Làn sóng Covid-19 thứ tư ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động kinh tế - xã hội của Việt Nam, nhất là nguy cơ hàng loạt nhà máy của các doanh nghiệp FDI buộc phải cắt giảm thậm chí ngưng sản xuất do các biện pháp hạn chế, giãn cách xã hội phòng chống dịch bệnh.

Tại các doanh nghiệp đang hoạt động “3 tại chỗ”, năng lực sản xuất chỉ đáp ứng 10-50% công suất. Một số nhà sản xuất ô tô Nhật Bản đã phải tạm dừng một phần dây chuyền sản xuất do thiếu nguồn cung phụ tùng từ Việt Nam.

Tuy nhiên, số liệu vừa công bố của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, 8 tháng năm 2021, Việt Nam thu hút được 19,12 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), bằng 97,9% so với cùng kỳ năm 2020. Vốn FDI giải ngân trong 8 tháng qua đạt 11,58 tỷ USD, tăng 2% so với cùng kỳ năm trước.

Các lĩnh vực thu hút vốn FDI nhiều nhất bao gồm: công nghiệp chế biến, chế tạo; sản xuất, phân phối điện; kinh doanh bất động sản, bán buôn, bán lẻ...

Singapore dẫn đầu lượng vốn FDI đổ vào Việt Nam trong 8 tháng qua, với tổng vốn đầu tư trên 6,2 tỷ USD, chiếm gần 32,5% tổng vốn đầu tư vào Việt Nam. Nhật Bản đứng thứ hai, Hàn Quốc đứng thứ ba. Hàn Quốc mặc dù chỉ xếp thứ ba về vốn đầu tư, song lại là đối tác dẫn đầu về số dự án đầu tư mới cũng như số lượt dự án điều chỉnh vốn.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong khi khu vực doanh nghiệp trong nước nhập siêu 20,4 tỷ USD thì khu vực FDI xuất siêu gần 16,7 tỷ USD kể cả dầu thô, và xuất siêu 15,6 tỷ USD không kể dầu thô.

Trao đổi về mối lo ngại ảnh hưởng của Covid sẽ khiến dòng tiền từ FDI bị sụt giảm, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng: “Đợt dịch thứ 4 vừa rồi rõ ràng sẽ mang lại ảnh hưởng to lớn. Giãn cách xã hội nhiều tháng liền tại 2 TP. lớn nhất đất nước là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh (nơi tập trung nhiều doanh nghiệp FDI) tất yếu sẽ khiến chuỗi cung ứng bị giãn đoạn và đứt gãy. Hậu quả là đã có doanh nghiệp nước ngoài chuyển dịch đơn hàng khỏi Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Phú cho rằng, việc sụt giảm về thu hút FDI trong một thời gian ngắn chưa nói lên điều gì về xu hướng, nên cũng không thể dựa vào đó để khẳng định FDI vào Việt Nam sẽ giảm. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), dòng vốn FDI dịch chuyển vào Việt Nam có thể đang chậm lại. Mặc dù dòng vốn FDI giảm do cú sốc Covid-19, nhưng cũng chứng tỏ được sự vững vàng so với các quốc gia khác trên thế giới, cho thấy niềm tin vào tiềm năng kinh tế của Việt Nam.

Ông Phú cho rằng, việc vốn FDI giảm tại Việt Nam đó cũng là xu hướng chung đang diễn ra ở các quốc gia có dịch bệnh trên toàn cầu và đó là bình thường. Tất nhiên, Chính phủ Việt Nam sẽ phải nỗ lực sớm kiểm soát dịch bệnh, củng cố nền tảng của mình và tiếp tục phát huy sức mạnh nội tại, để tiếp tục là địa chỉ đầu tư giữ chân các nhà đầu tư quốc tế.

'Nếu Việt Nam xây dựng tốt mối ràng buộc giữa các nhà đầu tư với các doanh nghiệp FDI thì cơ hội thu hút và giữ chân doanh nghiệp sẽ tốt hơn. Hoạt động đầu tư kinh doanh, đặc biệt là đầu tư nước ngoài, là câu chuyện dài hạn, nghiên cứu thị trường chứ không phải việc ngày một, ngày hai, do đó, làn sóng chuyển dịch sẽ không xuất hiện bất ngờ.' - Chuyên gia Phú cho hay. 

Chuyên gia kinh tế Trần Đình Thiên cho rằng, việc đóng cửa, phong toả như vừa qua còn giáng đòn tiêu cực đến chiến lược phát triển, thu hút đầu tư dài hạn, có thể làm mất cơ hội đón dòng vốn chuyển dịch FDI.

Môi trường kinh doanh yếu đi, doanh nghiệp trong nước cũng bị ảnh hưởng. Đối tác của họ là doanh nghiệp nước ngoài rất khó chần chừ với thị trường Việt Nam. Ông Thiên cho rằng, nên chấm dứt kiểu phong tỏa ổ dịch diện rộng như vừa qua, không hành chính cứng nhắc, gây phiền hà, chi phí cho doanh nghiệp.

Ông Trần Toàn Thắng - Trưởng ban Dự báo kinh tế ngành và doanh nghiệp, Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế xã hội Quốc gia (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đánh giá: Cạnh tranh thu hút vốn FDI tại châu Á đang ở mức cao. Với đặc điểm dòng vốn đổ vào các lĩnh vực lắp ráp nhiều hơn, tận dụng lao động giá rẻ, ưu đãi tài chính, cũng như tận dụng kiểm soát môi trường kém… không phải là không có khả năng xảy ra việc dòng vốn FDI rời khỏi Việt Nam.

Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, ông Thắng cho rằng, môi trường đầu tư kinh doanh ở Việt Nam trước mắt có một số tích cực giúp giữ chân được doanh nghiệp nước ngoài. Đó là các hiệp định FDI cho phép các doanh nghiệp nhập khẩu được linh kiện rẻ hơn, tiếp cận thị trường xuất khẩu tốt hơn. Lao động giá rẻ và năng xuất lao động đang được cải thiện.

Song, về lâu dài yếu tố quyết định việc giữ chân doanh nghiệp FDI chính là câu chuyện liên kết doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI, cũng như mạng lưới của doanh nghiệp FDI ở trong nước. Nếu Việt Nam xây dựng tốt mối ràng buộc giữa các nhà đầu tư với các doanh nghiệp FDI thì cơ hội thu hút và giữ chân doanh nghiệp sẽ tốt hơn, ông Thắng lưu ý.