MOBI 2018 là khảo sát độc lập đầu tiên tại Việt Nam nhằm đánh giá mức độ công khai ngân sách của các bộ và cơ quan Trung ương do Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) thực hiện với sự chủ trì của Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI). MOBI là công cụ giúp các bộ và cơ quan Trung ương tham chiếu, đo đạc mức độ công khai minh bạch trong quản lý ngân sách nhà nước và mức độ thực thi Luật Ngân sách nhà nước năm 2015. MOBI 2018 góp phần tạo ra một bức tranh toàn cảnh về mức độ công khai ngân sách cả ở cấp Trung ương tại Việt Nam.

Trình bày về kết quả MOBI 2018, PGS.TS Vũ Sỹ Cường, đại diện nhóm nghiên cứu cho biết: Khảo sát MOBI 2018 đánh giá mức độ công khai ngân sách dựa trên các chỉ số về tính sẵn có, tính kịp thời, tính đầy đủ và tính thuận tiện của 6 loại tài liệu ngân sách bắt buộc phải công khai theo Luật Ngân sách nhà nước 2015 và hướng dẫn tại Thông tư 61/2017/TT-BTC. Đồng thời, MOBI 2018 xếp hạng kết quả công khai minh bạch ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương theo thang điểm với 4 mức độ công khai: Đầy đủ, Tương đối, Chưa đầy đủ và Ít.

Khảo sát MOBI 2018 cho thấy, các bộ, cơ quan Trung ương tại Việt Nam chưa tuân thủ quy định về công khai ngân sách tại Luật Ngân sách nhà nước 2015 và hướng dẫn tại Thông tư 61/2017/TT-BTC. Có 37 bộ cơ quan Trung ương được khảo sát đạt mức ít công khai, không có đơn vị nào đạt mức độ công khai đầy đủ, tương đối và chưa đầy đủ trong khảo sát MOBI 2018. Trong số 37 bộ, cơ quan Trung ương được khảo sát MOBI 2018, có 20 đơn vị không công khai bất cứ thông tin gì về ngân sách, 17 đơn vị có công khai ít nhất 1 tài liệu ngân sách hoặc có thư mục công khai ngân sách. Điểm MOBI trung bình của 17 đơn vị này là 11 điểm trên tổng số 100 điểm.

Trong xếp hạng MOBI 2018, Đài Truyền hình Việt Nam có thứ hạng cao nhất với 21,91 điểm. Thứ hai là Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh với 19,76 điểm. Đây là đơn vị duy nhất trong số 6 đơn vị được ngân sách nhà nước hỗ trợ có công khai thông tin về ngân sách.

Một số bộ, cơ quan Trung ương thuộc nhóm đứng đầu trong chi ngân sách có số điểm MOBI 2018 rất thấp hoặc không có điểm nào. Cụ thể, Bộ Giao thông vận tải là đơn vị có tổng số chi ngân sách nhà nước lớn nhất trong tổng số 37 đơn vị được khảo sát (năm 2019 là 58,56 nghìn tỷ đồng) trong khi điểm MOBI 2018 chỉ đạt 3,7 điểm, xếp thứ 13 trên tổng số 17 đơn vị có điểm MOBI 2018. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Bộ Y tế và Bộ Giáo dục và Đào tạo lần lượt đứng các vị trí thứ 4, 5 và 6 trên bảng xếp hạng Dự toán chi ngân sách năm 2019 nhưng lại không có bất kỳ tài liệu ngân sách nào được công khai trên cổng thông tin điện tử của đơn vị tại thời điểm khảo sát.

Năm 2018 là năm đầu tiên đánh giá mức độ công khai của các tài liệu và thông tin về ngân sách do các bộ và cơ quan Trung ương nắm giữ. Kết quả khảo sát cho thấy các đơn vị được khảo sát còn ít công khai thông tin về ngân sách theo quy định. Để các bộ, cơ quan Trung ương có khả năng cải thiện được chỉ số công khai ngân sách trong những năm tiếp theo nếu chủ động thực hiện công khai theo quy đại diện nhóm nghiên cứu đã đưa ra các khuyến nghị.

Cụ thể, đối với bộ, cơ quan Trung ương cần công khai và đảm bảo mức độ sẵn có của các tài liệu ngân sách để người dân có thể tiếp cận được các thông tin và tài liệu về ngân sách của các đơn vị đang sử dụng ngân sách. Công khai kịp thời các tài liệu trên cổng thông tin điện tử của các bộ, cơ quan Trung ương theo quy định, kèm theo quyết định công bố công khai thông tin của cơ quan có thẩm quyền. Các bộ và cơ quan Trung ương có thể phản hồi các khó khăn của đơn vị khi xây dựng và công khai thông tin.

Quốc hội cần bổ sung nội dung giám sát tình hình thực hiện công khai ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương vào chương trình hoạt động giám sát hàng năm của Uỷ ban TCNS của Quốc hội.

Bên cạnh đó, cần có hướng dẫn thêm của Bộ Tài chính về việc xây dựng thư mục công khai ngân sách, định dạng của các tài liệu được công khai ngân sách để tạo điều kiện cho người dân trong tiếp cận thông tin về Ngân sách Nhà nước của các bộ, cơ quan Trung ương. Cần có hướng dẫn cụ thể hơn về thời hạn công khai các tài liệu ngân sách trên cổng thông tin điện tử của của các bộ, cơ quan Trung ương và có truyền thông rõ ràng để những người dân quan tâm có thể theo dõi thông tin. Điều này sẽ góp phần cải thiện hiệu quả trong phân bổ và sử dụng ngân sách cấp Trung ương.