Theo tờ CNN, chưa đầy 2 tuần trước, Gautam Adani từng là người giàu thứ 4 thế giới. Với tổng tài sản trị giá 120 tỷ USD, vị tỷ phú Ấn Độ này thậm chí còn giàu hơn Bill Gates hay Warren Buffet. 

Nhưng mọi thứ đã thay đổi sau khi Hindenburg Research - một công ty nghiên cứu tài chính đã cáo buộc ông đứng sau "vụ lừa đảo lớn nhất lịch sử".

Từ sau cáo buộc trên, giá trị vốn hóa thị trường của các công ty mang tên ông Adani đã “bay hơi” 110 tỷ USD, còn tài sản của ông đã tụt dốc chóng mặt xuống chỉ còn hơn 61 tỷ USD.

Adani Group chỉ trích báo cáo của công ty bán khống Mỹ là "vô căn cứ" và "ác ý". Tuy nhiên, nỗi nghi ngại của các nhà đầu tư đang ngày càng tăng lên, kéo theo đó là những phiên bán tháo ồ ạt cổ phiếu. Các đối tác kinh doanh của Adani và các ngân hàng đã vội vã lên tiếng về mối quan hệ với tập đoàn. Chính phủ liên bang Ấn Độ được cho là đã tiến hành một cuộc điều tra hoạt động kinh doanh của ông Adani.

Gautam Adani là ai?

Gautam Adani là nhà tài phiệt 60 tuổi người Ấn Độ, người đã thành lập Adani Group cách đây hơn 30 năm. 

Từng bỏ đại học, ông xây dựng một đế chế kinh doanh hoạt động từ mảng cơ sở hạ tầng, hậu cần, năng lượng tới khai thác mỏ. Thành công đó đã khiến ông được so sánh với John D. Rockefeller và Cornelius Vanderbilt - những tài phiệt đã tạo ra những đế chế hùng mạnh trong thời kỳ vàng son của Mỹ vào những năm 1800. 

Gautam Adani là cái tên xuất hiện khắp nơi ở Ấn Độ. Tên tuổi của ông có mặt trên các biển quảng cáo bên đường, ở các sân bay và bến cảng mà tập đoàn của ông điều hành. Các nhà máy phát điện của ông, nhập khẩu than từ Australia, thắp sáng các tòa nhà văn phòng ở thành phố Mumbai. Gần đây, tỷ phú này còn mở rộng “đế chế” kinh doanh của mình sang lĩnh vực quốc phòng và truyền thông.

Không lâu trước đây, ông vẫn là tỷ phú giàu nhất châu Á. Vào tháng 9 năm ngoái, ông đã vượt mặt Jeff Bazos để trở thành người giàu thứ 2 thế giới. Ông Adani cũng được cho là có mối quan hệ thân thiết với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.

Những lời cáo buộc chống lại Adani

Hồi cuối tháng 1 năm nay, Hindenburg Research đã khiến các nhà đầu tư choáng váng khi công bố một báo cáo cáo buộc Adani và các công ty của ông lừa đảo trên diện rộng, và thao túng chứng khoán một cách trắng trợn suốt nhiều thập kỷ. Theo Hindenburg Research, Adani Group có "khối nợ khổng lồ", trong đó bao gồm cả các khoản vay thế chấp bằng cổ phiếu của nhiều lãnh đạo chủ chốt là thành viên gia đình Adani. Công ty này cho biết họ đã bán khống cổ phiếu của các công ty thuộc Adani Group, tức là họ sẽ được hưởng lợi khi cổ phiếu của Adani giảm.

Hindenburg đã đặt ra 88 câu hỏi cho ông Adani, làm dấy lên những nghi ngại về tình hình tài chính của tập đoàn. Các yêu cầu trong đó bao gồm cung cấp thông tin chi chi tiết về các thực thể kinh doanh ở nước ngoài của tập đoàn, lý giải nguyên nhân cho việc Adani Group có “cấu trúc công ty phức tạp và nhập nhằng như vậy". 

Thông tin làm châm ngòi làn sóng bán tháo cổ phiếu, trái phiếu của các công ty trong Adani Group. 

Đến ngày 1/2, cổ phiếu trong hệ sinh thái Adani Group tiếp tục bị bán tháo, xóa sạch giá trị thị trường tổng cộng hơn 80 tỷ USD, bất chấp kế hoạch bán cổ phần mới được cho là đã chốt thành công.

Các nhà đầu tư bắt đầu gọi cho Adani để bày tỏ lo ngại. Một trong số đó là Royal Group, công ty mẹ của International Holding của Abu Dhabi. Họ muốn tập đoàn xem xét lại kế hoạch chào bán cổ phần của Adani Enterprises. Đồng thời, một tổ chức tài chính nhà nước khác - cũng là một trong những nhà đầu tư chủ chốt trong đợt chào bán này - cho biết sẽ không hỗ trợ thêm cho Adani.

Trong cùng ngày, các đảng đối lập chính phủ của Thủ tướng Narendra Modi tại quốc hội, hô vang "Adani, Adani" trong bài phát biểu về ngân sách công đoàn. Tỷ phú Gautam Adani được cho là có quan hệ mật thiết với ông Modi và thường điều chỉnh chiến lược công ty cho phù hợp với các ưu tiên của thủ tướng.

Đáp lại, Adani Group cho biết họ đang xem xét các hành động pháp lý để đáp trả các khiếu nại trên. Tập đoàn cáo buộc Hindenburg đã triển khai “một cuộc tấn công có tính toán vào Ấn Độ"  và cho biết công ty tài chính này chỉ biết quan tâm đến lợi ích tài chính của mình. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng Adani Group đã không đưa ra được câu trả lời thuyết phục cho các câu hỏi trong báo cáo. 

Các nhà đầu tư hoảng loạn

Giới đầu tư tỏ ra khá hoảng loạn sau những diễn biến trên, và không muốn mắc sai lầm trong bất cứ giao dịch nào. Adani Enterprises thiệt hại lớn nhất trong số các công ty niêm yết của tập đoàn, giảm hơn 60% vốn hóa - tương đương hơn 30 tỷ USD - kể từ khi báo cáo được công bố (24/1) đến khép phiên giao dịch ngày 2/2.

Công ty này hiện đang gặp khó khăn trong việc huy động nguồn vốn mới. Vào ngày 1/2, Adani Enterprises đột ngột từ bỏ đợt bán cổ phiếu trị giá 2,4 tỷ USD, dù đã được các nhà đầu tư Ấn Độ và Vùng Vịnh đăng ký mua hết chỉ sau 24 giờ chào bán. Đây là kết quả của một cuộc họp hội đồng cổ đông khẩn cấp được diễn ra chỉ sau 30 phút kể từ khi ông Adani triệu tập.

Trả lời tờ Bloomberg, một nhà giao dịch kỳ cựu nói cho biết ông chưa bao giờ thấy một đợt chào bán cổ phiếu nào bị hủy bỏ theo kiểu này trong gần 20 năm sự nghiệp. Nhưng nhờ vậy, các nhà đầu tư lớn cảm thấy nhẹ nhõm. Tập đoàn Bảo hiểm Nhân thọ của Nhà nước Ấn Độ - cổ đông của 5 công ty thuộc Adani Group, coi quyết định này là một động thái quản trị tốt.

Cổ phiếu của hầu hết các công ty thuộc Adani Group đều tiếp tục lao dốc không phanh. Việc bán tháo vẫn tiếp diễn ngày 3/1. Một nửa giá trị của Adani Group, tương đương hơn 110 tỷ USD, đã bốc hơi kể từ khi báo cáo của Hindenburg được công bố. Các sàn giao dịch chứng khoán Ấn Độ buộc phải ngừng giao dịch cổ phiếu của 5 công ty niêm yết thuộc tập đoàn vì giảm kịch biên độ ngày (được đặt ở mức 5% và 10%). 

Trong khi đó, TotalEnergies - một trong những đối tác lớn của tập đoàn - tiết lộ Adani Group đã đồng ý để một trong “4 công ty kiểm toán lớn” thực hiện "cuộc kiểm toán chung”.

Gã khổng lồ năng lượng của Pháp đã mô tả khoản đầu tư trị giá 3,1 tỷ USD vào Adani Group - thông qua các khoản đầu tư chung ở Ấn Độ - là “hạn chế”.

Tương lai nào cho Adani?

Làn sóng bán tháo khiến giới đầu tư đặt ra câu hỏi về cách các doanh nghiệp của Adani sẽ tiếp tục trang trải chi phí trong tương lai. Họ đang đổ dồn sự chú ý vào khoản nợ lên của các công ty do ông Adani sở hữu - đây cũng chính là mối lo ngại đã được Hindenburg nêu ra. Cơ quan xếp hạng Moody's cho biết tình trạng hỗn loạn hiện giờ có thể làm giảm khả năng huy động vốn của Adani Group. 

Trong một tuyên bố vào ngày 1/2, ông Adani nhấn mạnh "Bảng cân đối kế toán của chúng tôi rất lành mạnh với dòng tiền mạnh và tài sản an toàn. Đồng thời, chúng tôi có thành tích hoàn hảo trong việc thanh toán các khoản nợ của mình". 

Hậu quả của việc bán tháo có thể sẽ không chỉ gói dọn trong tập đoàn của tỷ phú Ấn Độ. Các ngân hàng Ấn Độ đang nắm giữ tài sản của tập đoàn cũng có thể sẽ bị ảnh hưởng nếu giá trị của những tài sản này tiếp tục tụt dốc. 

Ngày 3/2, Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ (RBI) cho biết dựa trên những đánh giá mới nhất, ngành ngân hàng nước này “vẫn kiên cường và ổn định". Đồng thời, RBI cam kết sẽ tiếp tục theo dõi tình hình. 

Trong một tuyên bố ngày 4/2 về tình trạng hỗn loạn thị trường, Ủy ban chứng khoán và sàn giao dịch Ấn Độ (SEBI) tuyên bố họ đã quan sát thấy “sự biến động giá bất thường đối với cổ phiếu của một tập đoàn". SEBI cho biết nếu thu thập thêm được bất kỳ thông tin nào, ho sẽ tiến hành điều tra và áp dụng các biện pháp thích hợp. Cơ quan quản lý thị trường cũng nói thêm rằng họ “cam kết đảm bảo tính toàn vẹn của thị trường". 

Nhiều chuyên gia cũng bày tỏ lo ngại rằng bê bối của Adani Group sẽ ảnh hưởng tới hình ảnh của doanh nghiệp Ấn Độ trong mắt nhà đầu tư nước ngoài.