Theo SSI Research, quy mô đầu tư công trong 5 năm tới dự kiến đạt khoảng 8.500 nghìn tỷ đồng, tương đương 315 tỷ USD, tăng tới 181% so với giai đoạn 2021 - 2025. Đây là con số kỷ lục chưa từng có trong lịch sử, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc đẩy mạnh đầu tư hạ tầng, năng lượng và logistics để nâng cao năng suất nền kinh tế.

Tỷ lệ nợ công của Việt Nam hiện chỉ khoảng 32% GDP, thấp hơn đáng kể so với mức trần 60% được Quốc hội cho phép, cho thấy dư địa tài khóa vẫn rất dồi dào. Điều này giúp Việt Nam có thể mở rộng chi tiêu công mà không gây áp lực lên nợ quốc gia. Tuy nhiên, SSI cũng lưu ý rằng thách thức không nằm ở quy mô vốn, mà ở hiệu quả giải ngân và chất lượng đầu tư. Bài toán không còn là “có bao nhiêu tiền”, mà là “dùng tiền như thế nào để mang lại hiệu quả cao nhất”.

Theo kế hoạch, đầu tư công giai đoạn 2026 - 2030 sẽ được tái cấu trúc theo hướng tập trung và chọn lọc hơn. Thay vì triển khai dàn trải hàng chục nghìn dự án nhỏ, Chính phủ đặt mục tiêu giảm số lượng dự án xuống còn dưới 3.000, trong đó tập trung vào các công trình có sức lan tỏa lớn như cao tốc Bắc - Nam, sân bay Long Thành, các tuyến đường vành đai Hà Nội và TP.HCM, hạ tầng năng lượng tái tạo, cảng biển và logistics. Việc ưu tiên các dự án trọng điểm không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn vốn, mà còn rút ngắn thời gian thi công và cải thiện chất lượng quản lý.

Theo SSI Research, nếu tốc độ giải ngân đạt trên 90% kế hoạch mỗi năm, đầu tư công có thể đóng góp trực tiếp 1,5 - 1,8 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP hàng năm. Điều này đồng nghĩa tăng trưởng kinh tế của Việt Nam có thể đạt 8,5 - 9%, thậm chí 10% nếu khu vực tư nhân và FDI cùng tăng tốc đầu tư. Đầu tư công hiệu quả sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ đến các lĩnh vực khác như xây dựng, vật liệu, ngân hàng và tiêu dùng, từ đó hình thành một vòng tròn tăng trưởng tích cực.

Một trong những điểm mới đáng chú ý là việc đẩy mạnh mô hình hợp tác công – tư (PPP), nhằm huy động vốn tư nhân cho các dự án hạ tầng lớn. Nhà nước sẽ tập trung vào những lĩnh vực khó thu hút đầu tư tư nhân như giao thông, năng lượng và môi trường, còn khu vực tư nhân đảm nhận vai trò đồng đầu tư và vận hành. SSI đánh giá, với cơ chế PPP mới, Việt Nam có thể thu hút thêm khoảng 20 - 25% tổng vốn đầu tư hạ tầng từ khu vực tư nhân, tương đương 60 - 70 tỷ USD trong giai đoạn 2026 - 2030.

Ngành vật liệu xây dựng là một trong những đối tượng hưởng lợi trực tiếp từ làn sóng đầu tư công này. Nhu cầu thép xây dựng, xi măng và nhựa công nghiệp dự kiến tăng 15 - 20%/năm trong hai năm đầu giai đoạn mới. Các doanh nghiệp như HPG, NKG, HT1, BCC và BMP sẽ có cơ hội mở rộng sản xuất và gia tăng doanh thu. Bên cạnh đó, các công ty xây dựng hạ tầng, nhà thầu cơ điện và doanh nghiệp cung cấp máy móc công trình cũng được hưởng lợi khi khối lượng dự án triển khai tăng mạnh.

Ngoài tác động kinh tế trực tiếp, đầu tư công còn góp phần thúc đẩy phát triển vùng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Các tuyến cao tốc mới như Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2, vành đai 3 TP.HCM, vành đai 4 Hà Nội hay cao tốc Tây Nguyên - Nam Trung Bộ sẽ giúp rút ngắn khoảng cách vùng miền, giảm chi phí logistics và tạo điều kiện thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp mới. SSI cho rằng hạ tầng giao thông hoàn thiện sẽ là yếu tố then chốt để hình thành các cực tăng trưởng mới như khu vực Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long - những vùng còn nhiều dư địa phát triển.

Không chỉ dừng ở hạ tầng vật chất, đầu tư công còn mở rộng sang hạ tầng năng lượng và chuyển đổi xanh. Việt Nam đang hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, do đó, giai đoạn 2026 - 2030 sẽ chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ của các dự án năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió và điện mặt trời. SSI ước tính, tổng công suất điện tái tạo có thể đạt 35 - 40% tổng nguồn điện quốc gia vào cuối thập kỷ này, với hàng loạt dự án mới tại Ninh Thuận, Bình Thuận, Đắk Lắk và Bạc Liêu.

Để đảm bảo nguồn vốn cho các dự án lớn, Chính phủ cũng đang thúc đẩy việc phát hành trái phiếu chính phủ kỳ hạn dài hơn (15–30 năm) và mở rộng kênh trái phiếu xanh. SSI đánh giá đây là bước đi quan trọng nhằm đa dạng hóa nguồn huy động vốn, giảm áp lực ngân sách ngắn hạn và tạo điều kiện cho nhà đầu tư tổ chức - đặc biệt là các quỹ hưu trí và bảo hiểm - tham gia vào các dự án hạ tầng quốc gia.

Tuy nhiên, SSI Research cũng nhấn mạnh rằng, quy mô đầu tư công lớn sẽ chỉ thực sự mang lại hiệu quả nếu đi kèm cải cách thể chế quản lý đầu tư công. Việc phân cấp mạnh cho địa phương, tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, cùng ứng dụng công nghệ số trong quản lý dự án là những yếu tố then chốt. Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm của Hàn Quốc và Singapore trong việc quản lý dự án công bằng hệ thống dữ liệu mở và cơ chế giám sát độc lập.

Về dài hạn, đầu tư công được xem là “đòn bẩy” để kích thích đầu tư tư nhân. Khi cơ sở hạ tầng được cải thiện, chi phí logistics giảm, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp sẽ tăng, từ đó thu hút thêm dòng vốn trong và ngoài nước. SSI đánh giá, mỗi đồng đầu tư công có thể kéo theo 1,5–2 đồng đầu tư tư nhân, giúp mở rộng tổng vốn đầu tư toàn xã hội lên mức 38–40% GDP, cao hơn mục tiêu bình quân 34% hiện nay.

Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức về chuỗi cung ứng, năng lượng và biến đổi khí hậu, Việt Nam lựa chọn đầu tư công như một chiến lược dài hạn để củng cố nền tảng kinh tế. Với tầm nhìn chiến lược, sự quyết liệt trong thực thi và khả năng huy động nguồn lực xã hội, đầu tư công không chỉ là giải pháp ngắn hạn để kích cầu, mà là bước nhảy hạ tầng giúp Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành quốc gia công nghiệp hiện đại, thu nhập cao vào năm 2045.