Theo đó, Cục Hàng hải đã ra quân kiểm tra 9 hãng tàu gồm: MSC, OOCL, CMA - CGM, Hapag - Lloyd, ONE, Evergreen, HMM, Maersk Lines và Yangming. Quá trình kiểm tra trong giai đoạn tháng 3 - 5, sau khi xuất hiện thông tin các hãng ồ ạt tăng giá thuê tàu và container, gây khó khăn cho doanh nghiệp (DN) xuất khẩu trong nước.

Giá cước tải biển bằng container đã có xu hướng tăng mạnh hơn từ tháng 10/2020, đặc biệt là trên các tuyến đi châu Âu, Bắc Mỹ. Tháng 4/2021, giá cước từ Việt Nam đi châu Âu là 6.500 - 8.000 USD một container 40 feet và đi châu Mỹ là 6.000 - 7.000 USD một container 20 feet, tăng 500 - 700% so với năm 2020. 

Nguyên nhân tăng giá cước là bởi thị trường Trung Quốc đang phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch nên một lượng lớn container rỗng hút về nước này. Từ đó dẫn đến chênh lệch cầu vượt cung, đẩy giá vận chuyển container tăng phi mã, tác động cả khu vực châu Á, trong đó có Việt Nam.

Tàu nước ngoài tại cảng Cái Mép - Thị Vải. Ảnh: VnExpress

Nhưng, bên cạnh tăng giá cước thì mỗi hãng tàu lại có động thái thu thêm 3-5 loại phụ phí như phí xếp dỡ tại cảng, vệ sinh container, chứng từ, kẹp chì... Trong đó, phụ phí xếp dỡ chiếm tỷ trọng lớn nhất, dao động từ 100 đến 170 USD cho mỗi container và đang được cả 9 hãng tàu ngoại thu. Có loại phí không thường xuyên tùy từng hãng tàu áp dụng như phụ thu xăng dầu, thu dịch vụ với hàng xuất nhập khẩu chỉ có hãng Maersk áp dụng.

Theo kết quả điều tra, các khoản phí được hãng tàu đưa ra mà không có sự thỏa thuận trước với khách hàng không nêu lý do thu và thời điểm kết thúc. Một số loại phí vô lý như khai báo trọng tải hàng hóa (VGM) có giá 30-50 USD mà những hãng tàu không mất chi phí cho dịch vụ này. Các mức phụ thu của hãng tàu chưa đăng ký kê khai theo quy định nên lực lượng chức năng rất khó kiểm soát. 

Thực tế, các doanh nghiệp từng phản ánh rằng trên thị trường container rỗng hiện nay, DN nào trả cước cao hơn thì hãng tàu sẽ cấp container. Thậm chí, các DN đã đăng ký container nhưng do cước phí thuê tăng lên hằng ngày nên các hãng tàu sẵn sàng hủy booking (đăng ký) để chuyển cho công ty khác nếu đơn vị kia trả cước cao hơn. Do đó, các doanh nghiệp nào trả mức giá cao hơn thì sẽ dễ được chấp nhận booking hơn và nếu đăng ký qua các đại lý cũng dễ dàng hơn so với trực tiếp đặt booking với các hãng tàu.

Tình trạng này gây vô vàn khó khăn về cạnh tranh cho doanh nghiệp xuất khẩu trong nước. Các chuyên gia phải đặt ra câu hỏi: "Phải chăng đã có tình trạng “găm” container và chỗ trên tàu từ phía các hãng tàu để đẩy giá thuê container lên cao?". 

Hiện tại, trước mắt Cục Hàng hải Việt Nam đã kiến nghị Bộ GTVT bổ sung các quy định như hãng tàu nước ngoài phải đăng ký tuyến vận tải, lịch trình, lượng hàng tại Việt Nam. Việc này để áp đặt, chống lại việc hãng tàu tự ý bỏ, chậm chuyến hoặc hủy đặt chỗ gây thiệt hại cho doanh nghiệp xuất khẩu. Đồng thời, bổ sung tăng mức xử phạt đối với các trường hợp vi phạm quy định về kê khai, niêm yết giá.

Cơ quan này cũng đề nghị Bộ Tài chính xem xét sửa đổi quy định về giá cước và các loại phụ thu ngoài giá cước của hãng tàu đối với chủ hàng tại cảng Việt Nam nhằm phù hợp hơn với tình hình hiện tại. 

H.S

Xem thêm: Tim Cook đã đúng đắn khi không vận chuyển iPhone bằng tàu biển?