đơn vị có công khai thông tin công bố đúng thời hạn theo quy định. Các tài liệu còn lại gồm Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách đơn vị quý 1, 6 tháng, 9 tháng và cả năm 2021 chỉ được công khai đúng hạn bởi lần lượt 6, 7 và 7 đơn vị. Không có đơn vị nào công khai đúng hạn báo cáo tình hình thực hiện ngân sách cả năm 2021.

Tính thuận tiện: Kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy có 33 trên tổng số 44 đơn vị có điểm về tính thuận tiện (tương đương với 75%), tăng 1 đơn vị so với khảo sát MOBI 2020. Định dạng của các tài liệu ngân sách được công khai trên cổng thông tin điện tử/trang thông tin điện tử của đơn vị chủ yếu dưới dạng pdf hoặc scan ảnh do vậy còn hạn chế cho người dân đọc và sử dụng thông tin ngân sách từ các định dạng tài liệu này. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ và Ủy ban Dân tộc là những đơn vị công khai các tài liệu có định dạng thuận tiện nhất (file excel), dễ dàng trong việc tiếp cận và sử dụng tài liệu.

Tính đầy đủ: Kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy, các tài liệu ngân sách được công khai chưa đầy đủ nội dung theo quy định. Theo quy định tại Thông tư 90/2018/TT-BTC, các tài liệu ngân sách được công khai còn thiếu báo cáo thuyết minh hoặc không đầy đủ nội dung của các bảng biểu. Trong số 30 đơn vị có công khai ít nhất một trong sáu tài liệu ngân sách, Bộ Tài chính, Đài Truyền hình Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là những đơn vị dẫn đầu về tính đầy đủ của các tài liệu ngân sách. Trong đó, Bộ Tài chính đứng đầu với 53,49 điểm quy đổi về tính đầy đủ.

Tính liên tục: MOBI 2021 là năm thứ hai khảo sát thực hiện chấm điểm tính liên tục của các tài liệu được công khai bao gồm Dự toán ngân sách đơn vị và Quyết toán ngân sách đơn vị. Đối với tài liệu Dự toán, tính liên tục được chấm dựa trên việc đơn vị có công khai liên tục trong các năm 2020, 2021 và 2022. Đối với tài liệu Quyết toán, tính liên tục được chấm dựa trên việc công khai các tài liệu Quyết toán năm 2018, 2019 và 2020.