Theo số liệu từ Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản (Vasep), kim ngạch xuất khẩu thủy sản tháng 4 đạt 770 triệu USD, tăng 4% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, cá ngừ, cá tra, cua ghẹ, nhuyễn thể có vỏ các loại đều ghi nhận tăng trưởng dương. Tuy nhiên, kim ngạch tôm chỉ tương đương tháng 4/2023, mực, bạch tuộc và một số loài cá biển khác vẫn thấp hơn so với cùng kỳ. Lũy kế 4 tháng đầu năm 2024, tổng xuất khẩu thủy sản đạt 2,7 tỷ USD, tăng 6% so với cùng kỳ năm 2023.

Tuy không có tăng trưởng so với cùng kỳ, nhưng kết quả 285 triệu USD của mặt hàng tôm trong tháng 4 là mức kế từ đầu năm. Lũy kế 4 tháng đầu năm, ngành tôm mang về doanh số 971 triệu USD, cao hơn 6% so với cùng kỳ năm 2023. Theo nhận định của các doanh nghiệp, xuất khẩu tôm sang các thị trường có dấu hiệu phục hồi vì lượng tồn kho của các nhà nhập khẩu đã giảm nên nhu cầu bắt đầu trở lại. 

Tuy nhiên, nhu cầu thực tế của người tiêu dùng chưa thể hiện rõ nét khả năng hồi phục. Giá trung bình sang các thị trường vẫn ở mức thấp so với năm 2022 và 2023. Ngành tôm Việt Nam đang trong giai đoạn chuẩn bị trước những thông tin liên quan đến thuế chống trợ cấp. Hiện nay Mỹ đang xét xét công nhận xem xét Việt Nam có nền kinh tế thị trường, hy vọng đạt kết quả tích cực sẽ giúp cho rào cản thuế CVD được tháo gỡ, giải tỏa gánh nặng đối với các doanh nghiệp tôm xuất khẩu Việt Nam.

Chia sẻ tại đại hội hội đồng cổ đông năm 2024, ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Thực phẩm Sao Ta (Mã: FMC), nhận định tình hình xuất khẩu tôm của Sao Ta nói riêng và các doanh nghiệp tôm nói chung đứng trước nhiều thách thức khi sức cầu yếu trong khi nguồn cung lại khá dồi dào, giá bán nhìn chung khó lòng tăng.

Cụ thể, tại Nhật Bản - thị trường tiêu thụ tôm lớn nhất của Sao Ta với tỷ trọng 45%, đồng yen mất giá và tình hình kinh tế khó khăn khiến người dân chuyển dịch một phần từ hải sản sang thịt heo và gà.

Trong khi đó tại Mỹ, thị trường chiếm 30% thị phần xuất khẩu của Sao Ta, các doanh nghiệp tôm đang phải đối mặt với vụ kiện chống trợ cấp thuế.

Theo đó, ngày 26/3 Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đã công bố thuế chống trợ cấp sơ bộ với tôm Việt Nam, Ấn Độ và Ecuador. Theo đó, ba trong số 4 nguồn cung tôm nuôi lớn nhất của Mỹ có thể sẽ buộc phải đặt cọc thuế chống trợ cấp (CVD) sơ bộ dao động từ 2% -196%.

“Vấn đề này phức tạp và chưa có tiền lệ nên chúng tôi hết sức tập trung theo dõi diễn biến tình hình. Nhưng nhìn chung vụ kiện này chắc chắn có tác động đến chúng tôi. Trước mắt, công ty sẽ tập trung bán ở thị trường Mỹ những mặt hàng không vướng thuế như tôm tẩm bột, tôm chiên hoặc những mặt hàng có thế nhưng bán được giá tốt”, ông Lực cho biết.

Tuy nhiên, theo ông Việt Nam còn chút niềm tin khi tới đây DOC qua Việt Nam phúc thẩm, nếu mức thuế này giảm dưới 2% thì vụ kiện có thể bị hủy bỏ. Nếu ngược lại, thì lối dẫn tôm Việt vào thị trường này càng thu hẹp.

Với cá tra, tốc độ tăng trưởng 13% trong tháng 4, đạt 168 triệu USD cũng là tín hiệu xanh đáng quan tâm, sau khi sụt giảm liên tục trong tháng 2 và tháng 3. Trong đó, xuất khẩu khả quan hơn tại thị trường Mỹ, đặc biệt sau khi các doanh nghiệp tham gia Triển lãm thủy sản Bắc Mỹ hồi tháng 3, tiếp sau đó là Triển lãm thủy sản toàn cầu tại Tây Ban Nha cuối tháng 4. 

Ngoài các mặt hàng chủ lực là cá tra phile đông lạnh, các doanh nghiệp có khuynh hướng tăng cường giới thiệu các sản phẩm cá tra chế biến sâu, hàng GTGT và thu hút được nhiều sự quan tâm của các nhà nhập khẩu cũng như khách tham quan. Lũy kế 4 tháng đầu năm, kim ngạch cá tra đạt 579 triệu USD, tăng gần 2% so với cùng kỳ năm ngoái.

Xuất khẩu cá ngừ trong tháng 4 tăng 28% đạt trên 86 triệu USD, đưa tổng giá trị 4 tháng đầu năm lên 301 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm ngoái. So với các ngành hàng khác, cá ngừ có tăng trưởng ổn định hơn trong cả 4 tháng qua (trừ tháng 2 giảm 11% do có kỳ nghỉ Tết Nguyên đán). Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp cá ngừ, nhập khẩu của các thị trường tăng trở lại vì tồn kho giảm chứ không phải vì thị trường tốt hơn và giá xuất khẩu tốt hơn.

Trong khi mực, bạch tuộc  giảm 14% trong tháng 4 thì nhuyễn thể có vỏ lại tăng 14%. Lũy kế 4 tháng đầu năm nay, 2 ngành hàng này mang về doanh số lần lượt là 182 triệu USD, giảm 4% và 43 triệu USD, giảm 2% so với cùng kỳ năm 2023.

Ngành chế biến xuất khẩu cá ngừ, mực bạch tuộc và cá biển khác đều có chung nút thắt là thiếu nguyên liệu, vì sản lượng khai thác không đủ đáp ứng nhu cầu, nên phải thêm nguồn cung từ nhập khẩu. Tuy nhiên, quy định của thị trường EU và các quy định mới của Việt Nam liên quan đến khai thác IUU đang khiến cho nút thắt nguyên liệu thêm tắc nghẽn. 

Xuất khẩu cua ghẹ tới tháng 4 vẫn giữ được tăng trưởng ấn tượng 101%, với thị trường chủ lực là Trung Quốc và mặt hàng ưu thế là cua sống. Ngoài cua sống, có các mặt hàng khác như tôm hùm sống, hải sâm…của Việt Nam vẫn có dư địa lớn ở Trung Quốc vì thuận lợi vị trí địa lý, không bị áp lực cạnh tranh như hàng đông lạnh.

Xét về thị trường, trong top 5 nước nhập khẩu lớn nhất, chỉ có xuất khẩu sang Nhật Bản và Hàn Quốc tăng nhẹ trong tháng 4, trong khi sang EU và Mỹ chỉ ở mức tương đương hoặc giảm nhẹ, đặc biệt, Trung Quốc – HK giảm trên 22%. Nhìn chung, các thị trường vẫn đang bị ảnh hưởng bởi lạm phát và tồn kho nên nhập khẩu vẫn có tính thận trọng. Điển hình như tại Trung Quốc liên tục sụt giảm từ tháng 2, sau khi tăng mạnh vào tháng 1 để phục vụ nhu cầu Tết Nguyên đán. Thị trường này hiện tại có nhiều nguồn cung cấp, giá cạnh tranh nên các đối tác có nhiều lựa chọn và tìm cách mua vào với giá thấp.

Với những tín hiệu từ thị trường, Vasep kỳ vọng vấn đề tồn kho và dư cung sẽ giảm dần và có chiều hướng thuận lợi hơn cho các nhà xuất khẩu thủy sản trong nửa cuối năm, khi đó tình hình có thể hồi phục trở lại nếu nút thắt về nguyên liệu hải sản và cả tôm, cá tra được cởi mở.