Trong số liệu được đưa ra tại hội thảo công bố báo cáo “Nâng cao hiệu quả ngành vận tải đường bộ Việt Nam và Chiến lược phát triển bền vững ngành vận tải đường thủy nội địa Việt Nam” của World Bank thì vận tải đường bộ của Việt Nam hiện chiếm khoảng 77% tổng lượng vận chuyển hàng hóa của cả nước. Trong khi đó, chi phí logistics ở Việt Nam chiếm gần 21% tổng GDP, cao hơn so với hầu hết các nước trong khối ASEAN. Điều này làm ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trong xuất khẩu và tăng chi phí đối với nhà sản xuất và người tiêu dùng.

Đánh giá về mức chi phí logistics, bà Yin Yin Lam, chuyên viên cao cấp ngành giao thông vận tải (World Bank) cho biết, dịch vụ logistics ở Việt Nam đã có những cải thiện đáng ghi nhận khi tăng 25 bậc trong chỉ số năng lực quốc gia về logistics (LPI), từ vị trí thứ 64 (năm 2016) lên vị trí 39 (năm 2018). Tất cả các chỉ số đánh giá LPI 2018 đều tăng vượt bậc; trong đó, có mức tăng cao nhất là năng lực chất lượng dịch vụ (xếp hạng 33, tăng 29 bậc).

Tuy nhiên, bà Yin Yin Lam nhận xét, chi phí logistics của Việt Nam vẫn còn ở mức cao ảnh hưởng tiêu cực đến năng lực cạnh tranh của hoạt động xuất khẩu làm tăng chi phí hàng hóa tiêu dùng.

Do đó, để tăng cường hiệu quả của ngành vận tải đường bộ, bà Yin Yin Lam khuyến nghị, Việt Nam cần đầu tư kết cấu hạ tầng để giảm tình trạng tắc nghẽn giao thông; thúc đẩy việc sử dụng “vận tải container bằng sà lan” để tăng mức sử dụng vận tải đường thủy nội địa, xúc tiến mạnh hơn nữa việc phát triển vận tải ven biển trên tuyến đường Bắc-Nam. Bên cạnh đó, tích hợp các trung tâm logistics và trung tâm đô thị hợp nhất trong quy hoạch cảng container nội địa. Về phía doanh nghiệp, bà Yin Yin Lam cho rằng, cần hiện đại hóa đội xe vận tải, đẩy mạnh quy trình đào tạo lái xe và cấp phép lái xe. Đặc biệt là cải thiện chất lượng đội xe thông qua chương trình cho vay mua xe dựa trên đánh giá tăng trưởng…

Nâng cao năng lực vận tải đường thủy nội địa

 Bên cạnh việc nâng cao hiệu quả của vận tải đường bộ, trong khuôn khổ hội thảo, các chuyên gia khẳng định chỉ phát triển vận tải đường thủy mới có thể kéo giảm chi phí logistics hiện nay.

Theo nghiên cứu của các chuyên gia thuộc Ngân hàng Thế giới, ngành vận tải đường thủy nội địa Việt Nam đang đảm nhận vận chuyển khoảng 1/5 tổng lượng hàng hóa luân chuyển trong nước. Quan trọng hơn, phát triển vận tải thủy nội địa giúp giảm nhu cầu đầu tư xây dựng đường bộ, vốn đòi hỏi chi phí xây dựng và bảo trì nhiều hơn so với đường thủy; giảm tai nạn và ùn tắc giao thông; giảm lượng phát thải khí nhà kính...

Tuy nhiên, trong báo cáo về thực trạng ngành đường thủy nội địa của Việt Nam, đại diện World Bank nhận xét, hạn chế về điều kiện kết cấu hạ tầng, đặc biệt là các hành lang vận tải thủy nội đại đã cản trở ngành đường thủy nội địa của Việt Nam phát triển. Cụ thể, chỉ có 29% các tuyến đường thủy quốc gia (khoảng 2.033 km) có khả năng vận hành sà lan trọng tải ít nhất 300 DWT do độ sâu sông kênh khan cạn, kích thước luồng tàu nhỏ và tĩnh không cầu thấp. Đặc biệt, nhiều cảng có cơ sở vật chất lạc hậu với mức độ cơ giới hóa thấp, trong khi đó việc kết nối với các phương thức vận tải khác yếu.

Đặc biệt, mức độ đầu tư cho hạ tầng giao thông đường thủy còn rất hạn chế, trong giai đoạn 2011-2015, lĩnh vực đường thủy nội địa chiếm 2-3% ngân sách hằng năm đầu tư cho ngành giao thông. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2016-2020, tỉ lệ này giảm xuống còn có 1,2% ngân sách dự toán. Mức độ đầu tư như vậy là không đủ cho công tác mở rộng năng lực chuyên chở và duy tu bảo dưỡng.

Từ thực trạng trên, phía World Bank cho rằng ngành giao thông vận tải nên khuyến khích đầu tư từ khối tư nhân vào hệ thống cảng, còn ngân sách nhà nước tập trung đầu tư cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông.

Tại hội thảo, với vai trò cơ quan quản lý, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết, những năm qua Chính phủ tập trung nhiều nguồn lực để phát triển giao thông đường bộ, đến nay đã xây dựng được 400.000 km đường ô tô, mở rộng hệ thống quốc lộ và đường cao tốc, giao thông nông thôn. Hệ thống giao thông đường bộ phát triển tạo kết nối các vùng miền, góp phần phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo. Tuy nhiên vẫn cần khai thác tốt hơn hệ thống hạ tầng giao thông hiện có, tăng cường năng lực kết nối hệ thống đường bộ và giữa đường bộ với các loại hình vận tải khác.

Bên cạnh đó, người đứng đầu ngành giao thông nhấn mạnh, Việt Nam có hệ thống sông kênh thuận lợi cho phát triển giao thông vận tải đường thủy, cần được khai thác tốt hơn, từ đó mang lại hiệu quả hơn so với đường bộ về kinh tế, môi trường và an toàn giao thông. Phát triển giao thông vận tải đường bộ, đường thủy đều quan trọng, nhưng trong giai đoạn hiện nay cần đầu tư nhiều hơn cho đường thủy để kéo giảm chi phí vận tải, góp phần kéo giảm chi phí logistics.

Do đó, theo Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, ngay sau hội thảo sẽ yêu cầu các đơn vị trực thuộc Bộ nghiêm túc nghiên cứu tài liệu, khuyến nghị của World Bank, tổ chức cuộc họp bàn để có các đề xuất cơ chế chính sách cụ thể. “Trong đó, ưu tiên phát triển vận tải thủy để từng bước cân bằng các phương thức vận tải.